Uchwała Nr IV/19/2011
Rady Gminy Dobre

z dnia 31 stycznia 2011 r.

w sprawie przyjęcia "Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Dobre na lata 2011 - 2014" 

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591; z 2002r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz.558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz.1271 i Nr 214, poz. 1806; z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568; z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 i Nr 116, poz.1203; z 2005 r. Nr 172, poz. 1441 i Nr 175, poz. 1457; z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337; z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz.1218; z 2008 r. Nr 180, poz. 1111 i Nr 223, poz. 1458; z 2009 r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz. 1241 oraz z 2010 r. Nr 28, poz.142 i 146, Nr 106, poz. 675 i Nr 40, poz. 230) oraz art. 87 ust. 3 ustawy dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568; z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 238, poz. 2390; z 2006 r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875; z 2007 r. Nr 192, poz. 1394; z 2009 r. Nr 31, poz.206 i Nr 97, poz. 804 oraz z 2010 r. Nr 75, poz.474 i Nr 130, poz. 871 ), po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Rada Gminy uchwala, co następuje: 

§ 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Dobre na lata 2011 – 2014”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 

§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Dobre. 

§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko - Pomorskiego. 

Uzasadnienie

Opieka nad zabytkami i ochrona zabytków należy do zadań własnych gminy, co wynika z zapisu art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. 

Zaś obowiązek sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami na okres 4 lat wynika z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) 

Zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami „program” ma na celu, w szczególności: 

1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 

2) uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 

3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzeniu do poprawy stanu ich zachowania; 

4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 

5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 

6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków. 

Gminny program opieki nad zbytkami przyjmuje uchwałą rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków zgodnie z art. 87 ust. 3 cytowanej ustawy. Pozytywna opinia została wydana 29.12.2010 r. przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu Delegaturę we Włocławku. 

Przedmiotowy „Program” ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym zgodnie z art. 87 ust. 4 cytowanej ustawy. 

Z realizacji „Programu”, Wójt sporządza co dwa lata sprawozdanie i przedstawia je Radzie Gminy (art. 87 ust. 5). 

Załącznik do Uchwały Nr IV/19/2011
Rady Gminy Dobre
z dnia 31 stycznia 2011 r.

Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Dobre Na Lata 2011 - 2014 

Rozdział 1.
Wstęp 

Przedmiotem opracowania niniejszego programu jest ochrona dziedzictwa kulturowego Gminy Dobre i sprawowanie opieki nad nim, w sposób pozwalający na zachowanie dóbr kultury dla przyszłych pokoleń. 

Zabytki stanowią ważną część dziedzictwa kulturowego, a ich ochrona polega na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań, mających na celu: zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, a ponadto zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować ich niszczenie, udaremnianie niszczenia, przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub wywiezieniu za granicę, kontrolę stanu zachowania oraz uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. 

Opieka nad zabytkami spoczywa na ich właścicielu lub posiadaczu i polega na zapewnieniu warunków: naukowego badania i dokumentowania zbytków, prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, utrzymaniu zabytku i jego otoczenia w najlepszym stanie, korzystaniu z zabytku w sposób zapewniający zachowanie jego wartości oraz przekazywaniu wiedzy o zabytku i jego znaczeniu dla historii i kultury. 

Rozdział 2.
Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 

Podstawą prawną do opracowania „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Dobre na lata 2011 - 2014” jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). 

Władze samorządowe zobowiązane są do ochrony wszystkich zabytków znajdujących na terenie Gminy Dobre, a szczególnie do opieki nad zabytkami stanowiącymi własność Gminy. 

Art. 87 ust. 1 cytowanej ustawy nakłada na Wójta Gminy obowiązek sporządzenia na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami, który to po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przyjmuje Rada Gminy i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji tego programu Wójt Gminy sporządza co 2 lata sprawozdanie i przedstawia je Radzie Gminy. 

Szczegółowe cele „Programu opieki nad zabytkami” określone zostały w art. 87 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i polegają na: 

1) włączeniu problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 

2) uwzględnianiu uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 

3) zahamowaniu procesów degradacji zabytków i doprowadzeniu do poprawy stanu ich zachowania; 

4) wyeksponowaniu poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 

5) podejmowaniu działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 

6) określeniu warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków. 

Rozdział 3.
Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami 

Ochrona dziedzictwa narodowego i równy dostęp do dóbr kultury została uznana jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela ( art. 5, art.6 ust.1 i art. 86 Konstytucji RP). 

Główne akty prawne regulujące zagadnienia związane z zabytkami, to: 

1) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) – art. 3, 4, 6, 7, art. 16 ust.1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 ust. 4, art. 32 ust. 2, art. 33 ust. 2, art. 71 i art. 89, nakładająca następujące obowiązki i uprawnienia: 

- prawo tworzenia przez radę gminy (po uprzednim zasięgnięciu opinii konserwatora zabytków) parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymo charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej ( art. 16 ust.1 

- obowiązek uwzględniania w strategii rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 18 i 19), 

- obowiązek uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 20), 

- obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4), 

- obowiązek przyjmowania zawiadomień o znalezieniu w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem oraz powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 32 ust. 2), 

- obowiązek przyjmowania zawiadomień o przypadkowym znalezieniu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym i powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 33 ust. 2), 

- obowiązek sprawowania opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do którego gmina posiada tytuł prawny (art. 71 ), 

- prawo udzielania przez organ stanowiący gminy, na zasadach określonych w podjętych uchwałach, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (art. 81), 

- obowiązek sporządzenia przez wójta gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust.1), 

- obowiązek sporządzenia i przedstawienia radzie gminy sprawozdania z realizacji programu (art. 87 ust. 5). 

2) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591) – art. 7 ust. 1 pkt 9. 

- do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym m.in. sprawy kultury, a więc bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 7 ust. 1 pkt 9. 

Inne akty prawne zawierające uregulowania dotyczące ochrony zabytków i opieki na zabytkami: 

1) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), 

2) Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.), 

3) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), 

4) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), 

5) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.), 

6) Ustawa z dnia 25 października 1991 r o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U z 2001 r. Nr 13, poz. 123), 

Zasady ochrony zabytków zostały określone również, w : 

1) ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.). 

2) ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) 

oraz w niżej wyszczególnionych rozporządzeniach regulujących sprawy opieki nad zabytkami: 

1) Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 30, poz. 259); 

2) Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz. U. Nr 150, poz. 1579); 

3) 1) Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowej; 

4) Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 112, poz. 939 z późn. zm.); 

Określenia używane na potrzeby niniejszego opracowania są zgodne z art. 3 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami i oznaczają: 

- zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki, bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; 

- zabytek nieruchomy - nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości; 

- zabytek ruchomy - rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych; 

- zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; 

- prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań; 

- prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań; 

- roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 

- badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich; 

- badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń; 

- badania archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 

- historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 

- historyczny zespół budowlany - powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi; 

- krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze; 

- otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. 

Rozdział 4.
Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 

Strategiczne cele polityki państwa i uwarunkowania formalnoprawne dotyczące ochrony zabytków na szczeblu krajowym, zostały zapisane w : 

- Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013”, uzupełnionej i przedłużonej w 2005 roku na lata 2004-2020”. 

- Narodowym Programie Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004 – 2013”,. 

Zgodnie z zapisem art. 18 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami uwzględnia się między innymi w koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju, strategii rozwoju województw, powiatów i gmin oraz planach zagospodarowania przestrzennego. 

Podstawą opracowania było uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju kultury i jej upowszechniania. Dziedzictwo kulturowe zostało określone jako potencjał poszczególnych regionów sprzyjający rozwojowi ich konkurencyjności. 

Program opieki nad zabytkami określa w szczególności, cele i kierunki działań oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działań, a także harmonogram ich realizacji. Przyjęte dokumenty wyznaczają cele strategiczne oraz cele cząstkowe dla strategii rozwoju kultury w regionach. 

Głównym celem strategicznym jest: 

- zrównoważony rozwój i wspieranie kultury w regionach, ochrona i upowszechnianie dziedzictwa narodowego oraz poprawa stanu zabytków. 

4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu. 

Art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami, nakłada obowiązek uwzględniania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporządzaniu i aktualiza- cji koncepcji zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przy uwzględnieniu programu krajowego. 

Opracowania strategiczne i planistyczne sporządzone dla województwa i powiatu, w których zawarto zapisy i planowane działania dotyczące dziedzictwa kulturowego gminy. 

1) Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do 2020 r., przyjęta uchwałą Nr XLI/586/05 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 grudnia 2005 r., będąca aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do 2010 r. uchwalona uchwałą Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr 439/2000 z dnia 20 czerwca 2000 r. 

- Celem nadrzędnym strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego jest poprawa konkurencyjności regionu i podniesienie poziomu życia mieszkańców przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. 

Realizacja strategii winna skutkować wzrostem potencjału ekonomicznego regionu, unowocześnieniem jego struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz poprawą życia mieszkańców i konkurencyjnością międzyregionalną. 

Mocną stroną regionu uznano istniejące unikalne miejskie średniowieczne zespoły urbanistyczne, obiekty zabytkowe i kolekcje muzealne, zaś słabą ich stan techniczny. 

Dlatego też dla unowocześnienia struktury funkcjonalno-przestrzennej przyjęto priorytetowe działania strategiczne w zakresie promocji i zachowania oraz adaptacji dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb, zapisane w Priorytetowym obszarze działań 2. Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu. 

Działanie 2.5. Promocja dziedzictwa kulturowego. 

2.5.1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego. 

2.5.2.Adaptacja dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb społecznych. 

W ramach powyższych działań wskazano na: 

- poprawę prezencji mającej na celu przywrócenie dobrego stanu technicznego ukazującego ich najatrakcyjniejsze walory, 

- zachowanie bogatego dziedzictwa kulturowego dla wszechstronnego wykorzystania, 

- adaptację obiektów zabytkowych do spełniania nowych funkcji, np: ekspozycji obiektów, twórczości artystycznej, aktywności rekreacyjnej itp.). 

2) Strategia Rozwoju Powiatu Radziejowskiego na lata 2001 - 2015 przyjęta uchwałą Nr XXV/126/2001 Rady Powiatu w Radziejowie z dnia 8 luty 2001 r., uwzględnia najważniejsze czynniki dotyczące rozwoju obszarów wiejskich z dokumentów rządowych i wojewódzkich. 

Dla osiągnięcia wizji rozwoju określono cztery główne cele strategii, w których wyodrębniono: działania na rzecz aktywnego rozwiązywania wspólnych problemów swojej społeczności, podniesienie poziomu i kierunków kształcenia, dobre rolnictwo oraz rozwinięta infrastruktura, czyste środowisko i zadbane rejony turystyczne atrakcyjne w skali kraju. 

