Załącznik do uchwały Nr IV/24/2015
Rady Gminy w Dąbrowie
z dnia 26 lutego 2015 r.
Gminny Program Opieki nad Zabytkami
dla Gminy Dąbrowa
Green Key Joanna Masiota - Tomaszewska
mgr Joanna Masiota-Tomaszewska
mgr Joanna Masiota-Tomaszewska
mgr inż. arch. Roksana Konieczna mgr inż. Sylwia Turowska
1.2. Charakterystyka społeczno – gospodarcza
1.3. Charakterystyka przyrodnicza
II. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY i OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE
IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu
V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy)
5.2. Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy
5.2.1. Rys historyczny obszaru gminy Dąbrowa
5.2.2. Ważniejsze miejscowości Gminy Dąbrowa wraz z charakterystyką ich dziedzictwa kulturowego
5.2.3. Walory kulturowe Gminy Dąbrowa
5.2.3.1. Obiekty o walorach kulturowych
5.2.3.2. Dobra kultury objęte prawnymi formami ochrony
5.2.3.2.1. Obiekty nieruchome objęte prawną ochroną zabytków
5.2.3.2.2. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego
5.2.3.2.3. Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków
5.2.3.2.4. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków i ujęte w ewidencji zabytków
5.2.3.2.5. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków i wojewódzkiej ewidencji zabytków
5.2.3.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych
5.2.4. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Dąbrowa
5.2.6. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy
VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS i ZAGROŻEŃ
7.1. Priorytety gminnego programu opieki nad zabytkami
7.2. Kierunki działań i zadania gminnego programu opieki nad zabytkami
VIII. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
IX. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
XI. REALIZACJA i FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW
XII. WYKORZYSTANE MATERIAŁY i OPRACOWANIA
Przedmiotem opracowania Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Dąbrowa (zwanego dalej Programem, POnZ) jest weryfikacja zasobów dziedzictwa kulturowego gminy oraz wypracowanie programu zarządzania zabytkami, w tym praca nad ich potencjałem. Program jest dokumentem strategicznym w zakresie ochrony zabytków, pozwoli na koordynację działań polityki przestrzennej w zakresie opieki i zarządzania dziedzictwem kulturowym. W okresie najbliższych czterech lat realizowany będzie dostępnymi środkami prawnymi oraz finansowymi.
Celem Programu jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Systematyczne wdrażanie ustaleń dokumentu powinno spowodować poprawę stanu zachowania zasobów dziedzictwa kulturowego Gminy Dąbrowa. Program powinien być znany nie tylko władzom lokalnym, ale i społeczności regionu. Ma za zadanie uświadamiać mieszkańców o konieczności dbania o lokalną tradycję przejawiającą się w inicjatywach społecznych, jak i w potrzebie ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy. Mieszkańcy i władze Gminy powinni dbać o utrzymanie indywidualnego charakteru regionu, w tym o zachowanie jego znamiennych elementów zabytkowych i przyrodniczych.
Gmina Dąbrowa położona jest w południowej części województwa kujawsko – pomorskiego w powiecie mogileńskim. Zajmuje obszar 11 051 ha, co stanowi ok. 16 % powierzchni powiatu (67 586 ha). Jednostka graniczy:
- na północnym - wschodzie – z Gminą Barcin (powiat żniński),
- na wschodzie – z Gminami Pakość i Janikowo (powiat inowrocławski),
- na południu – z Gminą Mogilno (powiat mogileński),
- na zachodzie – z Gminą Gąsawa (powiat żniński),
- na północnym - zachodzie – z Gminą Żnin (powiat żniński).
Od 1 stycznia 1999 r. Dąbrowa jest jedną z 4 gmin tworzących powiat mogileński. Centrum gminy stanowi wieś Dąbrowa, będąca jednocześnie siedzibą samorządu. Miejscowość Dąbrowa położona jest 10 km na północ od Mogilna, przy szosie do Bydgoszczy .
W skład gminy wchodzi 14 sołectw: Białe Błota, Dąbrowa, Krzkotowo, Mierucin, Mierucinek, Mokre, Parlin, Parlinek , Sędowo , Słaboszewko , Słaboszewo , Sucharzewo , Szczepankowo i Szczepanowo.
Gmina ma charakter typowo rolniczy. W strukturze użytkowania ziemi przeważają użytki rolne, co stanowi 71,44 % powierzchni gminy, lasy i grunty leśne zajmują 20,51 % powierzchni jednostki. Rolniczy charakter gminy wynika z dobrych naturalnych warunków do produkcji rolniczej, długoletniej tradycji, jak również braku alternatywnych źródeł dochodu dla ludności na terenach wiejskich. Produkcja rolna jest głównym źródłem utrzymania dla zdecydowanej większości mieszkańców gminy.
Ryc.1 . Położenie Powiatu Mogileńskiego na tle kraju
Ryc.2. Położenie Powiatu Mogileńskiego na tle Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Ryc.3. Położenie Gminy Dąbrowa na tle powiatu mogileńskiego
1.2. Charakterystyka społeczno – gospodarcza
Gminę zamieszkuje – według stanu na dzień 31.12.2013 r. – 4 703 mieszkańców, z czego 2 374 to kobiety. Liczba ludności w wieku produkcyjnym wynosi 3 027 osób. Gęstość zaludnienia sięga 43 os/km2.
Analizując rozwój liczby ludności w latach 2004 - 2013, zauważyć można, że liczba mieszkańców gminy ulega jedynie niewielkim wahaniom. Po spadku w latach 2004 - 2005 (ok. 4 720) i roku 2008 i wzroście liczby mieszkańców w roku 2006 i w latach 2009 - 2010 (ok. 4 750), obserwuje się ponownie okres nieznacznego spadku ogólnej liczby mieszkańców.
Ogólna liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w roku 2013 wyniosła: 282, z czego 11 w sektorze publicznym oraz 271 w sektorze prywatnym. Najbardziej rozwinięte strefy działalności gospodarczej, według sekcji PKD 2007 to: handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, budownictwo, transport i gospodarka magazynowa, przetwórstwo przemysłowe, rolnictwo, myślistwo, łowiectwo i rybactwo.
1.3. Charakterystyka przyrodnicza
Pod względem fizycznogeograficznego podziału Polski J. Kondreckiego (1988) obszar gminy znajduje się w obrębie mezoregionu Pojezierze Gnieźnieńskie, wchodzącego w skład makroregionu Pojezierze Wielkopolskie.
Obszar gminy Dąbrowa charakteryzuje się bardzo ubogim urzeźbieniem terenu. Na terenie gminy zdecydowanie przeważa polodowcowa wysoczyzna morenowa płaska, miejscami lekko falista. Zalega średnio 100-105 m n.p.m. w części północnej gminy oraz 110-115 m n.p.m. w części środkowej i południowej gminy. Ponad wysoczyznę wznoszą się pagórki i wzgórza morenowe i kemowe, natomiast formy wklęsłe to rozcinające wysoczyznę rynny subglacjalne, doliny wód roztopowych oraz zagłębienia wytopiskowe.
Lasy zajmują ponad 21 % ogólnej powierzchni gminy. Rozmieszczone są nierównomiernie. W północnej części gminy w rejonie Słaboszewa występują fragmenty dwóch kompleksów leśnych, trzeci kompleks znajduje się we wschodniej części gminy w rejonie Mierucina i Sędowa. Ponadto niewielkie tereny zalesione występują w obrębie wysoczyzny morenowej.
Obszar gminy Dąbrowa jest ubogi w wody powierzchniowe. W całości znajduje się w zlewni Noteci. Odwadniany jest przez jej dopływ Pannę (południowa część gminy), a pozostała część gminy należy do zlewni bezpośredniej Noteci. Na terenie gminy znajdują się dwa niewielkie jeziora. Jezioro rynnowe Parlińskie, o powierzchni 15 ha, leży w ciągu rzeki Panny. Jezioro Mokre (Białe) jest pochodzenia morenowego, należy do typu jezior dopływowych i ma powierzchnię około 5 ha. Ponadto na terenie gminy występują liczne śródpolne „oczka” wodne, mokradła i tereny podmokłe. Do największego z nich zaliczamy mokradła w miejscowości Szczepanowo o pow. 9 ha, które podczas intensywnych opadów atmosferycznych oraz roztopów wiosennych przekształca się w zbiornik retencyjny odbierający wody z około 200 ha użytków rolnych.
Na terenie gminy Dąbrowa znajdują się obszary cenne przyrodniczo, z których część jest objęta ochroną. Należą do nich:
- Obszary sieci Natura 2000 – obszary siedliskowe: Ostoja Barcińsko-Gąsawska (kod PLH 040028). Obszar jest elementem jednego z największych na Pałukach kompleksu leśnego otaczającego rynnę z jeziorami połączonymi rzekami Gąsawką i Notecią. Obejmuje górny bieg rzeki Gąsawki wraz z jej odcinkiem źródliskowym oraz ciąg głęboko wciętych dolin łączących się z doliną Noteci. Stanowi rynnę, której rozszerzenia wypełniają liczne jeziora. Strome zbocza tych dolin zajmują lasy grądowe, a na niewielkich powierzchniach również świetliste dąbrowy. Wzdłuż brzegów Gąsawki obecne są niewielkie płaty zarastających torfowisk przejściowych; w śródleśnych obniżeniach małe płaty torfowisk wysokich. W zbiornikach wodnych kształtują się zbiorowiska wodne ze związku Nymphaeion. W północnej części, na łąkach na zachód od Barcina odnotowano występowanie Ostericum palustre. Miejscami odsłonięte zbocza zajmują murawy kserotermiczne.- Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żnińskich – Zajmuje on powierzchnię 9 017 ha i obejmuje 2 systemy rynien jeziornych usytuowanych w granicach Pojezierza Gnieźnieńskiego, różniących się zasadniczo fizjonomią. Pierwszy system to rynna zachodnia z jeziorami Małym i Dużym Żnińskim, Skarbińskim, Weneckim, Skrzynka, Biskupińskim, Godawskim, Gąsawskim i Oćwieckim. Największym jeziorem jest Żnińskie Duże (431,6 ha). Charakteryzuje się płaskimi brzegami i niską lesistością. Drugi system to rynna wschodnia (tzw. wójcińsko - chomiąska) z jeziorami: Chomiąskim, Foluskim, Ostrowieckim i Kierzkowskim. Największe jest jezioro Ostrowieckie (159,6 ha). Charakteryzuje się wyższym stopniem lesistości brzegów, głębszym wcięciem i wyższymi walorami krajobrazowymi oraz przydatnością do wypoczynku. Część obszaru w rejonie Szczepankowa i Szczepanowa położona jest na terenie powiatu mogileńskiego. Zachodnia rynna spełnia rolę obszaru do ochrony ze względów kulturowo - historycznych (Biskupin, Gąsawa, Wenecja, Żnin).
- Rezerwat Przyrody Mierucinek – Rezerwat leśny o powierzchni 29,83 ha, który utworzono w 1995 roku w celu zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych fragmentu dobrze wykształconego lasu dębowego na siedlisku zbiorowisk grądowych.
Od strony północnej gmina graniczy z Obszarem Siedliskowym Natury 2000 - Ostoja Barcińsko - Gąsawska.
Ryc.4 . Obszary chronione przyrodniczo na terenie lub graniczące z Gminą Dąbrowa
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych graficznych portalu Geoserwis GDOŚ
II. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Dąbrowa na lata 2015-2018 opracowany został w oparciu o zapisy art. 87 Ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568 ze zm.).
Art.87. Art.87., ust. 1. „Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami”.
Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Dąbrowa:
- sporządzany jest na okres 4 lat przez Wójta Gminy Dąbrowa,
- przyjmuje Rada Gminy Dąbrowa po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bydgoszczy,
- ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami Program opieki nad zabytkami ma na celu m. in.:
- uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej,
- zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania,
- wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego,
- podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami,
- określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków,
- podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.
Wójt sporządza, co 2 lata sprawozdanie z realizacji Programu.
III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY i OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE
Obowiązujący w Polsce system prawny gwarantuje ochronę zabytkom i całości dziedzictwa kulturowego na terenie kraju. Poniżej wskazano akty prawne wskazujące obowiązujące uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 Nr 78 poz. 483 ze zm., z dnia 2 kwietnia 1997 r.).
- Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
- Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będących źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.
- Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568 ze zm.), jako główny akt prawny regulujący zasady ochrony i opieki nad zabytkami.
3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 Nr 594 ze zm.). Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów.
- Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
4. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 Nr 647 ze zm.).
5. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 Nr 1409 ze zm.).
6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 Nr 1232 ze zm.).
7. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 Nr 627 ze zm.).
8. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 Nr 102 poz. 651 ze zm.).
9. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 Nr 406 ze zm.).
10. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 Nr 234 poz. 1536 ze zm.).
Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach zostały określone w:
1. Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 Nr 987 ze zm.).
2. Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 Nr 642 ze zm.).
Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2011 Nr 123 poz. 698 ze zm.).
IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
Program opieki nad zabytkami dla Gminy Dąbrowa sporządzono z uwzględnieniem zewnętrznych uwarunkowań ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego, w tym aktów prawa oraz innych opracowań przedmiotowych.
Ustalenia Programu korespondują z zapisami (cele, zasady, kierunki) dokumentów na różnych poziomach. Metodologia planowania zakłada spójność dokumentów programowych w układzie hierarchicznym: kraj, region, gmina.
W niniejszym rozdziale przedstawiono szczegółowy wykaz ww. dokumentów.
Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2013–2016
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w art. 84 ustala obowiązek sporządzania, co cztery lata Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami: „Art. 84. w celu stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony zabytków i opieki nad zabytkami minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego inicjuje i opracowuje, przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków, krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”.
W ramach ww. Programu przeprowadza się analizę stanu dziedzictwa kulturowego oraz potrzeb związanych z ochroną zabytków i opieką nad zabytkami. Następnie definiuje się główne i szczegółowe cele i kierunki działań oraz zadań w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Cel główny: wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków. Cel główny programu jest wdrażany poprzez trzy cele szczegółowe:
1. wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce,
2. wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków,
3. tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz
jego promocji i reinterpretacji.
Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 - Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020
Sporządzenie Strategii poprzedzone było postawieniem diagnozy dla sektora kultury w Polsce. Zbadano kondycję twórców, odbiorców oraz warunków, w jakich kultura jest rozpowszechniana, w tym modelu finansowania rozwoju kultury polskiej.
Działania uwzględnione w Strategii w bezpośredni sposób przekładają się na rozwój kultury, ale także na społeczno-ekonomiczny rozwój regionów.
Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 określa misję, którą wypełniać powinny instytucje zarządzające, pośredniczące, finansujące, współpracujące oraz wnioskodawcy. Za misję uznano: „zrównoważony rozwój kultury, jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów”.
W ramach prac Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 oraz jej uzupełnienia na lata 2004-2020 sformułowano następujące cele:
Cel strategiczny: zrównoważenie rozwoju kultury w regionach.
1. Wzrost efektywności zarządzania sferą kultury.
2. Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury.
3. Zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury.
4. Wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usług kultury.
5. Poprawa warunków działalności artystycznej.
6. Efektywna promocja twórczości.
7. Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków.
8. Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury.
9. Promocja polskiej kultury za granicą.
10. Ochrona własności intelektualnej i walka z piractwem.
11. Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie
12. Rozwój przemysłów kultury (kinematografia, media, design, wydawnictwa, fonografia).
Podstawowymi dokumentami programowymi realizowania przyjętej strategii są Narodowe Programy Kultury oraz Programy Operacyjne Ministra Kultury.
Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004–2013 (Dokument Wdrożeniowy NSRK)
Główne cele polityki państwa wyszczególnione w treści Narodowego Programu Kultury w zakresie ochrony zabytków, przygotowanego pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
1. Dziedzictwo kulturowe powinno stanowić nie tylko przedmiot ochrony, ale także potencjał dla rozwoju
2. Ochrona dóbr kultury musi podlegać mądremu i efektywnemu zarządzaniu w oparciu o skuteczne instrumenty
wspierające pracę służb konserwatorskich.
3. Należy pracować nad ideowym modelem ochrony dóbr kultury, dostosowanym do współczesnych wymagań
4. Należy pracować nad skutecznym systemem prawnofinansowym ochrony zabytków, w tym nad projektem
Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków.
5. Należy wypracować modele postępowania z obiektami zabytkowymi, których funkcja oraz potencjał ulegają
6. Wprowadzenie modelu zapewniającego bezpośredni udział wojewódzkiego konserwatora zabytków przy
sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla gmin.
7. Należy podejmować prace nad kompleksowym systemem edukacji społeczeństwa w zakresie dziedzictwa
8. Chroniąc dziedzictwo kulturowe należy akcentować kwestie tożsamości, indywidualnej tradycji i rodzimości
9. Interes prywatny właścicieli zabytków powinien zostać podporządkowany interesowi publicznemu. Zabytek
jest dziedzictwem kulturowym Państwa, w tym i całego Narodu.
Program Operacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – „Dziedzictwo Kulturowe” (Dokument Wdrożeniowy NSRK)
Celem Programu „Dziedzictwo kulturowe” jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Program „Dziedzictwo kulturowe” składa się z następujących priorytetów:
2. Wspieranie działań muzealnych .
4. Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą .
5. Ochrona zabytków archeologicznych .
6. Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego .
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie
W zakresie przestrzeni i planistyki dokumentem wiodącym na najbliższe lata jest Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie.
Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady i instrumenty polityki regionalnej, nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty.
Poniżej wyszczególniono najistotniejsze zapisy Strategii dotyczące działań związanych z dziedzictwem kulturowym:
1. Należy wdrażać rozwiązania wykorzystujące potencjał kulturowy i turystyczny dla rozwoju regionalnego.
2. Kultura nie stanowi pasywnego zasobu regionów, ale aktywnie warunkuje zarówno rozwój społeczny, jak
3. Należy koncentrować się na przekształceniach struktur gospodarczych w kierunku gospodarki opartej na wiedzy, na podniesieniu poziomu rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, na poprawie dostępu do dóbr i usług publicznych, które wpływają na rozwój potencjałów (takich jak: infrastruktura teleinformatyczna, edukacja, energia czy kultura).
4. Istotna jest obecność nowych technologii w obszarze kultury.
Zgodnie z zapisami Strategii dzięki rozwojowi lokalnemu w wymiarze społeczno-kulturowym, gospodarczym oraz ekologiczno-przestrzennym oraz działaniom wyrównawczym na rzecz zwiększenia dostępu do usług publicznych, obszary wiejskie staną się lepszym miejscem do życia, lepiej wykorzystującym dziedzictwo kulturowe i walory środowiska przyrodniczego, bardziej atrakcyjnym turystycznie i inwestycyjnie oraz bardziej zintegrowanym ze względu na wzmocnioną tożsamość lokalną.
Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020
Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020) został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej program rozwoju obszarów wiejskich jest wkomponowany w całościowy system polityki rozwoju kraju, w szczególności poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta określa strategię wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych dla UE celów określonych w unijnej strategii wzrostu „Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych danego państwa członkowskiego.
Celem głównym Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.
W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 14 działań, w tym 30 poddziałań.
Istotnym dla niniejszego opracowania jest działanie - Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich, wraz z poddziałaniami:
- badania i inwestycje związane z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, krajobrazu wiejskiego i miejsc o wysokiej wartości przyrodniczej, w tym dotyczące powiązanych aspektów społeczno-gospodarczych oraz środków w zakresie świadomości środowiskowej,
- inwestycje w tworzenie, ulepszanie lub rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury oraz powiązanej infrastruktury,
- inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów i usług.
Według zapisów programu szczególne problemy polskich wsi to niska, jakość dróg i trudności komunikacyjne, brak dostatecznego wyposażenia w zbiorową sieć kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków, zaopatrzenia w wodę, zły stan infrastruktury energetycznej oraz niedostateczne wyposażenie w Internet.
Niedostateczny rozwój infrastruktury społecznej dotyczy szczególnie placówek służby zdrowia, placówek kulturalnych, obiektów turystycznych, jak również opieki nad dziećmi, przedszkoli i szkół.
Ze względu na różnice w dostępności i jakości usług publicznych pomiędzy miastem a wsią, niezbędne jest podjęcie działań na rzecz zwiększenia dostępności do wysokiej, jakości usług publicznych, w szczególności w zakresie edukacji, zdrowia, usług kulturalnych oraz społecznych.
Istnieje potrzeba odpowiedniego wykorzystania potencjałów kulturowych, środowiskowych i turystycznych obszarów wiejskich, przy zaangażowaniu lokalnej społeczności dla przyspieszenia lokalnego rozwoju gospodarczego, a przede wszystkim zwiększenia udziału dochodów mieszkańców z działalności pozarolniczej. Silne więzi społeczne w ramach lokalnych społeczności oraz ich aktywizacja powinny zostać wykorzystane do planowania i podejmowania wspólnych działań i rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców.
Na obszarach o potencjale do rozwoju funkcji turystycznych niezbędne jest wspieranie odnowy wsi dla zapewnienia efektywnego wykorzystania istniejących możliwości rozwoju. Ze względu na wysoki poziom zagrożenia ubóstwem mieszkańców obszarów wiejskich, istnieje potrzeba podejmowania na poziomie lokalnym działań pobudzających postawy kreatywne i umożliwiających zarówno udział we wspólnych przedsięwzięciach jak i samodzielną realizację projektów.
W ramach ochrony promocji i rozwoju dziedzictwa kulturowego, na obszarach wiejskich polityka spójności wspiera ochronę zabytków. Natomiast w ramach Programu wspierane będą przedsięwzięcia związane z poprawą stanu dziedzictwa kulturowego, kształtowania przestrzeni publicznej oraz budową lub odnową obiektów pełniących funkcje kulturalne.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
Najważniejszym krajowym dokumentem strategicznym, dotyczącym zagospodarowania przestrzennego kraju, jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. W dokumencie tym zakłada się rozwój bogactwa polskich regionów – miast i obszarów wiejskich – w oparciu o wykorzystanie wewnętrznych potencjałów polskiej przestrzeni – ich dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, potencjału gospodarczego, innowacyjnego oraz naukowego. W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju określono cel strategiczny polityki przestrzennego zagospodarowania kraju: „Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zwiększania zatrudnieni, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie”.
Osiąganie celu strategicznego musi się odbywać z zachowaniem spójności przyrodniczo-kulturowej, służącej realizacji konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju.
4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu
Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego prowadzi działania z zakresu ochrony zabytków, jako jednostka samorządu terytorialnego, realizując zadania, wynikające z zapisów ustawowych. Ponadto Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego sprawuje opiekę nad zabytkami, będąc ich właścicielem.
Na szczeblu wojewódzkim zostały opracowane następujące dokumentacje, które stanowią podstawę prawną i dają wytyczne dla programów na poziomie gminnym.
Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na Lata 2007-2020
Dnia 12 grudnia 2005 roku Sejmik Województwa Kujawsko – Pomorskiego uchwalił aktualny dokument Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko – Pomorskiego. Głównymi aktami prawa regulującymi zapisy Strategii są:
1. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2013 Nr 596 ze zm.).
- Art. 11. 1. Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:
1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej;
2) pobudzanie aktywności gospodarczej;
3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa;
4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń;
5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
- Art. 11 1c. Strategia rozwoju województwa zawiera:
1) diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa;
2) określenie celów strategicznych polityki rozwoju województwa;
3) określenie kierunków działań podejmowanych przez samorząd województwa dla osiągnięcia celów strategicznych polityki rozwoju województwa.
- Art. 11 1d. Strategia rozwoju województwa uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, krajowej strategii rozwoju regionalnego, odpowiednich strategii ponadregionalnych, a także cele i kierunki koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
2. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 Nr 84 poz. 712 ze zm.).
- Art. 13. 1. Strategie rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3, są spójne ze średniookresową strategią rozwoju kraju i określają w szczególności:
1) diagnozę sytuacji w odniesieniu do zakresu objętego programowaniem strategicznym, z uwzględnieniem stanu środowiska oraz zróżnicowań przestrzennych i terytorialnych;
2) prognozę trendów rozwojowych w okresie objętym strategią;
3) określenie celów rozwoju, w tym kierunków interwencji, w zakresie objętym strategią wraz z pożądanymi wskaźnikami realizacji, z uwzględnieniem zróżnicowań przestrzennych lub terytorialnych.
Dokument Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego ustala trzy priorytetowe obszary działań strategicznych:
1. Rozwój nowoczesnej gospodarki.
2. Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu.
W ramach priorytetowego obszaru działań strategicznych numer 2 wyodrębnia się działania na rzecz promocji dziedzictwa kulturowego, w ramach, których wyróżnia się:
- zachowanie dziedzictwa kulturowego,
- adaptację dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb społecznych.
W przedmiotowym dokumencie dziedzictwo kulturowe rozumie się głównie, jako instrument promocji regionu, odznaczający się stosownymi walorami prezencyjnymi. W odniesieniu do zabytków architektury i urbanistyki ww. walory oznaczają odpowiedni stan techniczny obiektów, dla zabytków ruchomych kluczowe jest atrakcyjne zaaranżowanie kolekcji, natomiast w odniesieniu do przejawów kultury duchowej czy tradycji ich przystępna prezentacja.
Stan techniczny materialnych dóbr kultury województwa kujawsko-pomorskiego jest w znacznej części niezadowalający. Działaniami, które pozwolą uchronić wartościowe obiekty są systematyczne zabiegi konserwatorskie, w tym remontowe, rekonstrukcyjne, dokumentacyjne. Prace dokumentacyjne zaleca się prowadzić z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych. Cyfrowa archiwizacja nowych danych, digitalizacja istniejących archiwalnych zasobów, cyfrowa obróbka i praca z materiałami. Tworzenie kolekcji multimedialnych materiałów, które będą służyć w celach: systematyzacji danych, informacyjno-naukowych czy promocyjnych.
Obiekty zabytkowe pełniły wcześniej różnorodne funkcje użytkowe. Znaczna część z tych funkcji obecnie nie może być kontynuowana (np. fortyfikacje, pałace, zabytki przemysłowe, zabytki wernakularne). Inna część wymaga przekształcenia z powodów ekonomicznych. Tylko wybrane obiekty o najwyższej wartości kulturowej mogą funkcjonować np., jako muzea i być dotowane ze środków publicznych. Pozostałe obiekty, często wymagające gruntownej modernizacji, utrzymywane są ze środków właścicieli i użytkowników. Oznacza to, iż większość zabytków musi spełniać współczesne funkcje użytkowe, wymaga rozsądnej adaptacji i modernizacji. Strategia rozwoju województwa kujawsko – pomorskiego proponuje użytkować zabytkowe pomieszczenia do prezentacji twórczości artystycznej, dla aktywności rekreacyjnej, w tym nawiązującej to tradycji historycznej itp. Adaptacje winny przybliżać obiekty ludziom współczesnym, ożywiać je i być źródłem dochodów, które zapewni należyte ich utrzymanie.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007–2013 jest jednym z programów regionalnych dla realizacji Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007–2015. Jest to dokument odnoszący się do polityki wzrostu konkurencyjności i wyrównywania szans rozwojowych planowanych przez samorządy województw.
Program zawiera: diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podsumowaną analizą SWOT, informację o wsparciu finansowym zewnętrznym dla województwa, strategię rozwoju regionu oraz osie priorytetowe, plan finansowy i system wdrażania programu.
Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w latach 2007-2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjności województwa oraz spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to:
1. Zwiększenie atrakcyjności województwa kujawsko-pomorskiego, jako obszaru aktywności gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszkańców regionu, jak i turystów.
2. Zwiększenie konkurencyjności gospodarki regionu.
3. Poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców.
Cele programu będą realizowane poprzez ukierunkowane działania określane, jako osie priorytetowe.
W zakresie infrastruktury kulturalnej na terenie województwa kujawsko-pomorskiego Program wskazuje poniższe problemy:
- dekapitalizacja obiektów kultury i ich wyposażenia, w szczególności na wsi i w małych miastach,
- zły stan techniczny licznych obiektów (zespołów) zabytkowego budownictwa i innych obiektów kultury materialnej, pomniejszający znacznie ich historyczne i kulturowe walory, a także ograniczający ich udostępnienie, w przypadku budynków ich wykorzystanie dla nowych sposobów użytkowania,
- ograniczone możliwości ekspozycji licznych obiektów i zbiorów muzealnych,
- niska efektywność promocji produktów turystycznych: ośrodków wypoczynkowych, uzdrowisk, centrów turystycznych i krajoznawczych, obiektów zabytkowej architektury i innych obiektów dziedzictwa kulturowego, zasobów i unikatowych obiektów przyrody, aktywności kulturalnej.