W dokumencie tym zabytki nie zostały zaliczone do mocnej strony regionu. 

3) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przyjęty uchwałą Nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 czerwca 2003 r. 

- jest dokumentem realizującym założenia „Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do 2010 r.” Dokumenty te opierają się na zasadzie „zintegrowanego planowania strategicznego”. Głównym celem zagospodarowania przestrzennego jest „zbudowanie struktur funkcjonalno-przestrzennych podnoszących konkurencyjność regionu i jakość życia mieszkańców”. 

Plan województwa określa, że zachowanie dziedzictwa kulturowego wymaga przestrzegania zasad, takich jak: zachowanie dziedzictwa kulturowego w stanie umożliwiającym jego przetrwanie dla przyszłych pokoleń, harmonijne kształtowanie krajobrazu kulturowego i dbałość o integralność zabytkowych struktur urbanistycznych i ruralistycznych. 

4) Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2009 – 2012, przyjęty uchwałą Nr XXV/496/08 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 8 września 2008 r. 

Wojewódzki program opieki nad zabytkami określa zakres opieki nad zabytkami w oparciu o istniejące struktury samorządowe, nakreśla kierunki działań i metody ich realizacji, wskazuje potencjalne źródła finansowania oraz narzędzia niezbędne do prawidłowej realizacji opieki nad zabytkami. 

Narzędziem pomocniczym są krajowe, wojewódzkie i gminne ewidencje zabytków. 

Program obejmuje zestawienie zasobów kulturowych województwa kujawsko-pomorskiego, sporządzone na podstawie ewidencji zabytków prowadzonej przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu wraz z Delegaturami w Bydgoszczy i we Włocławku, uwzględniając podział na zabudowę mieszkalną, obiekty sakralne, budownictwo obronne, obiekty użyteczności publicznej, obiekty przemysłowe i gospodarcze. 

Przedmiotowy program zawiera ocenę stanu zachowania zabytków w oparciu o „Raport o stanie zachowania zabytków nieruchomych w województwie kujawsko-pomorskim”, którego celem było ustalenie faktycznej liczby zabytków nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, określenie ich stanu zachowania i struktury własnościowej. 

Analiza stanu zachowania wskazuje, że najlepiej zagospodarowanymi zabytkami w województwie są obiekty sakralne, zaś najgorzej zostały zagospodarowane zabytki, które utraciły funkcje pierwotne, a w szczególności te nieużytkowane. 

W Wojewódzkim programie opieki nad zabytkami przyjęto działania, które obejmują: 

- wspieranie i koordynację działań związanych z tworzeniem gminnych ewidencji zabytków, 

- podjęcie działań, w tym zapewnienie środków finansowych, celem intensyfikacji procesu wpisywania indywidualnych obiektów zabytkowych do rejestru zabytków – zwłaszcza będących własnością skarbu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, 

- podjęcie działań, w tym zapewnienie środków finansowych, zmierzających do zachęcania osób prywatnych do wpisania do rejestru zabytków obiektów historycznych, których są właścicielami, 

- monitorowanie stanu zachowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków, 

- podjęcie działań zmierzających do nadania statusu Pomnika Historii wskazanym obiektom z terenu województwa, 

- podjęcie działań zmierzających do utworzenia Parków Kulturowych na wskazanych obszarach, 

- uwzględnienie w zmianach planu zagospodarowania przestrzennego elementów związanych z obszarową ochroną dziedzictwa kulturowego. 

- realizację zadań sformułowanych w Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego w zakresie Działania 2.5 – Promocja dziedzictwa kulturowego oraz pozostałych działań. 

5) Plan Rozwoju lokalnego na lata 2007 – 2013 przyjęty uchwałą Nr VII/65/2007 Rady Powiatu Radziejowskiego z dnia 31 maja 2007 r., oraz Lokalna Strategia Rozwoju dla obszaru gmin: Bytoń, Dobre, Osięciny, Piotrków Kujawski, Radziejów, Topólka na lata 2009-2015 przyjęta uchwałą Nr 5/2008 Walnego Zgromadzenia Członków LGD z dnia 29.12.2008 r. - przedstawiają sytuację społeczno-ekonomiczną powiatu oraz wskazują konkretne zadania do realizacji. 

Misją LGD „Razem dla Powiatu Radziejowskiego” jest uczynienie terenu działania dobrym miejscem dla życia i aktywności w obszarze gospodarczym, kulturowym i społecznym w oparciu o lokalne zasoby.” 

W opracowaniach wskazano spójność kulturową i historyczną, zostały też opisane zabytki oraz przyjęty między innymi wspólny dla gmin powiatu radziejowskiego „cel ogólny dla przedsięwzięcia I Nowoczesna baza turystyczna obszaru LGD – „Stworzenie atrakcyjnej oferty dla obszaru LGD „Razem dla Powiatu Radziejowskiego” w oparciu o dziedzictwo przyrodnicze i bogactwo kultury Kujaw”, zaś w działaniach PROW – Odnowa i rozwój wsi - zapisano operacje dotyczące odnawiania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych i miejsc pamięci. 

Rozdział 5.
Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) 

- Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy wynikające z dokumentów o charakterze strategicznym: 

1. Strategia Rozwoju Gminy Dobre na lata 2004-2018 przyjęta uchwałą Nr XVII/ 85/04 Rady Gminy Dobre z dnia 14 kwietnia 2004 r. 

Podstawą strategii rozwoju gminy jest założenie maksymalnego wykorzystania własnych zasobów materialnych. 

Misją gminy Dobre jest wielofunkcyjny rozwój społeczno-gospodarczy. 

Planując wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich należy bezwzględnie przestrzegać wszystkich rygorów związanych z racjonalnym korzystaniem ze środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego w tym, położenie dużego nacisku na stworzenie kompleksowych systemów ochrony środowiska i dóbr kultury, dla którego przyjęto cel operacyjny – poprawy walorów estetyczno-krajobrazowych. 

Celami strategicznymi gminy są: poprawa sytuacji ekonomicznej, poprawa warunków środowiska przyrodniczego oraz infrastruktury gospodarczej i technicznej. 

2. Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dobre przyjęte uchwałą Nr XVI/112/2000 Rady Gminy Dobre z dnia 24 stycznia 2000 r. 

Studium określa politykę przestrzenną gminy, w tym lokalne zasady zagospo-darowania przestrzennego. 

Przedmiotowy dokument w punkcie 2.3 zawiera ustalenia dotyczące uwarunkowań kulturowych i obejmuje wykaz wszystkich obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych, który przedstawia się w niniejszym programie. 

Obecnie przygotowany projekt zmiany „Studium”, uwzględnia uwarunkowania wynikające ze stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury w myśl art. 10 ust.1 pkt 4 cytowanej na wstępie ustawy o planowani i zagospodarowaniu przestrzennym. 

Ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych. 

3. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dobre dla wybranych obszarów przyjęty uchwałą Nr XXIX/173/01 Rady Gminy Dobre z dnia 25 października 2001 r., opublikowaną w Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 15, poz. 279 z dnia 15 marca 2002 r określa zasady ochrony wartości i kształtowania środowiska kulturowego w § 23 pkt 1. dla istniejących udokumentowanych stanowisk archeologicznych w różnych obszarach opracowania, pkt 2. dla Zespołu Cukrowni Dobre, pkt 3. dla trasy przebiegu linii wysokiego napięcia 400 kV, pkt 4. inne dla wszystkich obszarów. 

- Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dobre uchwalony 28 marca 2002 r. uchwałą nr XXXV/203/02 Rady Gminy Dobre opublikowaną w Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 63 poz. 1274. z dnia 18 czerwca 2002 r., dotyczący „wprowadzenia funkcji urządzeń komunalnych we wsi Byczyna”, w § 9 zawiera również ustalenia ochrony wartości i kształtowania środowiska kulturowego. 

Obecnie teren całej Gminy Dobre nie jest objęty planem zagospodarowania przestrzennego, który jest jedną z form prawnych ustalenia ochrony zabytków. 

Od 2003 roku, inwestycje realizowane są głównie na podstawie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, które to każdorazowo uzgadniane są z konserwatorem zabytków - w przypadkach położenia ich na terenach objętych ochroną. 

4. 1) Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2007 - 2013 przyjęty uchwałą Nr VI/37/07 Rady Gminy Dobre z dnia 27 kwietnia 2007 r., przedstawia sytuację społeczno-ekonomiczną gminy oraz wskazuje konkretne zadania, terminy ich realizacji oraz koszty. 

Przedmiotowy dokument szczegółowo przedstawia stan obiektów dziedzictwa kulturowego. Przyjęty cel operacyjny – poprawa walorów estetyczno-krajobrazowych w ramach celu strategicznego poprawy warunków środowiska przyrodniczego. 

2) Plan Odnowy Miejscowości Bronisław przyjęty uchwałą Nr XXXIV/192/2009 Rady Gminy Dobre z dnia 18.12.2009 r. 

3) Planu Odnowy Miejscowości Byczyna Kolonia przyjęty uchwałą Nr XXXIV/191/2009 Rady Gminy Dobre z dnia 18.12.2009 r 

4) Planu Odnowy Miejscowości Krzywosądz przyjęty uchwałą Nr XXXIV/190/2009 Rady Gminy Dobre z dnia 18.12.2009 r. 

Przedmiotowe dokumenty wskazują, że obiekty zabytkowe mają wpływ na środowisko, w którym się znajdują. Stan Obiektów zabytkowych znajdujących się na poszczególnych terenach zostały został dość szczegółowo scharakteryzowany. 

5) Plan zabezpieczenia nieruchomych dóbr kultury na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i konfliktu zbrojnego dla zbytków Gminy Dobre wpisanych do rejestru zabytków zawiera szczegółowe informacje o obiektach oraz ich zabezpieczeniu. 

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa krajobrazu kulturowego gminy 

W myśl art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami - ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania zabytki nieruchome będące w szczególności: 

a) krajobrazami kulturowymi, 

b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, 

c) dziełami architektury i budownictwa, 

d) dziełami budownictwa obronnego, 

e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, 

f) cmentarzami, 

g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, 

h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. 