Dla szczegółowego celu Programu – Poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców wyznaczono oś priorytetową – Rozwój infrastruktury społecznej, w ramach, której planuje się podejmować działania na rzecz promocji dziedzictwa kulturowego, szczególnie na obszarach wiejskich. Pozwoli to na wyrównanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na tych terenach.
Program kładzie nacisk także na poprawę, jakości i dostępności usług społecznych poprzez inwestycje w infrastrukturę społeczną (edukacyjną, zdrowia, pomocy społecznej, kultury), w tym dla osób niepełnosprawnych.
Zakłada się również wspieranie przedsięwzięć skierowanych na rozbudowę i unowocześnienie obiektów oraz poprawę wyposażenia placówek oświatowych i wychowawczych, w tym ich uzupełnianie o brakujące dziś takie elementy jak np.: pracownie przedmiotowe, specjalistyczne i warsztaty nauki zawodu, obiekty dla szkolnego sportu, rekreacji i kultury.
Wspierane będą także inwestycje ukierunkowane na poprawę stanu technicznego obiektów i zespołów zabytkowych, ich przystosowanie do świadczenia nowych funkcji, na przykład aktywności kulturalnej.
Wsparcie uzyskają również projekty tworzenia cyfrowych zbiorów informacji (baz danych), w szczególności dotyczących dziedzictwa kulturowego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zgodnie z zasadą zintegrowanego planowania strategicznego jest wyrazem przestrzennym Strategii Rozwoju Województwa.Celem nadrzędnym województwa kujawsko-pomorskiego jest poprawa konkurencyjności regionu i podniesienie poziomu życia jego mieszkańców przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Realizacja tego celu oznacza wykreowanie w województwie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój, kształtowanie racjonalnych, społecznie akceptowalnych i ekonomicznie efektywnych struktur zagospodarowania przestrzennego, ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego województwa oraz ochronę jego dziedzictwa kulturowego.
Celem głównym ww. planu zagospodarowania przestrzennego jest zbudowanie struktur funkcjonalno-przestrzennych podnoszących konkurencyjność regionu i jakość życia mieszkańców.
Potencjał rozwojowy przedmiotowego obszaru to zarówno atrakcyjność środowiska naturalnego, jak i bogactwo środowiska kulturowego.
Znaczne zasoby kulturowe stwarzają szanse dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, zwłaszcza rozwoju turystyki oraz wzmocnienia tożsamości.
W oparciu o waloryzację zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego na terenie województwa wyróżniono najatrakcyjniejsze obszary, w tym rejon turystyczny oznaczony numerem II (okolice Żnina z zespołem jezior oraz południowo-zachodni skraj województwa obejmujący okolice Rogowa i jeziora połączone rzeką Wełną).
Polityka kraju oraz województwa kujawsko-pomorskiego stawia sobie za cel ochronę dziedzictwa kulturowego, zmierzającą do kształtowania struktur przestrzennych umożliwiających ochronę krajobrazu kulturowego i pojedynczych zabytków przed zniszczeniem, degradacją, dewaloryzacją oraz udostępniającą dziedzictwo kulturowe społeczeństwu.
Zachowanie dziedzictwa kulturowego wymaga przestrzegania następujących zasad:
- zachowania dziedzictwa kulturowego w stanie umożliwiającym jego przetrwanie dla przyszłych pokoleń,
- harmonijnego kształtowania krajobrazu kulturowego,
- dbałości o integralność zabytkowych struktur urbanistycznych i ruralistycznych.
Ryc.5 . Walory przyrodniczo-turystyczne (fragment planszy)
Źródło: opracowanie własne na podstawie rys nr 5 do Planu Zagospodarowania Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Dla podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności regionu konieczne jest podjęcie działań prowadzących do zachowania i pełnego wykorzystania turystycznych walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez:
- pełne wykorzystanie walorów rejonów turystycznych,
- zagospodarowanie turystyczne istniejących i projektowanych zbiorników wodnych oraz naturalnych wód powierzchniowych,
- poprawę zagospodarowania istniejących szlaków turystycznych w niezbędne urządzenia z zakresu ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej,
- konserwację zabytkowych obiektów sakralnych oraz zespołów dworsko-parkowych,
- organizację regionalnych imprez folklorystyczno-kulturowych.
Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2013-2016
Jednym z podstawowych wyróżników tożsamości województwa kujawsko-pomorskiego jest jego zasób dziedzictwa kulturowego. Bogactwo architektury czy też unikatowych zespołów zabudowy wymaga jednak podejmowania działań, które w procesie konserwatorskim w maksymalnym stopniu zachowają walor autentyzmu. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2013-2016 jest dokumentem, w którym przedstawione zostały cele i kierunki działania w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego.
Ochroną objęto nie tylko materialne dobra kultury, ale także skoncentrowano się na niematerialnych aspektach dziedzictwa. Podstawą do zdefiniowania terminu „dziedzictwo niematerialne” jest konwencja UNESCO, której tekst został przyjęty na 32 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w październiku 2003 r. Według niej dziedzictwo niematerialne to zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki.
Cel nadrzędny Programu to utrzymanie różnorodności kulturowej województwa, jako świadectwa historii regionu oraz potencjału dla rozwoju gospodarczego. Cele szczegółowe to:
- zachowanie dziedzictwa materialnego,
- zachowanie dziedzictwa niematerialnego,
- kultywowanie tradycji regionalnych,
- wzrost świadomości społecznej dla ochrony dziedzictwa kulturowego,
- wzrost konkurencyjności regionu.
Główne działania w zakresie opieki nad zabytkami przewidywane przez Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego to:
- wspieranie działań zmierzających do poszerzania listy obiektów, wpisanych do rejestru zabytków, na przykład poprzez odpowiednie wymogi konkursowe,
- propagowanie i wspieranie prac przy aktualizacji i uzupełnianiu wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków,
- kontynuacja współfinansowania prac konserwatorsko-restauratorskich, rewitalizacyjnych i ratunkowych przy obiektach nieruchomych i ruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, oraz doskonalenie zasad przyznawania dotacji,
- wspomaganie działań konserwatorsko-restauracyjnych przy zabytkowych układach urbanistycznych i ruralistycznych,
- wspomaganie organizacji szkoleń i wykładów związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego,
- wspomaganie organizacji konkursów o charakterze edukacyjnym,
- nagradzanie działań przyczyniających się do zachowania bądź przywracania historycznych wartości zasobów dziedzictwa kulturowego województwa,
- wspieranie działań edukacyjnych w zakresie znaczenia, wartości i ochrony niematerialnego dziedzictwa kultury województwa,
- wspomaganie działań w obszarze digitalizacji najcenniejszych zasobów folkloru słownego i ich udostępniania,
- aktywizacja środowisk lokalnych poprzez przywracanie dawnych praktyk tanecznych i muzycznych,
- wspieranie i upowszechnianie „ginących zawodów”,
- aktywizacja środowisk poprzez organizowanie warsztatów nauki rękodzieła, budownictwa instrumentów czy nauki gry na instrumentach tradycyjnych,
- wspieranie zajęć z twórcami i rzemieślnikami, dotyczących przekazywania ich umiejętności,
- wspieranie w oparciu o istniejące mechanizmy działań popularyzatorskich, edukacyjnych i naukowych związanych z opieką i ochroną dziedzictwa kulturowego, takie jak: opracowania syntetyczne i monograficzne dotyczących dziedzictwa kulturowego województwa w jego wymiarze materialnym i niematerialnym, przewodniki, vademeca, informatory, materiały informacyjne i promocyjne związane z obiektami objętymi ochroną prawną, wspieranie w ramach istniejących regulacji prawnych wydawnictw związanych z dziedzictwem kulturowym (wydawnictwa książkowe, audiobooki, materiały filmowe i inne) ze zbiorów własnych instytucji z terenu województwa,
- wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do zachowania i kształtowania ładu przestrzennego z utrzymaniem właściwej ekspozycji obiektów zabytkowych i dostosowywaniem nowej zabudowy do wartości historycznych miejsc,
- wspieranie rozwoju turystyki bazującej na kulturowym dziedzictwie regionu,
- wspomaganie tworzenia tras turystycznych i produktów turystycznych w oparciu o zasoby dziedzictwa, łączących elementy materialne i niematerialne,
- wspomaganie działań w zakresie kompleksowego zagospodarowania istniejących szlaków kulturowych, zarówno tych o znaczeniu międzynarodowym, jak i regionalnym,
- wspieranie i kształtowanie rozwoju turystyki kulturowej o charakterze religijnym, sentymentalnym czy tematycznym,
- wykorzystanie tożsamości kulturowej regionu jako czynnika marketingowego.
Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Dla potrzeb opracowania Strategii przeprowadzono waloryzację zasobów środowiska kulturowego województwa, pod kątem ich atrakcyjności turystycznej. Wyodrębniono miejscowości i obszary skupiające dobra kultury, których historia, forma architektoniczna lub oddziaływanie w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym stanowią o atrakcyjności miejsca.
Uwzględniono walory zasobów kulturowych województwa zarówno te, które od lat znajdują pełne wykorzystanie turystyczne, jak i te, które dotychczas niedostatecznie wyeksponowane mogą w istotny sposób poszerzyć ofertę turystyczną regionu.
Dokument Strategii wskazuje na interakcję pomiędzy uwarunkowaniami i stanem rozwoju turystyki, a ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego (zarówno ochrona jak i wykorzystanie zasobów na potrzeby turystyki), jak również aspekt społeczny turystyki, czy stan rozwoju infrastruktury technicznej w obszarach turystycznych. Strategia wskazuje na potrzebę aktywizacji rozwoju markowych produktów turystycznych, w szczególności pięciu: turystyka biznesowa, turystyka w miastach i turystyka kulturowa, turystyka na terenach wiejskich, turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna, turystyka przygraniczna i tranzytowa. Dokument przewiduje także uwzględnienie zadań związanych z przystosowaniem zabytków dla potrzeb turystyki. Zakłada wzrost nakładów na inwestycje infrastrukturalne i rozwój produktu turystycznego, w tym: promocja obiektów i szlaków dziedzictwa kulturowego. Strategia planuje wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego, środowiska cywilizacyjnego i przyrodniczego w edukacji, a w szczególności w wykreowaniu młodzieży.
Strategia Rozwoju Powiatu Mogileńskiego na lata 2012-2020
Tworząc ramy polityki rozwoju, określono wizję i misję Powiatu Mogileńskiego. Realizacji wizji mają służyć strategiczne cele rozwoju wytyczone na lata 2012-2020. Wizja Powiatu Mogileńskiego:
Powiat dostosowany do oczekiwań społecznych, charakteryzujący się zrównoważonym rozwojem społeczno - ekonomicznym, dbający o sferę oświaty i ochrony zdrowia mieszkańców, osiągniętym dzięki optymalnemu wykorzystaniu zasobów społecznych, gospodarczych, kulturowych i przyrodniczo-krajobrazowych, a przez to zapewniający miejsca pracy oraz wzrost poziomu i jakości życia mieszkańcom.
Misja to system wartości, którymi będzie się kierował Powiat Mogileński w osiąganiu stanu określonego w wizji. Misja Powiatu Mogileńskiego:
Naszą misją jest wspieranie zrównoważonego rozwoju: potencjału ludzkiego, nowoczesnego rolnictwa, przedsiębiorczości. Tworzenie warunków dla turystyki i ochrony środowiska naturalnego. Zapewnienie we wszystkich dziedzinach życia mieszkańcom oraz gościom poczucia bezpieczeństwa.
Dokument Strategii wymienia następujące zespoły historyczne z terenu gminy Dąbrowa: Zespół Kościoła Parafialnego pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Parlinie, na który składają się kościół drewniany z XVII wieku oraz dzwonnica i plebania z XIX wieku; Kościół Parafialny NMP Królowej Polski z 1912 roku w Dąbrowie, Zespół Kościoła Ewangelickiego z 1844 roku oraz zespoły dworskie i kuźni w Sucharzewie i Słaboszewku.
V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy)
Poniżej wyszczególniono obowiązujące programy strategiczne dla Gminy Dąbrowa. Wskazano na zawarte w nich kluczowe ustalenia w zakresie dziedzictwa kulturowego Gminy. Wytyczne dokumentów uwzględniono w przy projektowaniu zadań niniejszego opracowania.
Strategia Rozwoju Gminy Dąbrowa na lata 2012 - 2020
Opracowanie ujmuje główne cele i uwarunkowania rozwoju gminy w horyzoncie czasowym do 2020 roku przy uwzględnieniu zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.
Zamieszczone poniżej ustalenia analizy SWOT powstały w wyniku opracowania cząstkowych analiz, które wypracowane zostały przez uczestników, w trakcie konsultacji społecznych przeprowadzonych na terenie gminy w listopadzie 2011 r. W konsultacjach uczestniczyły osoby reprezentujące różne sektory: gospodarczy, społeczny i publiczny. Dodatkowo przeprowadzono konsultacje z kierownikami najważniejszych jednostek publicznych z obszaru gminy. Ustaleniami ww. dokumentu istotnymi dla przedmiotowego opracowania są:
- mocne strony to: położenie przy drodze wojewódzkiej, potencjał wykształconych, aktywnych ludzi, położenie na Szlaku Piastowskim i Szlaku Kościołów Pałuckich, obiekty wpisane do rejestru lub ewidencji zabytków (np. Kościół w Parlinie), obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, przyjazne warunki klimatyczne (łagodny klimat) sprzyjające turystyce, duża liczba świetlic wiejskich, aktywne działanie mieszkańców w organizacjach pozarządowych, kołach gospodyń wiejskich, organizacja imprez kulturalnych i sportowych: festynów, imprez integracyjnych, konkursów i zawodów, zaradność, pracowitość społeczności lokalnej, unikatowe miejsca spotkań artystów np. dworek w Słaboszewku,- słabe strony to: niski wskaźnik aplikowania o środki UE, brak gospodarstw agroturystycznych, brak produktu lokalnego, brak miejsc noclegowych i punktów gastronomicznych, brak małej infrastruktury i zagospodarowania centrów wsi: ścieżki rowerowe, chodniki, parkingi, brak miejsc rekreacyjno- wypoczynkowych, miejsc noclegowych i gastronomicznych, brak małej infrastruktury turystycznej wokół jezior, niezadowalający stan infrastruktury turystycznej i kulturalnej, niewykorzystanie potencjału świetlic wiejskich, jako miejsca spotkań, integracji dorosłych i młodzieży, brak gospodarstw agroturystycznych, niewystarczające oznakowanie szlaków i lokalnych atrakcji – zabytków, pomników przyrody itp., brak ścieżek rowerowych, w tym w miejscach szczególnie atrakcyjnych, np. wzdłuż bezkolizyjnej linii kolejowej Orchowo-Barcin, brak małej architektury turystycznej (np. punktów widokowych, ławek, miejsc odpoczynku, kładek, pomostów) i zagospodarowania istniejących szlaków turystycznych, brak wiosek tematycznych, mała liczba wydarzeń kulturalno-rozrywkowych oraz imprez integracyjnych o zasięgu regionalnym, mała liczba zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, w tym również w zakresie lokalnych tradycji, zwyczajów, lokalnego patriotyzmu, itp., brak zespołów szkolnych, młodzieżowych, folklorystycznych, itp., brak animatorów kultury, brak centralnego ośrodka kultury, słabe wykorzystanie kulturotwórczej roli dworku w Słaboszewku, słabo doposażone placówki kulturalne (itp. brak strojów regionalnych, instrumentów i wyposażenia technicznego), występowanie miejsc wymagających rewitalizacji (parki, zabytkowe obiekty, centra wsi, itp.), niski poziom aplikowania po środki UE w celu organizacji zdarzeń o charakterze lokalnym (konkursy, festyny, promocja kultury, tradycji i produktów lokalnych), brak usług rzemieślniczych, niewystarczające środki w budżetach gmin na działania związane z kulturą, brak ofert kształcenia dla dorosłych,
- szanse to: możliwość wykorzystania środków z UE, opracowanie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dąbrowa i planów miejscowych, patriotyzm lokalny mieszkańców, przywiązanie do lokalnej tradycji i kultury, zachowanie i kultywowanie tradycyjnych obrzędów i zwyczajów (folklor i rękodzieło), wykorzystanie lokalnej historii, tradycji, kultury i walorów lokalnego środowiska, lokalnej infrastruktury, wykorzystanie mody na turystykę tematyczną (kulinarną, historyczną, regionalną, alternatywną, ekstremalną, weekendową, pielgrzymkową, itp.), wykorzystanie na cele turystyczne i rekreacyjne nieczynnej bezkolizyjnej linii kolejowej Orchowo-Barcin (punkty widokowe, punkty postojowe i informacyjne), wytyczenie i budowa nowych szlaków i ścieżek (rowerowych, pieszych, konnych, itp.), zagospodarowanie terenów wokół jezior i budowa małej infrastruktury turystycznej, rekultywacja, pogłębienie i zagospodarowanie terenów wokół stawów, zalewisk i innych akwenów wodnych, rewitalizacja parków, zabytków, centrów wsi, poprawa estetyki sołectw na terenie gminy (zadrzewienia, zakrzewienia, mała infrastruktura, itp.), tworzenie wiosek tematycznych, wykorzystanie istniejących miejsc i obszarów na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wytwarzanie, kultywowanie, promocja i odtwarzanie produktów lokalnych, możliwość wypromowania rękodzielnictwa (haftu, koronkarstwa, ozdób), malarstwa, rzeźby i tradycyjnych (w tym ginących) zawodów, kontynuacja dotychczasowych i stworzenie nowych festynów, konkursów, pokazów produktów lokalnych i tradycyjnych, tworzenie zespołów ludowych, folklorystycznych, tanecznych i orkiestr, zaangażowanie animatorów kultury na rzecz rozwoju życia kulturalnego gminy, doposażenie placówek kulturalnych, edukacyjno-oświatowych, świetlic, powiększenie i uatrakcyjnienie oferty dla wszystkich mieszkańców przez: biblioteki, świetlice i inne placówki kulturalno-oświatowe, usprawnienie współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi i promocja inicjatyw oddolnych, uaktywnienie większej liczby mieszkańców podczas organizowanych imprez kulturalnych i sportowych, podniesienie poziomu kultury społeczeństwa,
- zagrożenia to: dalszy odpływ młodych mieszkańców do dużych miast i za granicę, skomplikowane procedury pozyskiwania i rozliczania środków pomocowych – duża biurokracja, konkurencja ze strony innych regionów, niewykorzystanie potencjału kulturowo-historycznego oraz turystycznego dla promocji produktów lokalnych, ich twórców oraz tradycji regionu, brak współpracy między starszymi i młodszymi mieszkańcami gminy w zakresie kultywowania obyczajów, tradycji i przekazywania wiedzy oraz doświadczeń, zamieranie życia kulturalno-oświatowego, obniżenie rozwoju kulturalnego mieszkańców.
Grupa ekspertów przeformułowała problemy gminy na cele, dokonała łączenia ich w związek celów i środków do ich realizacji, a następnie wypracowała wizję oraz misję.
Wizja gminy: Gmina Dąbrowa, miejscem ludzi aktywnych, pielęgnujących lokalne tradycje, stanowiąca obszar o rozwiniętej infrastrukturze technicznej i rekreacyjno-turystycznej, sprzyjająca przedsiębiorczości i otwarta na współpracę z innymi jednostkami. Misja gminy: Zapewnienie mieszkańcom należytego poziomu warunków życia, wspieranie przedsiębiorczości i aktywności społeczności lokalnej poprzez szybki rozwój społeczno-gospodarczy gminy.
Grupa ekspertów lokalnych zdefiniowała do realizacji m.in. następujące cele:
- uchwalenie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego,
- tworzenie gospodarstw agroturystycznych,
- wspieranie lokalnej wytwórczości i produktów lokalnych,
- budowa gminnego centrum kulturalno-rozrywkowego w Dąbrowie,
- podłączenie mieszkańców do szerokopasmowego Internetu,
- stworzenie infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej,
- organizacja czasu wolnego dla młodych i dorosłych mieszkańców gminy,
- poprawa oferty kulturalnej gminy,
- promocja dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego,
- utworzenie działu promocji w Urzędzie Gminy.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, Gmina Dąbrowa
Dokument Studium wymienia poniższe cele mające wpływ na środowisko kulturowe gminy:
- rozwój turystyki, w oparciu o duże walory środowiska przyrodniczego i kulturowego o charakterze pobytowym, krajoznawczym i agroturystyki,
- działania w kierunku ochrony środowiska naturalnego i kulturowego, a w szczególności obszarów położonych w strefie krajobrazu chronionego.
Studium wyznacza dwie strefy ochrony konserwatorskiej oraz jedną strefę ochrony archeologicznej.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Dąbrowa
Urząd Gminy w Dąbrowie nie posiada aktualnie ważnego Planu Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Dąbrowa. Plan utracił ważność 31.12.2002 r.
Plany odnowy miejscowości na terenie gminy Dąbrowa
Rada Gminy Dąbrowa uchwaliła Plany Odnowy dla wybranych miejscowości o wysokich walorach kulturowych. Dokumenty te mają być narzędziem służącym podniesieniu standardu życia i pracy na wsi poprzez realizację zadań inwestycyjnych zwiększających atrakcyjność wsi i otwierających daną miejscowość dla nowych mieszkańców, inwestorów gospodarczych i turystów.
Obowiązujące plany odnowy miejscowości:
- Plan odnowy sołectwa Szczepanowo na lata 2004-2013,
- Plan odnowy sołectwa Parlin na lata 2004-2013,
- Plan odnowy miejscowości Parlinek na lata 2009-2016,
- Plan odnowy sołectwa Krzekotowo na lata 2004-2013,
- Plan odnowy wsi Słaboszewko na lata 2004-2013,
- Plan odnowy miejscowości Sędowo na lata 2008-2015,
- Plan odnowy miejscowości Mierucin na lata 2006-2013,
- Plan odnowy miejscowości Sucharzewo na lata 2009-2016.
5.2. Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy
5.2.1. Rys historyczny obszaru gminy Dąbrowa
Tradycje osadnictwa w okolicach dzisiejszego Mogilna sięgają kultury łużyckiej (3 500 lat p.n.e.). We wczesnym średniowieczu (X–XII/XIII w.) na półwyspie wcinającym się w Jezioro Mogileńskie istniał gród obronny Polan, a po stronie wschodniej na wzgórzu była osada obronna (VIII–X w.). Rozwojowi osadnictwa sprzyjało położenie przy szlaku bursztynowym.
W 1065 r. Bolesław Śmiały ufundował klasztor dla benedyktynów sprowadzonych z Tyńca. Najstarsza wzmianka o istnieniu Mogilna pochodzi z 1175 r. Osada, która powstała przy klasztorze, otrzymała 17 maja 1398 r. prawa miejskie (magdeburskie) nadane przez Władysława Jagiełłę.
Natomiast pierwsza wzmianka o miejscowości Dąbrowa pochodzi z 1357 roku, czytamy w niej o Dąbrowie, jako własności Nałęczów z Chomiąży. Pierwotne znaczenie słowa Dąbrowa ma odniesienie do lasu, gaju. Najstarsza znana nazwa miejscowości pochodzi z dokumentu Kazimierza Wielkiego. Pojawia się tam Dambrova. Z czasem nazwa zmienia się na Dąbrowo, by ostatecznie w II połowie XIX wieku przyjąć brzmienie Dąbrowa. W czasach zaborów, zaborca pruski w ramach germanizacji wprowadził urzędową niemiecką nazwę dla Dąbrowy - Kaisersfelde (Cesarskie Pole). Arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski w dziele „Liber beneficjorum” napisanym w 1521 r. wymienia Dąbrowę, jako wieś należącą do parafii Parlin. Z dokumentu tego wynika, że przed 1521 r. kmiecie z Dąbrowy, w ramach dziesięciny mieli obowiązek tzw. dziesięciny ręcznej, czyli swego rodzaju pańszczyzny wykonywanej na polecenie plebana.
Na przełomie XVI/XVII stulecia dotknął Dąbrowę regres ekonomiczny. Przed 1630 r. została tu założona osada olęderska, jedna z pierwszych w Wielkopolsce. Ówczesny właściciel wsi zawarł umowę z przybyłymi na te ziemie osadnikami olendreskimi na zagospodarowanie łanów opuszczonych i pozyskanie nowych gruntów pod uprawę. W czasie wojny polsko-szwedzkiej, zw. potopem (1655 - 1656 r.) i wojny północnej (1720 - 1721 r.) ziemię dąbrowską dotknęły przemarsze wojsk, kontrybucje i dziesiątkowanie zarazami.
W 1774 r. Dąbrowę włączono do państwa pruskiego. W latach 1775 - 1778 władze Okręgu Noteckiego, realizując politykę króla Fryderyka II Wilhelma, osadziły tu przybyszów z zachodu (kolonistów niemieckich). Przed 1880 r. Dąbrowę zamieszkiwało 49 Polaków i 216 Niemców. W roku 1835 spłonął kościół, a w 1844 r. niemieccy mieszkańcy Dąbrowy i okolicznych wsi wybudowali murowany zbór ewangelicki.
W latach 1853 - 1867 wybudowano drogę bitą z Bydgoszczy do Wylatowa przez Dąbrowę, co miało wpływ na ożywienie gospodarcze na tym terenie. Oddano również do użytku urząd pocztowy z telegrafem. Na początku XX w. pobudowano mleczarnię.
Tuż po odzyskaniu niepodległości w styczniu 1919 r. plutony powstańcze rozbrajały kolonistów niemieckich m. in. w Dąbrowie. Te wydarzenia, jak i obowiązek przyjęcia obywatelstwa polskiego przez Niemców, spowodowały duży ubytek ludności niemieckiej. Właścicielem wsi byli Cylwikowscy, później majątek przeszedł w ręce niemieckie i po I wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa polskiego.
Na terenie gminy Dąbrowa znajdują się miejsca pamięci narodowej z okresu II Wojny Światowej, które usytuowane są na cmentarzu w Parlinie, Słaboszewie, Szczepanowie oraz Pomnik Niepodległości na Placu Centralnym w Dąbrowie.
Położenie geograficzne i administracyjne:
- do XVIII w. Królestwo Polskie, województwo kaliskie (do 1768 r.), województwo gnieźnieńskie (od 1768 r.),
- lata 1774 – 1807: Prusy, obwód nadnotecki,
- okres 1807 –1815: Księstwo Warszawskie, departament bydgoski,
- lata 1915 – 1919: Prusy (Niemcy), Wielkie Księstwo Poznańskie (Prowincja Poznań), regencja bydgoska,
- lata 1919 – 1939: Polska, województwo poznańskie, powiat mogileński,
- okres pomiędzy 1939 – 1945: Niemcy (III Rzesza), Prowincja „Kraj Warty”, rejencja inowrocławska, powiat mogileński,
- w latach 1945 – 1950: województwo poznańskie,
- okres 1950 – 1998: województwo bydgoskie,
- od 1999 r.: województwo kujawsko-pomorskie, powiat mogileński.
5.2.2. Ważniejsze miejscowości Gminy Dąbrowa wraz z charakterystyką ich dziedzictwa kulturowego
W skład gminy wchodzi 19 miejscowości wiejskich skupionych w 14 sołectwach.
Największą miejscowością, centrum gminy i siedzibą samorządu jest Dąbrowa, położona w środkowej części gminy. Dąbrowa jest oddalona od: Mogilna o 10 km, Pakości o 17 km, Żnina o 22 km, Inowrocławia o 30 km, Bydgoszczy o 48 km i Torunia o 64 km.
Osadnictwo jest „umiarkowanie skupione” - udział zabudowy rozproszonej, rozlokowanej poza obszarami zwartej zabudowy wiejskiej, jest stosunkowo niewielki. Korzystnym uwarunkowaniem jest fakt, że większość miejscowości, to wsie duże lub średniej wielkości (Dąbrowa i Szczepanowo należą do wsi obiektywnie dużych w skali województwa), ale pozwalające na zaliczenie do wsi rozwojowych, w których liczba mieszkańców jest na tyle duża, że daje szanse dalszego rozwoju, a co najmniej utrzymywania obecnego stanu zaludnienia (przyjmuje się tu umowną granicę ok. 200 mieszkańców).
Wieś gminna skupia wyraźnie ponad 1/5 ogółu ludności gminy, a dwie największe wsie - prawie 40 %, co świadczy o dosyć dużej koncentracji osadnictwa.