5.2.1. Zarys historyczny obszaru gminy 

„Obszar gminy Dobre związany jest historycznie z Kujawami, które wyodrębniły się w osobne księstwo w 1194 r. początkowo ze stolicą we Włocławku następnie w Inowrocławiu. W wyniku rozbicia dzielnicowego na przełomie XII/XIII w. ziemie te znalazły się pod panowaniem Władysława Łokietka. W 1267 r. Kujawy podzielone zostały na dwa województwa: inowrocławskie obejmujące Kujawy północne z dwoma powiatami bydgoskim i inowrocławskim oraz województwo brzesko - kujawskie obejmujące powiaty: brzeski, kowalski, przedecki, radziejowski i kruszwicki. Wiek XIII i początek wieku XIV to okres rozwoju regionu a także okres licznych niepokojów wewnętrznych i zewnętrznych, w dużym stopniu związanych z osiedlonymi w Ziemi Chełmińskiej Krzyżakami. Konflikty z Krzyżakami doprowadziły do wojny polsko - krzyżackiej w latach 1327 - 1332, w wyniku której doszło do przejściowego opanowania Kujaw przez Krzyżaków, przy jednoczesnym totalnym zniszczeniu całej prowincji. Kujawy powróciły do Korony dopiero w wyniku pokoju zawartego w 1343 r. w Kaliszu. 

Druga połowa XIV w. była okresem nie tylko likwidacji zniszczeń wojennych lecz i szybkiego rozwoju społeczno - ekonomicznego całego obszaru. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego ugruntowały się podziały administracyjne dokonane po śmierci Kazimierza Konradowica. W tym okresie utrwaliły się też rządy sejmikowe, na których szlachta województwa brzeskiego spotykała się początkowo w Brześciu lub w Radziejowie a od 1510 r. sejmiki generalne kujawskie na mocy konstytucji zbierały się już tylko w Radziejowie. Pierwsza połowa XV w. to okres ponownych wojen z Krzyżakami zakończonych dopiero w 1466 r. tzw. pokojem toruńskim. Następne lata aż do pierwszej połowy XVII w. były okresem ponownego rozwoju regionu. Kryzys I połowy XVII w., na który następnie nałożyły się zniszczenia wojenne przede wszystkim związane ze szwedzkim „potopem”, wojny z Zakonem i skutki rozejmu Lubomirskiego, spowodowały zubożenie i wyludnienie Kujaw. Kolejne zniszczenia przyniosły pierwsze lata XVIII w. związane z przemarszem przez teren Kujaw wojsk polskich, szwedzkich, saskich, rosyjskich, związanych z toczoną wojną północną. W 1707 r. Kozacy zdobyli Włocławek i dokonali spustoszenia okolic. Po 1710 r. sytuacja polityczna kraju zaczęła się normować i przez 60 lat Kujawy przeżywały wzglę-dny spokój. Jednak panujący wówczas ogólny brak stabilizacji politycznej kraju i wydarzenia związane z konfederacją barską doprowadziły do wkroczenia na Kujawy wojsk pruskich i I rozbioru, w wyniku którego omawiany obszar znalazł się na granicy Państwa Polskiego przy równoczesnym zajęciu przez Prusy woj. inowrocławskiego i części Kujaw związanych z Kruszwicą. W wyniku II rozbioru Kujawy znalazły się w granicach Prus Południowych podporządkowanych departamentowi w Piotrkowie Trybunalskim z wyodrębnionymi powiatami w Brześciu, Radziejowie i Kowalu. 

Po III rozbiorze na mocy nowych podziałów administracyjnych powiaty te znalazły się w dyrekcji poznańskiej. Podział ten utrzymał się w czasach Księstwa Warszawskiego, z tym że wymienione powiaty weszły w skład dyrekcji bydgoskiej. Kolejna reforma przeprowadzona była po upadku powstania styczniowego, w efekcie czego tereny obecnej gminy Dobre znalazły się w obrębie guberni warszawskiej. W 1915 r. Kujawy znalazły się w obrębie General - Gubernatorstwa Warszawskiego. Po zakończeniu I wojny światowej następowały kolejne zmiany w układach administracyjnych kraju, w związku z czym teren gminy Dobre wchodził kolejno w skład: woj. warszawskiego, od 1937 r. woj. poznańskiego, od 1938 r. woj. pomorskiego, od 1945 r. woj. bydgoskiego a od 1975 r. woj. włocławskiego. ” 

Od 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej kraju gmina Dobre znalazła w się powiecie radziejowskim i województwie kujawsko - pomorskim. 

Geograficznie Gmina Dobre położona jest w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego i w północnej części powiatu radziejowskiego. 

Obszar gminy według stanu na dzień 01.01.2010 wynosi 7.082 ha. 

Na strukturę osadniczą składa się 19 sołectw obejmujących 22 miejscowości zamieszkałych przez 5.643 osób. 

Gmina Dobre jest gminą wiejską, zlokalizowaną w odległości ca 7 km od Radziejowa - siedziby Powiatu i graniczy: 

- od północy z gminą Zakrzewo (pow. aleksandrowski), 

- od wschodu z gminą Osięciny (pow. radziejowski), 

- od południa z gminą Radziejów (pow. radziejowski), 

- od zachodu z gminą Kruszwica (pow. inowrocławski). 

5.2.2. Krajobraz kulturowy 

5.2.2.1. Obszar krajobrazu kulturowego 

Gmina Dobre znajduje się w obszarze Parku Kulturowego Brzesko - Radziejowskiego, szczególnie cennego w zasoby regionalnego dziedzictwa kulturowego w atrakcyjnym przyrodniczo krajobrazie. 

Ponadto, na terenie gminy Dobre wyodrębniono dwa mniejsze obszarowo wyróżniające się tereny krajobrazu kulturowo – przyrodniczego. 

1. Krajobraz kulturowo - przyrodniczy Doliny Bachorzy - obejmujący obszar południowej części Doliny Bachorzy. W obrębie gminy Dobre występują liczne stanowiska archeologiczne o wyjątkowej randze poznawczej, naukowej i historycznej, mające znaczenie nie tylko dla regionu, ale i dla historii pradziejów w Polsce. 