Wsie gminy Dąbrowa reprezentują różne typy układów przestrzennych. Występuje m.in.:
- zabudowa folwarczna - ośrodkiem centralnym jest folwark lub dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Przykłady: Słaboszewko, Sucharzewo.
- zabudowa przydrożnicowa / ulicówka - układ jednodrożny o zwartej zabudowie po obu stronach drogi. Przykłady: Dąbrowa, Parlin, Parlinek, Sędowo.
- zabudowa placowa/owalnica – zabudowa zlokalizowana wokół centralnego placu o zróżnicowanym kształcie. Przykłady: Mierucin.
Ryc.6 . Ważniejsze miejscowości Gminy Dąbrowa
Źródło: opracowanie własne na podkładzie warstwy mapy topograficznej: wikimapia.org
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1357 r., kiedy to występuje, jako własność Nałęczów z Chomiąży. Najstarsza nazwa wsi pochodząca z dokumentu Kazimierza Wielkiego to Dambrova. W późniejszych latach zmieniła się na Dąbrowo, w latach 1815 - 1919 funkcjonowała niemiecka nazwa - Kaiserfelde, czyli „cesarskie pole”, a następnie przyjęła obecne brzmienie. W 1630 r. do wsi przybyli osadnicy olęderscy, którzy zagospodarowali opuszczone łany oraz pozyskiwali nowe ziemie pod uprawy. W 1737 r. Kazimierz hr. z Lubrańca Dąmbski, cedował prawa do wsi, swoje i brata Pawła, na Józefa Zarębę Suchorzewskiego, chorążyca bydgoskiego. W 2 połowie XVIII w. władze pruskie sprowadziły tu osadników niemieckich. Przed 1880 r. wieś zamieszkiwało 216 Niemców i 49 Polaków. Na początku XX w. nastąpiła pierwsza parcelacja, w 1926 r. wieś należała do Skarbu Państwa, a obszar majątku wynosił 354 ha. Prawdopodobnie na początku XX w. wydzielono duże gospodarstwo (folwark) we wschodniej części wsi (obecnie - ul. Kasztanowa 24). Wzniesiono tu niewielki dworek, prawdopodobnie dla Dąbskich, który pozostawał pod zarządem posesorów aż do 1939 r. Ostatnim przedwojennym zarządcą był tu niejaki Dreyss. W latach 1939 - 1945 wieś znajdowała się pod zarządem niemieckim. Po wojnie majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego i rozparcelowany a w budynku dworu utworzono mieszkania.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
daw. Marucin, Mirucin, niem. Ruhheim
Wieś Mierucin jest jedną z najstarszych wsi na terenie Gminy Dąbrowa. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą XIII/XIV wieku (wpisy w księgach parafialnych). O najdawniejszej historii wsi świadczą znaleziska archeologiczne.
Legenda głosi, ze założycielem wsi Mierucin był rycerz zwany Czarnym Marcinem, który był właścicielem nie tylko Mierucina, ale i innych okolicznych wsi. Obecna nazwa wsi, ukształtowała się na drodze historycznego rozwoju językowego. Początkowo brzmiała Marucin, potem Mirucin, aż do brzmienia współczesnego.O historii tej wsi świadczą także nazwiska znamienitych osób, które osiągnęły wysokie godności państwowe. Przykładem jest Stanisław z Czołchnowa i Mierucina, który osiągnął stanowisko kasztelana księskiego w latach 1436 - 1439, po wieloletniej współpracy ze starostami generalnymi Wielkopolski, a zwłaszcza z Tomkiem z Pakości.
Wzmianki o wsi Mierucin znaleźć można także na Uniwersytecie Krakowskim, gdzie w XVI wieku studiował jeden z mieszkańców tej wsi. Ruchy osadnicze w Polsce w XVI wieku miały wpływ na powstawanie i zanikanie tak zwanych przysiółków przy wsiach. Przy Mierucinie znajdował się przysiółek o nazwie Gozdawa, który właśnie w XVI wieku zanikł.
W okresie rozbiorów Polski na terenie Ziemi Mogileńskiej, nasiliło się niemieckie osadnictwo kolonizacyjne. We wsi Mierucin osiedlono 16 rodzin kolonistów. Ostatecznie na drodze historycznego rozwoju wieś Mierucin zachowała rolniczy charakter.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273 i 3274
Wieś była lokowana prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV w. na niemieckim prawie wiejskim, a wzmiankowana po raz pierwszy w 1357 r. w związku z wejściem w skład dóbr kapituły gnieźnieńskiej. W 1383 r. w czasie wojny domowej Grzymalitów z Nałęczami, została spustoszona przez oddziały wojewody płockiego Abrahama Sochy. W 1521 r. wymieniana jest jako parafia przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jana Łaskiego. Ze wsi pochodzi Wojciech z Parlina, który w 1430 r. studiował na uniwersytecie krakowskim, gdzie został profesorem językoznawstwa i teologii na tej uczelni. Ciekawym elementem historii wsi jest fakt odkrycia w 1874 r. skarbu srebrnego o wadze ok. 540 g, ukrytego po 1021 r. Zawierał on monety niemieckie, polskie, węgierskie, angielskie i arabskie oraz placki i siekacze srebrne.
Po rozbiorach dobra kościelne zostały przejęte przez władze pruskie. Na przełomie XIX i XX w. właścicielami majątku mogły być rodziny Sołtysińskich i Krausów, których ceglany grobowiec znajduje się obok miejscowego kościoła. Brak jest niestety informacji o właścicielach i twórcach obecnego dworu.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
daw. Parlin Mały, niem. Parlinek Dorf
Miejscowość Parlinek, dawniej nazywano Parlin Mały. Wieś już przed 1357 r. należała do kapituły gnieźnieńskiej. W 1368 r. wieś została osadzona na niemieckim prawie. Osada na stałe była związana z historią miejscowości Parlin. Początkowo wchodziła W skład majątku Parlin. Obecnie Parlinek należy do parafii Parlin, jednak od wielu już lat stanowi odrębne sołectwo.
Pośrodku wsi przy zakręcie szosy stoi dom z końca XIX wieku z wystawką i boniowanymi narożnikami. W centrum wsi jest rzeźba chłopa Bartka. Rzeźbę tę na chwałę chłopskiej pracy wykonał Konrad Szary, nauczyciel z Parlinka. Po południowo - zachodniej stronie wsi znajdowała się ruina wiatraka, również pochodzącego z końca XIX wieku. Wiatrak ten najprawdopodobniej został postawiony w 1902 r. i służył tutejszym mieszkańcom.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
Na terenie dzisiejszego Sędowa prawdopodobnie istniała osada ludzka zaliczana do kultury ceramiki wstęgowej rytej podczas epoki brązu. Dowodem na to są naczynia zdobione ornamentem kłutym z grobu kultury łużyckiej lendzielskiej w Sędowie.
Większość informacji na temat historii Sędowa jednak pochodzi z ustnych przekazów najstarszych mieszkańców. Nazwa miejscowości pochodzi od „sądu”, który prawdopodobnie znajdował się na terenie wsi na przełomie XVII i XVIII w. Co do nazewnictwa kolonii Szubinek wywodzi się od szubienicy, Broniewiczki prawdopodobnie od broni. Prawdopodobnie osady Broniewiczki i Sędówko powstały w pierwszej połowie XVIII wieku podczas zasiedlania osadników olęderskich na terenie Ziemi Mogileńskiej. Jako osady w tamtym czasie należały do rządu ówczesnego zaborcy pruskiego i przez niego zostały utworzone.
Wieś posiadała swoją kronikę sięgającą czasów z przed 1825 roku, która zaginęła w latach 1950 - 1960.
Na terenie wsi Sędowo znajduje się pałac, który został wybudowany na początku XX wieku, który należał do majątku ziemskiego Niemca Rothe.
Rozbiory spowodowały ze na ziemiach, administracyjnie nieistniejącej Polski osiedlały się rodziny niemieckie. Ówczesne niemieckie władze dokonały zmiany w nazewnictwie miast i wsi z polskich na niemieckie. Nazwa Sędowo została zmieniona na Königstren, w wolnym tłumaczeniu oznacza „królowi wierni”.
Przed wojną na terenie Sędówka znajdowała się cegielnia oraz wiatrak. Natomiast nieruchomość, której obecnie właścicielem jest Pan Szymański przy drodze Mogilno - Sucharzewa była kiedyś karczma. Po wojnie istniał w Sędowie zakład kowalski.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
Na terenie wsi leży posiadłość początkowo należąca do S. Lutogniewa, a następnie do arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1579 roku nastąpił jeszcze podział jej na część Góreckiego i Sierskiego. W 1795 roku rząd pruski wcielił te dobra do domeny mogilnickiej, zaś w końcu XVIII w. należały one do rodziny Gosławskich.
W okresie międzywojennym w Słaboszewku większość obszarów wiejskich należała do rodziny szlacheckiej państwa Zdziechowskich. Natomiast mniejsze gospodarstwa prywatne znajdujące się w Słaboszewku administracyjnie należały do Mokrego. Stąd przez dziesiątki lat wieś Słaboszewko była włączona do sołectwa w Mokrym.
Ostatnim właścicielem Słaboszewka był Kazimierz Zdzichowski, który w 1942 roku zginął w obozie zagłady w Oświęcimiu.
W latach 20-tych XX wieku dwór był miejscem spotkań wybitnych twórców i uczonych polskich. Przebywali tu m.in. Jerzy Andrzejewski, Witold Gombrowicz, Witold Małcurzyński. We dworze w ciągu ostatniego ćwierćwiecza znajdowały się mieszkania oraz miejscowa szkoła (od 1999 roku). Obecnie znajduje się tu biblioteka, oraz sala komputerowa dla dzieci i młodzieży. Odbywają się tu coroczne Biesiady Kulturalne, organizowane przez Urząd Gminy wraz z Wyższą Szkołą Gospodarki w Bydgoszczy.
W latach osiemdziesiątych powstało samodzielne sołectwo w Słaboszewku.
Po likwidacji Spółdzielni Produkcyjnej powstało Kółko Rolnicze, które prowadzi swoją działalność do chwili obecnej. Od 40 lat aktywnie działa Koło Gospodyń Wiejskich.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
Wieś powstała w XVII w. Została doszczętnie zniszczona podczas najazdu szwedzkiego. Tereny te zostały opuszczone, a ponowna kolonizacja nastąpiła w 1 poł. XVIII w. Osiedlili się tutaj tzw. „olędrzy” - osadnicy pochodzenia holenderskiego.
Wieś Sucharzewo była miejscowością typu folwarcznego.
Pod koniec XIX w. majątek liczył 254 ha i prowadzono w nim tucz świń i hodowlę bydła holenderskiego. W tym też czasie wzniesiony został obecny dwór. Na początku XX w. ziemie majątku zostały częściowo rozparcelowane i podzielone pomiędzy niemieckich osadników, pruska komisja osadnicza przeprowadziła tu akcję kolonizacyjną.
Przed II Wojną Światową sołectwo zamieszkiwała głownie ludność pochodzenia niemieckiego. W Sucharzewie znajdowała się szkoła niemiecka, która miała swoją siedzibę we dworze. Obok Parku było boisko. Cały majątek był ogrodzony murem od strony zachodniej a płotem drewnianym od strony drogi. W Sucharzewie znajdował się zajazd pod nazwą „Burman”.
Po 2 wojnie światowej majątek został znacjonalizowany, a w budynku dworu utworzono mieszkania. W latach 80-tych XX w. został on częściowo wyremontowany.
Źródło: Mapa topograficzna Messtischblatt w skali 1:25 000, godło 3273
5.2.3. Walory kulturowe Gminy Dąbrowa
Na walory kulturowe Gminy składają się wartościowe obiekty materialne ściśle związane z działalnością człowieka w danym regionie oraz dziedzictwo niematerialne.
Z obiektów materialnych można wyodrębnić poniższe grupy:
- muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej,
- zabytki architektury i budownictwa,
- muzea sztuki i zbiory artystyczne,
- muzea biograficzne i literackie,
- muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,
- obiekty historyczno - wojskowe,
- miejsca i muzea martyrologii.
Na niematerialne dziedzictwo składają się m.in.:
- umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa.
5.2.3.1. Obiekty o walorach kulturowych
1. Kościół p.w. NMP Królowej Polski
Kościół zbudowany przez protestantów niemieckich jest budowlą murowaną z cegły czerwonej, jednonawową, posiada wieżę z zegarem - oddany do użytku 19.09.1912 r. We wnętrzu znajdują się: obraz Chrystusa Siewcy z początku XX w. oraz organy piszczałkowe 19 głosowe. Świątynia może pomieścić około 1 000 osób. Po II Wojnie Światowej został przekazany do użytkowania przez Parafię Rzymsko - Katolicką pw. Św. Wawrzyńca w Parlinie.
Na mocy dekretu Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie z dnia 12.01.1946 r. poświęcenia świątyni dokonał ks. Michalski w obecności dziekana Żnińskiego ks. Mrugasa, starosty mogileńskiego p. Gabisia oraz licznie zgromadzonych parafian. Przy poświęceniu kościół otrzymał tytuł N.M.P Królowej Polski.
2. Cmentarz rzymsko-katolicki.
3. Budynek dawnego dworu (obecnie przedszkole oraz GOPS)
Dwór eklektyczny. Budynek parterowy, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem mieszczącym użytkowe poddasze. W fasadzie poprzedzony niesymetrycznie umieszczonym piętrowym ryzalitem, w dolnej kondygnacji stylizowanym na portyk filarowy, zwieńczonym przyczółkiem ze sterczynami. W elewacji ogrodowej również niesymetrycznie umieszczona weranda. W latach 2010-2012 przeprowadzono remont dachu oraz wnętrza dworu.
6. Budynek dawnego dworca kolejowego.
10. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 1. Kościół pw. NMP Królowej Polski
1. Dwór, później szkoła z k. XIX wieku. Przebudowa na szkołę w latach 1921 - 1922. Na terenie działki – zabytkowy budynek gospodarczy oraz szalet.
5. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 3 . Budynek dawnego dworu
1. Zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Wawrzyńca:
- Kościół (wpis do rej. A/794 z dn. 09.09.1991 r.).
Zlokalizowany w centrum wsi na wzniesieniu. Drewniany kościół zbudowany w XVII w., fundacji kapituły gnieźnieńskiej. W 2 poł. XVIII w. urządzono wnętrza. Odnowiony w 1859 r. W 1869 r. wymieniono gontowe pokrycie dachu na nowe. W 1965 r. na dachu położono dachówkę.