2. Krajobraz kulturowo - przyrodniczy Dobrego - obejmujący usytuowane nad zbiornikiem wodnym założenie wsi Dobre wzdłuż historycznych traktów, obszar z fragmentarycznym zespołem po Cukrowni Dobre i kolonią mieszkalną byłych pracowników cukrowni, jak również założenie dworsko - parkowe z zachowanymi dworami „starym” i „nowym”, spichlerzem, czworakiem i parkiem. Układ przestrzenny wsi podporządkowany jest zbiornikowi wodnemu zlokalizowanemu centralnie w obrębie wsi. 

5.2.3. Zabytki nieruchome 

Na terenie Gminy Dobre znajduje się: 

- - 5 obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto 

- - 75 obiektów zabytkowych ujętych w ewidencji, z których 1 – szkoła murowana (zapisana w Bodzanowie) znajduje poza terenem gminy, 1 – park w Szczeblotowie nie istnieje, a ponadto 12 obiektów z zespołu cukrowni w związku z likwidacją zakładu zostało rozebranych, oraz 1 wiatrak. 

Charakterystyka obiektów zabytkowych Gminy Dobre. 

5.2.3.1. Założenia dworsko – parkowe i parki historyczne 

Na terenie gminy znajdują się 3 założenia dworsko - parkowe, jeden park podworski oraz jedno założenie ogrodowe związane z willą dyrektora cukrowni - zachowane w stanie zniekształconym, w dużej części zniszczone, z wprowadzonymi współczesnymi formami zagospodarowania. 

Stan zachowania i funkcjonowanie poszczególnych założeń przedstawia się następująco: 

- Dobre - w obrębie założenia zachowane są dwa dwory, spichlerz i park. Utrzymana jest funkcja mieszkalna dworów, oraz utrzymana funkcja gospodarcza na terenie dawnego folwarku. W obrębie parku zachowany liczny starodrzew. Układ kompozycyjny parku zniekształcony brakiem właściwej pielęgnacji i współczesnymi formami użytkowania (wprowadzona współczesna zabudowa, uprawy warzywne, przedepty, ślady wygrodzeń itp). Założenie wymagające rewaloryzacji. 

- - Dobre - zachowany dwór, brama wjazdowa, fragment ogrodzenia wewnętrznego. Dawny układ kompozycyjny założenia zniekształcony współczesnymi zabudowaniami fabrycznymi. Zachowany częściowo starodrzew parkowy. 

- Dobre - zachowane założenie ogrodowe związane z dawną willą dyrektora cukrowni z zachowanym starodrzewem. Założenie wymagające rewaloryzacji. 

- Kłonowo - zachowany park podworski z licznym starodrzewem. Układ kompozycyjny nieczytelny. Założenie wymagające rewaloryzacji w dostosowaniu do uzgodnionej funkcji z Konserwatorem Zabytków we Włocławku. 

- Krzywosądz - zachowany dwór i fragmentarycznie park. Dwór dobrze utrzymany, wymaga stałych zabezpieczeń konserwatorskich i remontowych. Układ kompozycyjny parku zniekształcony, zachowany nieliczny starodrzew. Park wymaga odbudowy w dostosowaniu do uwarunkowań historycznych i aktualnej funkcji obiektu - plebani. 

5.2.3.2. Założenia kościelne 

Na terenie gminy znajdują się trzy założenia kościelne w Bronisławiu, Byczynie i Krzywosądzy, które nadal pełnią swoją funkcję. Znajdują się w dobrym stanie technicznym. 

5.2.3.4. Cmentarze i mogiły 

- Na terenie gminy znajdują się trzy dobrze utrzymane cmentarze rzymskokatolickie, położone w Bronisławiu, Byczynie i Krzywosądzy. Wymienione trzy cmentarze parafialne są czynne. Ponadto w Krzywosądzy znajduje się nieczynny cmentarz przykościelny, na którym znajduje się zabytkowy pomnik Heleny z Góreckich Modlińskiej – wnuczki Adama Mickiewicza. 

- Mogiła zbiorowa Powstańców 1863 r. z pomnikiem pamięci w Dobrem, została odrestaurowana i znajduje się w dobrym stanie, nie mniej jednak będzie wymagała stałych prac konserwacyjnych. 

- Mogiła anonimowego żołnierza radzieckiego z 1945 r. w Kłonowie została również odrestaurowana i jest utrzymana w dobrym stanie. 

Ponadto na cmentarzach w Byczynie i Krzywosądzy znajdują się dwa groby nieznanych żołnierzy, a na cmentarzu w Bronisławiu znajduje się zbiorowa mogiła ofiar hitleryzmu - z okresu II Wojny Światowej. 

5.2.3.5. Obiekty techniki 

Obiekty techniki znajdujące się na terenie gminy zachowały się w różnym stanie technicznym. 

- W miejscowości Byczyna do roku 2007 znajdowały się dwa drewniane wiatraki, z których jeden - „partlak” został zniszczony przez wichurę, a następnie rozebrany, zaś drugi jest zdewastowany. Wymaga on pilnego zabezpieczenia i zinwentaryzowania a w następnej kolejności podjęcia czynności renowacyjnych w dostosowaniu do funkcji uzgodnionych z Konserwatorem Zabytków we Włocławku. 

- Zespół cukrowni w Dobrem został tylko częściowo zachowany w historycznym układzie przestrzennym (w związku z likwidacją zakładu cukrowni) bez historycznych budynków fabrycznych, natomiast została zachowana kolonia budynków mieszkalnych byłych pracowników cukrowni, budynków publicznych, gospodarczych itp. Utrzymana jest tylko fragmentaryczna funkcja zespołu. Ogólny stan techniczny obiektów, które pozostały jest w miarę dobry, niezbędne jest jednak prowadzenie remontów bieżących. Budynki pełniące kiedyś funkcje reprezentacyjne winny być poddane remontom kapitalnym przywracającym dawny reprezentacyjny charakter (np. dawny kantor, willa dyrektora, domy mieszkalne urzędników). 

- Historycznym obiektem techniki na terenie gminy była także sieć kolejki wąskotorowej, oznakowanej, jednak funkcjonującej sporadycznie, która w związku z likwidacją zakładu cukrowni została również w większości rozebrana. Obecnie pozostały tylko fragmentaryczne odcinki torów. 

5.2.3.6. Budownictwo murowane 

Obiekty budownictwa murowanego znajdują się w dobrym stanie technicznym, z wyjątkiem karczmy w Krzywosądzy utrzymane są ich historyczne funkcje. Wszystkie obiekty wymagają stałych nakładów na bieżące właściwe ich utrzymanie. 

5.2.3.7. Kapliczki przydrożne i pomniki pamięci 

Wyodrębniono 7 kapliczek przydrożnych o wartościach historycznych. Kapliczki są dobrze utrzymane, nie zniekształcone współczesnymi remontami. 

Dwa pomniki pamięci utrzymane są w dobrym stanie. 

Ponadto pomnik pamięci stanowi też niewątpliwie Mogiła Powstańców z 1863 r. w Borowie, w której pochowano ciała 18 Powstańców, a dla których upamiętnienia obelisk ufundowano dopiero w latach 60 XX w., przebudowany w 2008 r. - obecnie jej stan jest dobry. 

Powyższe ustalenia zostały zapisane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dobre. 

5.2.4. Zabytki ruchome 

Z art. 22 ust. 5 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami wynika, że w gminnej ewidencji zabytków ujmuje się tylko zabytki nieruchome. A więc nie są one również przedmiotem ustaleń niniejszego programu. 

W wyniku weryfikacji dokumentacji gminnej ustalono, że zabytki ruchome znajdujące się na terenie Gminy Dobre, obejmują głównie wyposażenie kościołów. 

5.2.5. Zabytki archeologiczne 

W myśl art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm. ) wszystkie zabytki archeologiczne – bez względu na stan zachowania podlegają ochronie i opiece. 

Archeologiczne relikty osadnicze. „Tereny gminy Dobre charakteryzują się jednym z najintensywniej zasiedlanych w pradziejach obszarów na Kujawach, począwszy od okresu mezolitu poprzez epokę neolitu, brązu, żelaza po średniowiecze i nowożytność – uwzględniono 454 stanowiska. Biorąc pod uwagę ilość punktów osadniczych i ich skupiska wyróżnić można na obszarze gminy Dobre : główną strefę osadniczą związaną z doliną rzeki Bachorzy z koncentracją na linii Smarglin-Krzywosądz-Borowo-Dęby-Morawy oraz centra osadnicze skupione wokół : - Dobrego – Byczyny – Bronisławia. 

W kręgu osadniczym Smarglin-Krzywosądz-Dęby-Borowo-Morawy notujemy kilkanaście punktów osadniczych z epoki kamienia jak np. Smarglin - 89 (68), 103 (82), Borowo - 131 (110), Morawy - 145 (134), 152 (131), Dęby - 191 (170), 166 (145), Krzywosądz - 204 (183), 207 (186), 215 (194), jednakże dominującą pozycję zajmuje kilkaset osad z epoki neolitu, w tym z dominującą kulturą pucharów lejkowatych i kulturą amfor kulistych z cennymi poznawczo osadami : Smarglin - 97 (76), 101 (80), 113 (92), 129 (108), Borowo - 133 (112), Dęby - 186 (165), Krzywosądz - 201 (180). Epoka brązu zapisała się bardzo intensywnym osadnictwem kultury łużyckiej jak np. osady w : Smarglin - 97 (76), 113 (92), cmentarzysko kultury łużyckiej w Smarglinie - 115 (94), Borowo - 128 (107), 129 (108), Dęby - 186 (165), Krzywosądz - 204 (183), 209 (188), 225 (204). Osadnictwo pradziejowe, jego intensywność w czasie przełomu epok neolitu i brązu sygnalizuje niewątpliwie istnienie na terenach w/w wsi, szczególnie Borowa, Moraw, Dębów i Smarglina, makroregionu osadniczego. W omawianej strefie znaczną pozycję w charakterystyce kulturowej zajmuje kilkadziesiąt osad związanych z kulturą przeworską, jak np. osady w : Smarglinie - 113 (92), 115 (94), Dęby - 186 (165), Krzywosądz - 209 (188), 225 (204), 221 (200). Równie liczną grupę śladów osadniczych jak z epoki neolitu i brązu stanowią relikty osad wczesno- i średniowiecznych oraz nowożytnych jak np. osady kultury prapolskiej w Smarglinie - 88 (67), 113 (92), Borowo - 128 (107), 129 (108), cmentarzysko z XI wieku w Morawach - 138 (117), osada w Krzywosądzy - 209 (188), 225 (204). Unikalny charakter posiada osadnictwo wokół Dobrego, tworząc wczesnoneolityczny mikroregion osadniczy związany z pierwszymi kulturami rolniczymi na ziemiach polskich zwanych potocznie „wstęgowymi”, jak np. osady kultury wstęgowej rytej w Dobrem - 332 (41), 335 (44), 352 (61), 354 (63), 358 (67), osada kultury lendzielskiej - 317 (26), osada kultury lendzielskiej w Dobrem I - 349 (58), 350 (59). Osadnictwo wokół Byczyny i Bronisławia potwierdza intensywność osadniczą w epoce neolitu, począwszy od najwcześniejszych kultur jak osady kultur ceramiki wstęgowej rytej i lendzielskiej w Byczynie Kolonii - 474 (46), 479 (51) poprzez kilkadziesiąt osad kultury pucharów lejkowatych jak np. w Byczynie - 438 (39), 439 (40), Bronisławiu - 4 (4), 24 (3), ze znacznym wzrostem liczby osad w epoce brązu w okresie panowania kultury łużyckiej jak np. Byczyna - 436 (37), 437 (38), 438 (39), Bronisław - 29 (8), 6 (6), 18 (18), 24 (3), 26 (5). Kilkadziesiąt osad związanych jest okresem rzymskim, kulturą przeworską jak np. Byczyna - 437 (38), 438 (39), Byczyna Kolonia - 474 (46), Bronisław - 22 (1), 24 (3). Liczną jak zawsze grupę osadniczą stanowią relikty osad wczesno- i późnośrednio- wiecznych oraz nowożytnych. Wśród nich do cennych badawczo należą osady kultury prapolskiej w Byczynie - 434 ( 35), 436 (37), 438 (39), Bronisławiu - 22 (1), 24 (3). Poza w/w strefami osadniczymi zanotowano kilkadziesiąt stanowisk archeologicznych rozproszonych o szerokim przekroju przynależności kulturowej. 