Jest to świątynia o konstrukcji zrębowej z węższym prezbiterium. Do niej dobudowana została murowana zakrystia. Kruchta z boku nawy. Dach dwukalenicowy, kryty gontem z wieżyczką na sygnaturkę z 1923 r. w części frontowej. Zwieńczoną drewnianym hełmem z latarnią. Wewnątrz strop płaski. Chór muzyczny wsparty na siedmiu słupach z prospektem organowym. Belka tęczowa z późnogotyckim krucyfiksem z 1 poł. XVI w. Ołtarz główny barokowy z k. XVIII w. i dwa ołtarze boczne rokokowe z k. XVIII w.
- Dzwonnica (wpis do rej. A/794 z dn. 09.09.1991 r.).
Dzwonnica drewniana, ażurowa konstrukcji słupowo – ramowej z 1 poł. XIX w. Zbudowana na planie prostokąta, kryta gontowym dachem dwuspadowym.
- Plebania z p. XX w. (wpis do rej. A/179 z dn. 30.04.2004 r.).
2. Cmentarz rzymskokatolicki oraz cmentarz ewangelicki.
4. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 7. Kościół p.w. Św. Wawrzyńca
3. Zabytkowy dom z budynkiem gospodarczym.
5. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 12. Budynek dawnej szkoły
2. Dom, obecnie budynek szkoły.
4. Dwa cmentarze ewangelickie.
5. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 14. Dawny dom, ob. szkoła
1. Zespół dworsko – parkowy (wpis do rej. A/1662 z dn. 15.07.2014 r.):
Pierwsze wzmianki o majątku i dworze w Słaboszewku pochodzą z końca XIV wieku.
Budynek prosty, parterowy z niewielkim, piętrowym ryzalitem na osi budynku. Wejście poprzedzał arkadowy ganek, podtrzymujący balkon, zaś elewację ogrodową akcentował taras. Wraz z upływem czasu powstała w majątku cegielnia, gorzelnia i spora owczarnia. Obecny kształt architektoniczny dworu pochodzi z XIX wieku. W okresie zaborów właścicielami były niemieckie rodziny: Firyng, Bork, Brandal. W 1922 r. majątek z dworem objęła rodzina Zdziechowskich. Był to stary ród szlachecko-ziemiański z Rakowa koło Mińska. W wyniku traktatu ryskiego po wojnie polsko-bolszewickiej majątek Zdziechowskich znalazł się po sowieckiej stronie granicy. Rodzina przeniosła się, zatem do Słaboszewka: Kazimierz Zdziechowski, Amelia Zdziechowska – żona, trójka dzieci: Jan, Paweł i Maria. Kazimierz Zdziechowski był prozaikiem i był znanym w środowisku kulturalnym II Rzeczypospolitej pisarzem. W swoim dworze stworzył prawdziwy ośrodek polskiej kultury, w którym skupiali się najwybitniejsi przedstawiciele przedwojennych elit artystyczno-naukowych. Lata świetności i niepowtarzalnej atmosfery dworu w Słaboszewku przerwała II Wojna Światowa. W roku 1942 strawił go pożar. Kilka lat później został, co prawda odbudowany, a nawet zasiedlony przez kilka rodzin. Nie pomogło to jednak w powrocie do czasów dawnej świetności.
Park założony w końcu XIX w., o powierzchni 1,6 ha, bogaty różnogatunkowy drzewostan.
Fot. 16. Brama wjazdowa na teren dworu
Fot. 17. Budynek dawnej gorzelni
Fot. 18. Teren dawnego cmentarza cholerycznego
1. Dawny kościół ewangelicki, obecnie kaplica.
W północnej części wsi znajduje się kościół Świętej Trójcy. W sąsiedztwie kościoła stoi dawny zbór ewangelicki z pierwszej połowy XIX w., o cechach barokowo-klasycystycznych, przebudowany w 1854 r. Jest to budowa typu salonowego na podmurówce z głazów, kryta dachem mansardowym, na którym znajduje się ośmioboczna wieżyczka drewniana z baniastym hełmem. Od strony północnej przylega do zboru przebudowana dawna pastorówka. Dawny zbór ewangelicki przejęty został przez Kościół katolicki w 1945 r.
5. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 19 . Dawny kościół ewangelicki, obecnie kaplica
1. Zabytkowe budynki mieszkalne, w tym dom z kuźnią.
4. Liczne stanowiska archeologiczne.
1. Zespół kościoła p.w. Św. Bartłomieja:
Obecny kościół murowany, trzeci z kolei, zbudowany został w stylu neoromańskim w roku 1848. Znajdują się w nim trzy zabytkowe ołtarze barokowe z końca XVII wieku, zachowane z poprzedniego kościoła, a także krucyfiks z XV wieku, duży krucyfiks na ścianie bocznej z drugiej połowy XVII wieku oraz zabytkowa chrzcielnica, również pochodzące ze starego kościoła. Z późniejszych zabytków należy wymienić: monstrancję z 1833 roku, kielich mszalny z końca XIX wieku oraz organy.
W XVIII wieku została zbudowana drewniana dzwonnica, która istnieje do dziś. W niej znajduje się zabytkowy barokowy dzwon z roku 1770, pochodzący z warsztatu ludwisarskiego M. Petersilgego z Torunia. Budynek dawnej kuźni.
3. Cmentarz rzymskokatolicki oraz ewangelicki.
7. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 23. Kościół p.w. Św. Bartłomieja
2. Dworzec kolejowy – stacja Białe Błota.
3. Zabytkowy dom oraz budynki gospodarcze.
4. Liczne stanowiska archeologiczne.
Fot. 25. Budynek mieszkalny w zespole leśniczówki
Pozostałe obiekty kultury materialnej:
1. Mierucin – zabytkowe domy z początku XX wieku, cmentarz ewangelicki.
2. Mokre – zabytkowy dom, dom-mleczarnia, budynek inwentarski, stodoła, cmentarz ewangelicki.
3. Sędowo - Broniewiczki – zabytkowy dom, budynek gospodarczy w zagrodzie, cmentarz ewangelicki.
4. Sędowo - Szubinek – zabytkowy dom z początku XX wieku.
5. Szczepanowo - Niedźwiedzi Kierz – leśniczówka, budynek gospodarczy.
5.2.3.2. Dobra kultury objęte prawnymi formami ochrony
5.2.3.2.1. Obiekty nieruchome objęte prawną ochroną zabytków
Formami ochrony prawnej zabytków są: wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz ustalenia ochrony w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy.
5.2.3.2.2. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego
Rejestr zabytków województwa kujawsko-pomorskiego jest prowadzony przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu.
W Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu prowadzone są trzy rejestry zabytków:
1. Rejestr zabytków nieruchomych (księga A).
2. Rejestr zabytków ruchomych (księga B).
3. Rejestr zabytków archeologicznych (księga C).
W rejestrze zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, w gminie Dąbrowa znajduje się sześć obiektów. Zestawienie (stan na 04.11.2014 r.) przedstawia tabela nr 1.
Tabela 1. Wykaz zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, gmina Dąbrowa
Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków
Charakterystyka zabytków z terenu gminy Dąbrowa została przedstawiona (wraz z załącznikami fotograficznymi) w punkcie - Walory kulturowe gminy Dąbrowa.
Na terenie gminy Dąbrowa brak obiektów uznanych prze Prezydenta RP za Pomnik Historii. Na obszarze gminy nie funkcjonuje Park Kulturowy.
5.2.3.2.3. Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków
Ochrona zabytków, które znajdują się na terenie gminy należy do obowiązków samorządu lokalnego. Zadania stojące przed organami administracji publicznej (m.in. zarządami gmin), precyzuje art. 4 ustawy z dnia 17 września 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568). Gminy między innymi mają dbać o: „zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie” oraz zapobiegać „zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków”.
Jednym z obowiązków nałożonych przez ustawę na gminy jest: „uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska”. Temu zadaniu ma służyć gminna ewidencja zabytków, o której jest mowa w artykule 22. Punkt 4 tego artykułu mówi: „Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy”.
Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami gminna ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami.
Zestawienie zabytków ujętych w gminnej ewidencji zabytków zostało przedstawione w załączniku nr 1.
5.2.3.2.4. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków i ujęte w ewidencji zabytków
Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podaje definicję zabytku ruchomego: „zabytek ruchomy - rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, będących dziełem człowieka lub związanych z jego działalnością i stanowiących świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.
Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu prowadzi rejestr zabytków ruchomych znajdujących się na terenie gminy Dąbrowa. Do rejestru zabytków ruchomych wpisane są głównie przedmioty znajdujące się we wnętrzach zabytkowych kościołów.
5.2.3.2.5. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków i wojewódzkiej ewidencji zabytków
Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w art.3 pkt 4 podaje definicję zabytku archeologicznego „zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem”.
Nieruchomy zabytek archeologiczny, zwany także stanowiskiem archeologicznym, to zwarty przestrzennie obszar w obrębie, którego występują źródła archeologiczne (zabytki nieruchome i ruchome oraz inne ślady wykorzystania terenu przez człowieka) wraz z otaczającym je kontekstem – tzw. nawarstwieniami kulturowymi, czyli warstwami ziemi, które powstały na stanowisku (np. osadzie pradziejowej) w trakcie jego funkcjonowania w przeszłości.
Wykaz stanowisk archeologicznych uwzględnionych w Wojewódzkiej Ewidencji Nieruchomych Zabytków Archeologicznych (prowadzi Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu) przedstawiono w załączniku nr 2.
Teren gminy zlokalizowany jest w obrębie 5 obszarów AZP. Znaleziska reprezentują pozostałości kulturowe od okresu Neolitu po Czasy Nowożytne. Najliczniej reprezentowane są ślady osadnictwa neolitycznego, kultury łużyckiej, kultury pomorskiej, wpływów rzymskich oraz z okresu Późnego i Wczesnego Średniowiecza i Czasów Nowożytnych.
Na terenie gminy Dąbrowa nie istnieją stanowiska wpisane do rejestru zabytków archeologicznych.
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dąbrowa wytyczono Strefę „W”. Jest to strefa ochrony archeologicznej obejmująca obszary występowania stanowisk archeologicznych rozpoznanych i potencjalnych, na których wymagane jest uzgodnienie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków projektowanych wszelkich prac ziemnych na obszarze strefy.
5.2.3.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych
Na terenie Gminy Dąbrowa nie funkcjonują muzea eksponujące dziedzictwo kulturowe. Na terenie samego powiatu mogileńskiego funkcjonują poniższe placówki wystawiennicze:
- Muzeum Ziemi Mogileńskiej z siedzibą w Chabsku,
- Muzeum Bolesława i Ottona w Strzelnie,
- Muzeum Głucha Puszcza w Orchowie,
- Gminna Izba Tradycji i Pamięci w Jeziorach Wielkich z siedzibą w Kuśnierzu.
5.2.4. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Dąbrowa
Na terenie Gminy Dąbrowa znajduje się sześć obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego.
W wojewódzkiej ewidencji zabytków województwa kujawsko-pomorskiego ujętych zostało 85 zabytków architektury i budownictwa (wraz z zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków).
W wykazie dominują obiekty o poniższych funkcjach pierwotnych:
- budynek gospodarczy, inwentarski, magazynowy,
- dwór / zespół dworski z parkiem,
- cmentarz (rzymskokatolicki, ewangelicki).
Wykaz miejscowości, w których zlokalizowane są obiekty zabytkowe wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) przedstawia tabela nr 2.
Tabela 2. Obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych)
Źródło: opracowanie własne, na podstawie zaopiniowanego Wykazu zabytków architektury i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków
Wykres 1.Wykres ilustrujący obiekty wpisane do wojeówdzkiej ewidencji zabytków (bez stanowisk arecheologicznych w rejestrze zabytków)z terenu Gminy Dabrowa
Źródło: opracowanie własne, na podstawie zaopiniowanego Wykazu zabytków architektury i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków
Struktura własności obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego oraz ocena ich stanu zachowania została przedstawiona w tabeli nr 3.
Tabela 3. Struktura własności oraz ocena stanu zachowania obiektów wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych)
Ewidencja nieruchomych zabytków archeologicznych wskazuje 381 stanowisk.
Wykaz miejscowości, w których zlokalizowane są stanowiska archeologiczne wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków przedstawia tabela nr 4.
Tabela 4. Nieruchome zabytki archeologiczne wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków z terenu gminy Dąbrowa
Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury
i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków
Ryc. 14. Lokalizacja ważniejszych stanowisk archeologicznych na terenie gminy Dąbrowa z uwzględnieniem ich liczby
Liczba obiektów w ewidencji zabytków nie jest stała, ponieważ mogą być do niej wpisywane kolejne zabytki lub wykreślane te, które zatraciły swoje wartości kulturowe.
W dniach 5-6.11.2014 r. dokonano wizji terenowej w celu weryfikacji stanu obiektów architektury figurujących w wojewódzkiej ewidencji zabytków z oględzin wynika, co następuje:
- obiekty w rejestrze zabytków prezentują stan bardzo dobry, dobry, wymagający rewitalizacji, wymagający remontu, wymagający remontu kapitalnego,
- budynki mieszkalne charakteryzuje stan dobry oraz zły,
- zespoły folwarczne - stan zaniedbany,
- zespoły dworskie – stan zły,
- budynki gospodarcze, magazynowe oraz inwentarskie prezentują w większości stan zaniedbany,
- dworce oraz szkoły – stan dobry i zły,
- dawne gorzelnie, kuźnie i mleczarnie prezentują stan zły,
- kościoły (nieujęte w rej. zab.), cmentarze rzymskokatolickie i obiekty przykościelne prezentują stan dobry,
- cmentarze ewangelickie są w stanie złym i ulegają sukcesywnej degradacji.
Część ww. obiektów uległa zniszczeniu bądź całkowicie lub częściowo zatraciła cechy obiektu wartościowego architektonicznie i historycznie.
W zakresie zespołów folwarcznych oraz dworskich: w przypadku nie powzięcia jakichkolwiek kroków zmierzających do ochrony zachowanych budynków oraz układów przestrzennych przewiduje się w najbliższych latach całkowitą degradację założeń.
Z uwagi na niejednorodny stan zachowania obiektów zabytkowych, szereg przeobrażeń, jakim poddano ich tradycyjną architekturę, wskazuje się na konieczność aktualizacji ewidencji zabytków. Wójt Gminy Dąbrowa w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Bydgoszczy, w okresie obowiązywania Programu, sporządzi zgodną ze stanem istniejącym listę obiektów zabytkowych do ujęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków.
5.2.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy
Najważniejsze miejscowości regionu o znaczących walorach architektonicznych oraz kulturowych to:
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1357 r., kiedy to występuje, jako własność Nałęczów z Chomiąży.
Kościół p.w. NMP Królowej Polski, cmentarz rzymskokatolicki, budynek dawnego dworu, budynek poczty, budynek dawnej mleczarni, budynek dawnego dworca kolejowego, zabytkowe domy, budynki inwentarskie oraz inwentarsko-mieszkalne, budynki magazynowe, liczne stanowiska archeologiczne.
Wieś była lokowana prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV w. na niemieckim prawie wiejskim, a wzmiankowana po raz pierwszy w 1357 r. w związku z wejściem w skład dóbr kapituły gnieźnieńskiej.
Zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Wawrzyńca, cmentarz rzymskokatolicki oraz ewangelicki, zabytkowe domy, liczne stanowiska archeologiczne.
Dawna nazwa wsi przyjmowała też formy Sławoszewo i Słaboszew. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z dokumentu datowanego na 08.05.1395 r.
Kościół parafialny, dawny kościół ewangelicki, dawna pastorówka, cmentarz rzymskokatolicki, budynek dawnej gorzelni, liczne stanowiska archeologiczne.
VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS i ZAGROŻEŃ
W tabeli nr 5 przedstawiono analizę szans i zagrożeń gminy (poprzez wskazanie mocnych i słabych stron). Sporządzona została na podstawie oceny stanu dziedzictwa kulturowego i uwarunkowań jego ochrony oraz realizowanej przez gminę polityki rozwoju przestrzennego i społeczno-gospodarczego. Dokonana analiza ma za zadanie pomóc w określeniu podstawowych priorytetów gminnego programu opieki nad zabytkami.
Korzystanie z wyników opracowanej analizy powinno przebiegać zgodnie z następującymi założeniami:
- wzmocnienie istniejących już silnych stron oraz skuteczne wykorzystanie szans,
- likwidacja słabych stron i eliminacja zagrożeń,
- wykorzystanie słabych stron tak, aby uczynić z nich atuty.
Tabela 5. Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Dąbrowa
Przedmiotowe opracowanie wyznacza gminie priorytety w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Prace nad wdrażaniem ustaleń programu oraz monitorowaniem ich postępu należą do zadań samorządu lokalnego. Zadania dla samorządu lokalnego w zakresie opieki nad zabytkami zostały opracowane na podstawie analiz dokumentów programowych wyższego szczebla, gminnych dokumentów strategicznych oraz inwentaryzacji terenowej z diagnozą stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.
Przedmiotowy Program w zakresie ochrony zabytków gminy odnosi się do działań, o których mowa w art.4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:
Art.4. Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:
1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;
3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;
5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.
7.1. Priorytety gminnego programu opieki nad zabytkami
Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego gminy Dąbrowa wykonana na potrzeby Programu pozwoliła na wypracowanie priorytetowych działań w zakresie opieki nad zabytkami.
1. Priorytet I - Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego
2. Priorytet II - Badanie i dokumentacja dziedzictwa
3. Priorytet III - Promocja oraz edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego
7.2. Kierunki działań i zadania gminnego programu opieki nad zabytkami
Dla realizacji wyznaczonych priorytetów określono długofalowe kierunki działań, mogące wykraczać poza 4-letni okres obowiązywania Programu.
Jako kierunki działań realizacji Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Dąbrowa w ramach przyjętych priorytetów uznano:
1. Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.
2. Podejmowanie działań mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, z uwzględnieniem walorów kulturowych.
3. Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków.
4. Korzystanie z nowoczesnych technik informatycznych do promocji dziedzictwa kulturowego.
5. Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami.
6. Zwiększenie świadomości kulturowej społeczności lokalnej przez włączenie jej w różne formy aktywności.
7. Wzbudzenie zainteresowania historią i kulturą materialną regionu zapisaną w dziełach architektury, budownictwa, lokalnej tradycji.
8. Wspieranie rozwoju lokalnych inicjatyw kulturotwórczych w zakresie podtrzymania miejscowych tradycji folklorystycznych.
9. Podejmowanie działań umożliwiających gromadzenie i eksponowanie pamiątek lokalnych.
10. Turystyczna promocja regionu.
11. Stworzenie odpowiedniej infrastruktury turystycznej.
Kierunkom przyporządkowano szczegółowe zadania. Ustawa o ochronie i opiece nad zabytkami ustala obowiązek złożenia po 2 latach przez władze gminy sprawozdania z wykonania programu opieki. W związku z powyższym dla realizacji zadań wyznaczono dwa okresy: etap pierwszy, po którym gmina dokona sprawozdania (do grudnia 2016) oraz etap drugi (2017 - 2018).
Program Opieki nad Zabytkami Gminy Dąbrowa jest pierwszym opracowaniem o takim charakterze, wykonanym dla obszaru gminy, założono, iż w czasie trwania etapu pierwszego realizowane będą działania wstępne, mające charakter przygotowawczy do pełnej realizacji Programu.
Planowany zakres działań wraz z etapowaniem przedstawiono w tabeli nr 6.
Tabela 6. Zakres i harmonogram działań w zakresie ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym gminy Dąbrowa
VIII. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Konsekwentnie prowadzona i długofalowa polityka Gminy Dąbrowa w zakresie opieki nad zabytkami oraz realizacja niniejszego Programu stanowią szansę na zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Inwestycje zmierzające do poprawy stanu technicznego obiektów i zespołów zabytkowych powinny się odbywać na zasadzie poszanowania istniejących wartości zabytkowych i dążenia do zachowania w jak największym stopniu oryginału, ewentualnie wkomponowaniu nowych elementów w sposób współgrający z zabytkiem.
Realizacja Programu będzie się odbywać poprzez wskazane zadania gminy na rzecz osiągnięcia priorytetów w nim przyjętych.
Zakłada się, że zadania określone w gminnym programie opieki nad zabytkami będą wykonywane za pomocą następujących instrumentów:
1. instrumentów prawnych – wynikających z przepisów ustawowych (np. uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy, wykonywanie decyzji administracyjnych, np. wojewódzkiego konserwatora zabytków),
2. instrumentów finansowych (m.in. finansowanie prac konserwatorskich i remontowych przy obiektach zabytkowych będących własnością gminy, korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania, nagrody, zachęty finansowe dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych),
3. instrumentów koordynacji (m.in. poprzez realizację projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., współpraca z ośrodkami naukowymi i akademickimi, współpraca z organizacjami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami),
4. instrumentów społecznych (m.in. poprzez działania edukacyjne promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi, działania prowadzące do tworzenia miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami),
5. instrumentów kontrolnych (m.in. aktualizacja gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego).
IX. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Proces osiągania celów wytyczonych w Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Dąbrowa będzie monitorowany poprzez analizę stopnia jego realizacji.
Analiza ta będzie dokonywana każdorazowo przez Wójta Gminy Dąbrowa, zgodnie z ustaleniami art. 87 ust. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
5. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.
Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzić ocena poziomu realizacji gminnego programu uwzględniająca: wykonanie zadań przyjętych do realizacji w okresie czteroletnim obowiązywania gminnego programu opieki nad zabytkami oraz efektywność ich wykonania.
Ocena poziomu realizacji Programu winna uwzględniać m.in.:
- bieżący monitoring gminnej ewidencji zabytków uwzględniający informacje o stanie zachowania obiektów, zmianach lokalizacyjnych, zmianach stosunków własnościowych,
- ocenę zaawansowania prac związanych z rewitalizacją obiektów zabytkowych,
- ocenę prac związanych z opracowaniem aktów prawa miejscowego dla terenów o wysokich wartościach kulturowych,
- ocenę aktywności kulturalnej lokalnej społeczności, w tym ocena przedsięwzięć folklorystycznych i zainteresowań tradycyjnym rękodziełem,
- ocenę aktywności placówek kulturalnych (świetlice wiejskie, biblioteki),
- monitoring postępu prac powoływaniem gminnego ośrodka kultury,
- ocenę wykorzystania i funkcjonowania szlaków turystycznych oraz towarzyszącej im infrastruktury,
- ocenę realizacji programu edukacji i promocji zabytków, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych,
- ocenę rozwoju bazy agroturystycznej,
- ocenę kontaktów z właścicielami obiektów w zakresie działań zmierzających do rewitalizacji obiektów zabytkowych.
Po przyjęciu przez Radę Gminy Dąbrowa treści Programu w drodze uchwały należy udostępnić dokument do publicznej wiadomości na gminnej stronie internetowej.
Program należy sukcesywnie analizować oraz uzupełniać uwzględniając zmieniające się uwarunkowania prawne, kulturowe i społeczne.
Realizowanie założeń Programu opieki nad zabytkami dla gminy Dąbrowa będzie wymagało współpracy nie tylko osób odpowiedzialnych za wdrożenie działań wynikających z celów tego dokumentu, ale także aktywizacji właścicieli, użytkowników obiektów zabytkowych, organizacji pozarządowych, grup społecznego działania, środowisk naukowych itp. Mając na uwadze dobro ogółu należy dołożyć starań, aby wytyczone cele zostały realizowane.
Gmina i podległe jej jednostki zobowiązują się prowadzić działalność informacyjną i popularyzatorską w zakresie dziedzictwa kulturowego gminy.
Tabela 7. Przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki
X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Zasady finansowania opieki nad zabytkami określone zostały w rozdziale 7. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Podstawowym źródłem finansowania zabytków w Polsce są środki publiczne pochodzące z budżetu państwa oraz budżetów poszczególnych samorządów. Finansowanie zabytków z tych źródeł odbywa się na zasadzie współfinansowania prac przy obiektach zabytkowych, w oparciu o zapisy ww. ustawy.
Dysponentami powyższych środków są:
1. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
2. Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków,
3. Organ stanowiący - gminy, powiatu, samorządu województwa.
Realizujące dotacje poprzez corocznie organizowane nabory wniosków. Dotacja może zostać udzielona osobie fizycznej, jednostce samorządu terytorialnego lub innej jednostce organizacyjnej, będącej właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru lub posiadającej taki zabytek w trwałym zarządzie.
Poniżej wskazano listę instytucji oraz programów umożliwiających częściowe sfinansowanie zadań wskazanych w przedmiotowym Programie.
Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz tzw. Mecenat są podstawą ubiegania się o środki na zadania z zakresu kultury realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie wyższe, organizacje pozarządowe, oraz podmioty gospodarcze. Nabór wniosków na rok 2014 został zakończony.
Celem programu „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury.
Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wkładu krajowego do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich.
W ramach Programu „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” dofinansowane będą projekty z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, budowy, rozbudowy i przebudowy infrastruktury kulturalnej oraz infrastruktury szkół i uczelni artystycznych, rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w dziedzinie kultury oraz międzynarodowych przedsięwzięć kulturalnych o charakterze europejskim.
- Instytucje kultury i instytucje filmowe: samorządowe, państwowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego,
- Jednostki samorządu terytorialnego,
- Publiczne szkoły artystyczne i i II stopnia oraz publiczne uczelnie artystyczne,
- Kościoły i związki wyznaniowe,
2. Program Wieloletni Kultura+
Celem realizowanego w latach 2011-2015 Programu Wieloletniego KULTURA+ jest poprawa dostępu do kultury oraz uczestnictwa w życiu kulturalnym na terenach wiejskich i wiejsko-miejskich, poprzez modernizację i budowę infrastruktury bibliotecznej oraz digitalizację zasobów polskich muzeów, bibliotek i archiwów.
Program KULTURA+ składa się z dwóch Priorytetów:
- Priorytetu „Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek”, zarządzanego przez Instytut Książki w Krakowie. W ramach Priorytetu wspierany jest remont, przebudowa, rozbudowa i budowa budynków bibliotek w małych gminach,
- Priorytetu „Digitalizacja”, zarządzanego przez Narodowy Instytut Audiowizualny. Priorytet „Digitalizacja” ma na celu poszerzenie i ułatwienie dostępu do cyfrowych zasobów polskiego dziedzictwa kulturowego, poprzez digitalizację zbiorów i rozbudowę pracowni digitalizacyjnych.
Celem Programu „Wydarzenia artystyczne” jest promocja, wspieranie i popularyzacja najwartościowszych zjawisk z obszaru muzyki, teatru, tańca, kinematografii oraz sztuk wizualnych, jak również promocja polskiej kultury za granicą. Program „Wydarzenia artystyczne” składa się z następujących priorytetów:
- Promocja kultury polskiej za granicą.
Celem Programu „Kolekcje” jest rozwój oraz tworzenie narodowych i regionalnych kolekcji sztuki współczesnej, kolekcji muzealnych oraz tworzenie nowych dzieł muzycznych. Program „Kolekcje” składa się z następujących priorytetów:
- Narodowe kolekcje sztuki współczesnej,
- Regionalne kolekcje sztuki współczesnej,
Celem priorytetu jest wspieranie polskiego systemu wystawienniczego poprzez rozbudowę już istniejących wartościowych regionalnych kolekcji sztuki współczesnej.
Celem Programu „Edukacja” jest rozwijanie ekspresji twórczej i kreatywności, podnoszenie kompetencji artystycznych i medialnych. Program „Edukacja” składa się z następujących priorytetów:
- Edukacja medialna i informacyjna .
Celem programu jest zdiagnozowanie szczególnie istotnych obszarów działania polityki kulturalnej poprzez dofinansowywanie projektów badawczych oraz projektów interpretujących dane o kulturze.
Celem Programu „Dziedzictwo kulturowe” jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Program „Dziedzictwo kulturowe” składa się z następujących priorytetów:
Celem priorytetu jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, realizowane poprzez konserwację i rewaloryzację zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ich udostępnianie na cele publiczne,
- Wspieranie działań muzealnych.
Celem priorytetu jest wspieranie najwartościowszych zjawisk z zakresu szeroko pojętej kultury ludowej.
- Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą.
- Ochrona zabytków archeologicznych.
Celem priorytetu jest ochrona dziedzictwa archeologicznego poprzez wspieranie kluczowych dla tego obszaru zadań, obejmujących nieinwazyjne badania archeologiczne, ewidencję i inwentaryzację zabytków archeologicznych oraz opracowanie i publikację wyników przeprowadzonych badań archeologicznych.
- Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego.
Celem priorytetu jest zainicjowanie kompleksowego procesu cyfryzacji materialnych zasobów dziedzictwa kulturowego, w tym zabytków, obiektów muzealnych, archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, znajdujących się pod opieką podmiotów spoza sfery finansów publicznych, których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku, lub uczelni publicznych.
8. Rozwój infrastruktury kultury
Celem Programu „Rozwój infrastruktury kultury” jest wsparcie infrastruktury i poprawa funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność kulturalną, szkół i uczelni artystycznych oraz domów kultury. Program „Rozwój infrastruktury kultury” składa się z następujących priorytetów:
- Infrastruktura szkolnictwa artystycznego,
- Infrastruktura domów kultury.
1. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Kujawsko-Pomorski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 projekt 2.0 będzie podstawowym instrumentem realizacji celów Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+. Strategia programu jest w pełni spójna z celami krajowymi wskazanymi a Strategii Rozwoju Kraju do 2020 roku i jednocześnie zachowuje synergię z celami Strategii Europa 2020.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 zawiera listę celów tematycznych oraz priorytetów inwestycyjnych.
Wskazane cele wraz z priorytetami ważnymi ze względu na realizację zadań niniejszego Programu:
Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji.
Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Wzmacnianie zastosowania TIK dla e-administracji, e-learningu, e-integracji, e-kultury.
Oczekuje się poprawy, jakości oraz usprawnień w zarządzaniu administracją publiczną poprzez wdrożenie technologii komunikacyjno-informacyjnych. Będą one wykorzystywane również w celu udoskonalania zdalnego przekazu pomiędzy urzędem a mieszkańcem.
Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw.
Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach.
Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem.
Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów.
Ochrona promocja i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego.
Konieczność realizacji przedsięwzięć w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego regionu, jako ważnego czynnika integracji społecznej oraz atrakcyjności województwa została wskazana w celu strategicznym Tożsamość i dziedzictwo określonym w Strategii rozwoju województwa do roku 2020.
Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych.
Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników.
Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem.
Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie.
Opis przedsięwzięć planowanych w ramach priorytetu inwestycyjnego 2.3:
- wsparcie rozwoju elektronicznych usług publicznych szczebla regionalnego/lokalnego oraz zwiększenie dostępu do nich obywateli, w tym m.in. projektów z zakresu e-administracji, e-zdrowia, e-edukacji, e-kultury, systemów informacji przestrzennej,
- wsparcie digitalizacji zasobów kulturowych, naukowych i edukacyjnych będących w posiadaniu instytucji szczebla regionalnego/lokalnego, a także zapewnienie powszechnego, otwartego dostępu w postaci cyfrowej do tych zasobów
- rozwój infrastruktury informatycznej, w tym aplikacji i systemów bazodanowych, służących poprawie efektywności zarządzania oraz upowszechnianiu komunikacji elektronicznej w instytucjach publicznych (np. podpis elektroniczny, elektroniczny obieg dokumentów itp.).
Opis przedsięwzięć planowanych w ramach priorytetu inwestycyjnego 6.3:
- projekty infrastrukturalne realizowane w instytucjach kultury i obiektach zabytkowych,
- konserwacja zabytków ruchomych,
- promocja kultury pod kątem komercyjnego wykorzystania dziedzictwa kulturowego regionu (np. produkt regionalny).
2. Program Infrastruktura i Środowisko
Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
3. Program Innowacyjna Gospodarka
Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Będzie to zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej, jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw.
W ramach Programu wspierane będą działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej, marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw.
Celem Programu jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, poprawę stanu zdrowia osób pracujących, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. PO KL będzie służył przyspieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, wzrostowi zatrudnienia oraz zwiększeniu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej.
Program Kreatywna Europa (Creative Europe) to zaplanowany na lata 2014-2020 program Komisji Europejskiej wspierający europejskie sektory kultury, filmu i kreatywne. Program jest kontynuacją programów Kultura i MEDIA, które wspierały międzynarodowe projekty kulturalne i filmowe w latach 2007-2013. Obecnie propozycja jest negocjowana pomiędzy państwami członkowskimi w Radzie UE oraz w Parlamencie Europejskim i dopiero po zakończeniu negocjacji i zatwierdzeniu ostatecznego kształtu program będzie ogłoszony i zacznie oficjalnie obowiązywać.
Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” (Ministerstwo Rolnictwa)
Sektorowy Program Operacyjny pt. Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich określa strategię oraz kierunki działań w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Planowane działania mają służyć realizacji dwóch celów strategicznych programu, które określono, jako:
1. Cel 1 „Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno – żywnościowej” - traktowany, jako najważniejszy cel strategiczny rozwoju polskiego rolnictwa oraz przetwórstwa żywności w pierwszych latach integracji z UE.
2. Cel 2 „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich” - realizowany również poprzez Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz inne programy operacyjne w ramach Narodowego Planu Rozwoju.
Środki Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu (delegatura Bydgoszcz)
Dotacja może być udzielona na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane planowane do przeprowadzenia w roku złożenia wniosku lub następnym, bądź przed upływem 3 lat po ich wykonaniu na wniosek właściciela, posiadacza zabytku wpisanego do rejestru zabytków bądź osoby posiadającej taki zabytek w trwałym zarządzie. Dofinansowaniu podlegają jedynie nakłady konieczne, poniesione na przeprowadzenie wspomnianych prac.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu
Przedmiotem dofinansowania objęty może być pełen zakres prac związanych z konserwacją i rekonstrukcją przyrodniczą, konserwacja i rekonstrukcją urządzeń wodnych w parkach w zespołach pałacowo lub dworsko-parkowych (za wyjątkiem przygotowania dokumentacji i nadzoru).
Wsparcie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Działanie: Odnowa i rozwój wsi.
Jako cel realizacji działania przyjęto poprawę, jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umożliwi to rozwój tożsamości społecznej wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich.
Finansowanie przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym
Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) stanowi formę realizacji zadań publicznych przez podmiot prywatny przy wykorzystaniu możliwości finansowych, organizacyjnych lub innych podmiotu prywatnego. Istota partnerstwa jest to, iż zlecającym zadanie jest podmiot publiczny, natomiast wykonawcą partner prywatny, którym zgodnie z ustawą o PPP jest przedsiębiorca lub przedsiębiorca zagraniczny.
XI. REALIZACJA i FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW
Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, główny obowiązek dbania o stan zabytków, a tym samym ponoszenia nakładów na prace konserwatorskie, spoczywa na właścicielach i użytkownikach obiektów zabytkowych. Na każdym właścicielu i posiadaczu zabytku spoczywają obowiązki, określone w art. 5 powyższej ustawy, wynikające z zasad sprawowania opieki nad zabytkami.
Art.5. Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków:
1) naukowego badania i dokumentowania zabytku.
2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku.
3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie.
4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości.
5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
W art. 28 wskazano również dodatkowe obowiązki właścicieli i posiadaczy zabytków wpisanych do rejestru zabytków.
Art.28. Niezależnie od obowiązków wynikających z opieki nad zabytkami, określonych w art. 5, właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajdującego się w wojewódzkiej ewidencji zabytków zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków o:
1) uszkodzeniu, zniszczeniu, zaginięciu lub kradzieży zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zdarzenia.
2) zagrożeniu dla zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zagrożenia.
3) zmianie miejsca przechowania zabytku ruchomego w terminie miesiąca od dnia nastąpienia tej zmiany.
4) zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku, nie później niż w terminie miesiąca od dnia ich wystąpienia lub powzięcia o nich wiadomości.
Na mocy art. 29 ust. 1 na wszystkich właścicielach i posiadaczach zabytków oraz przedmiotów o cechach zabytkowych spoczywa obowiązek udostępniania ich organom ochrony zabytków w celu przeprowadzenia badań.
Art.29. 1. Organy ochrony zabytków w czasie uzgodnionym z właścicielem lub posiadaczem przedmiotu będącego zabytkiem lub posiadającego cechy zabytku mogą prowadzić badania tego przedmiotu w miejscu, w którym przedmiot ten się znajduje.
Zapisy art. 71 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określają zasady finansowania opieki nad zabytkami.
1. W zakresie sprawowania opieki nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy tym zabytku.
2. Sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny, określony w ust. 1, posiada jednostka samorządu terytorialnego, jest zadaniem własnym tej jednostki.
Cele określone w Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Dąbrowa będą osiągane poprzez:
- wspólne działania władz gminy z Ministerstwem Kultury, Urzędem Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, władzami kościelnymi oraz innymi jednostkami samorządu terytorialnego na zasadach porozumień, umów, wspólnych podmiotów,
- inicjatywy własne władz gminy Dąbrowa,
- stosowanie instrumentów finansowych (dotacje, prowadzenie instytucji, nagrody, zachęty, itp.),
- funkcje programowe (programy lokalne i projekty, kontrakty, itp.),
XII. WYKORZYSTANE MATERIAŁY i OPRACOWANIA
Stan prawny na grudzień 2014 r.
Regulacje prawne w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte są w wielu ustawach. Do najważniejszych z nich, w kontekście realizacji niniejszego Programu, należy zaliczyć:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 Nr 78 poz. 483 ze zm.),
- Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568 ze zm.),
- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 Nr 594 ze zm.),
- Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 Nr 647 ze zm.),
- Prawo budowlane, ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. z 2013 Nr 1409 ze zm.),
- Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 Nr 1232 ze zm.),
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 Nr 627 ze zm.),
- Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 Nr 102 poz. 651 ze zm.),
- Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 Nr 406 ze zm.),
- Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 Nr 234 poz.1536 ze zm.),
- Ustawa z 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 Nr 987 ze zm.),
- Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 Nr 642 ze zm.),
- Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2011 Nr 123 poz. 698 ze zm.).
Literatura i wybrane dokumenty programowe:
- Raport Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na temat funkcjonowania systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989,
- Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki Nad Zabytkami na lata 2013–2016,
- Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013,
- Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020,
- Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004–2013,
- Program Operacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – „Dziedzictwo Kulturowe”,
- Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie,
- Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030,
- Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2020,
- Aktualizacja strategii rozwoju województw Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, 2011 r.,
- Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013,
- Plan Zagospodarowania Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2003 r.,
- Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2013-2016,
- Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko-Pomorskiego,
- Strategia Rozwoju Powiatu Mogileńskiego na lata 2012-2020,
- Strategia Rozwoju Gminy Dąbrowa na lata 2012 – 2020,
- Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dąbrowa,
- Plany odnowy miejscowości na terenie gminy Dąbrowa,
- Gminny Program opieki nad zabytkami poradnik metodyczny, Poradnik prawny Konserwatora Zabytków, Kurier Konserwatorski,
- Wytyczne opracowywania karty adresowej zabytku nieruchomego, Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, Warszawa, 2011 r.
www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapy
www.partnerstwopublicznoprywatne.info
www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl
www.odznaka.kujpom.bydgoszcz.pttk
www.krajobraz.kulturowy.us.edu.pl
Materiały w posiadaniu Urzędu Gminy w Dąbrowie:
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Dąbrowa,
- Lokalne Plany Rozwoju dla miejscowości gminy Dąbrowa.
Materiały przekazane przez instytucje:
- Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu, delegatura w Bydgoszczy wykaz zabytków nieruchomych z wojewódzkiej ewidencji zabytków.
Ryc. 1. Położenie Powiatu Mogileńskiego na tle kraju
Ryc. 2. Położenie Powiatu Mogileńskiego na tle Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Ryc. 3. Położenie Gminy Dąbrowa na tle powiatu mogileńskiego
Ryc. 4. Obszary chronione przyrodniczo na terenie lub graniczące z Gminą Dąbrowa
Ryc. 5. Walory przyrodniczo-turystyczne (fragment planszy)
Ryc. 6. Ważniejsze miejscowości Gminy Dąbrowa
Ryc. 14. Lokalizacja ważniejszych stanowisk archeologicznych na terenie gminy Dąbrowa z uwzględnieniem ich liczby
Tabela 1. Wykaz zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, gmina Dąbrowa
Tabela 2. Obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu gminy Dąbrowa
Tabela 3. Struktura własności oraz ocena stanu zachowania obiektów wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu gminy Dąbrowa
Tabela 4. Nieruchome zabytki archeologiczne wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków z terenu gminy Dąbrowa
Tabela 5. Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Dąbrowa
Tabela 6. Zakres i harmonogram działań w zakresie ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym gminy Dąbrowa
Tabela 7. Przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki
Tabela 8. Wykaz skrótów użytych w tabeli zabytków archeologicznych (załącznik nr 2)
Wykres 1. Wykres ilustrujący obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez stanowisk archeologicznych w rejestrze zabytków) z terenu gminy Dąbrowa
Fot. 1. Kościół pw. NMP Królowej Polski
Fot. 2. Kościół pw. NMP Królowej Polski
Fot. 3. Kościół pw. NMP Królowej Polski
Fot. 8. Kościół p.w. Św. Wawrzyńca
Fot. 13. Budynek dawnej szkoły
Fot. 15. Dawny dom, ob. szkoła
Fot. 17. Brama wjazdowa na teren dworu
Fot. 18. Budynek dawnej gorzelni
Fot. 19. Teren dawnego cmentarza cholerycznego
Fot. 20. Dawny kościół ewangelicki, obecnie kaplica
Fot. 24. Kościół p.w. Św. Bartłomieja
Fot. 26. Budynek mieszkalny w zespole leśniczówki
Załącznik nr 1
Zabytki ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków
(Źródło: Wykaz zabytków ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków zaopiniowany przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu, delegatura w Bydgoszczy,
26 stycznia 2015 r.)
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
| |||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
|
| |||||
| ||||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
| ||||||
|
| |||||
|
| |||||
Zespół dworsko-parkowy: brama wjazdowa po płn. stronie parku wraz z działką 78/4 |
|
| ||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
|
| |||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
|
| |||
| ||||||
| ||||||
|
|
| ||||
|
|
| ||||
|
| |||||
|
| |||||
| ||||||
| ||||||
| ||||||
|
| |||||
|
|
Załącznik nr 2
Zabytki archeologiczne ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków
(Źródło: na podstawie wykazu zabytków archeologicznych ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków przekazanego przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu, delegatura w Bydgoszczy, 4 listopada 2014 r.)
|
|
| |||
| |||||
| |||||
Wykaz skrótów użytych w tabeli zabytków archeologicznych (załącznik nr 2)