Inwentaryzacja archeologiczna metodą „Archeologicznego Zdjęcia Polski” nie zweryfikowała pozytywnie 18 wcześniej znanych stanowisk, tj.: Bronisław - 34 (13), 35 (14), 36 (15), S,marglin – 117 (96), Morawy – 139 (118), Dęby – 198 (177), Krzywosądz – 199 (178), 200 (179, 202 (181), 203 (182), 228 (207), Czołpin – 262 (46), 262 (47), Bodzanowo - 280 (177), 281 (180), 282 (182), Byczyna - 480 (52), 480 (52), 481 (53). Pozytywną weryfikację zanotowano na następujących stanowiskach, tj. : Bronisław – 12 (12), 13 (13), Smarglin 101 (117), Morawy 138 (117), Dęby- 159 (138), 186 (165), 197 (176), Krzywosądz -201 (180), 205 (184), 227 (206), Dobre 317 (26), Bodzanowo - 421 (29), 425 (22), 426 (23).” 

Prace ziemne prowadzone w obrębie stanowisk archeologicznych wymagają jednoczesnego prowadzenia badań archeologicznych, gdyż nie ulega wątpliwości, że dość często wyniki tych badań stanowią bardzo ważną dokumentację pozwalającą na określenie następujących po sobie faktów osadniczych na przedmiotowym terenie. Pozwalają one też skorygować, uszczegółowić i potwierdzić informacje uzyskane ze źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie badań materiał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kulturze materialnej mieszkańców. 

5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 

Brak 

5.2.7. Dziedzictwo niematerialne 

Na terenie gminy można odnaleźć jedynie ślady dziedzictwa niematerialnego kultywowane w formie przekazu ustnego i tradycji. Do tradycji należą obrzędy religijne związane szczególnie ze świętami katolickimi. Mimo, iż gmina Dobre nie szczyci się szczególnymi formami dziedzictwa niematerialnego, to jednak w życiu organizacji społecznych, jakimi są między innymi koła gospodyń wiejskich i ochotnicze straże pożarne kultywuje się po części folklor regionu kujawskiego w postaci obrzędów, zwyczajów, wiedzy, rękodzieła oraz we wsiach języka. 

5.3 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 

Prawne formy ochrony zabytków to: 

- wpis do rejestru zabytków, 

- uznanie za pomnik historii, 

- utworzenie parku kulturowego, 

- ustalenie ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 

5.3.1. Zabytki znajdujące się na terenie Gminy Dobre objęte prawną formą ochrony zabytków przez ich wpis do rejestru zabytków. 

5.3.2. Ustalenia dot. prawnej ochrony zabytków zapisane w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dobre dla wybranych obszarów przyjęty uchwałą Nr XXIX/173/01 Rady Gminy Dobre z dnia 25 października 2001 r., opublikowaną w (Dz.Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 15, poz. 279) z dnia 15 marca 2002 r. 

- - określa zasady ochrony wartości i kształtowania środowiska kulturowego. 

Ochrona wartości i kształtowania środowiska kulturowego. 

1. Dla istniejących udokumentowanych stanowisk archeologicznych w różnych obszarach opracowania 

1) W granicach obszarów we wsi Koszczały na działkach o nr ewidencyjnym 67/1; 21; 65/1 i we wsi Smarglin na działce o nr ewidencyjnym 216/1, przeznaczonych do wprowadzenia funkcji powierzchniowej eksploatacji (żwirownie) na terenach rolnych, znajdują się stanowiska archeologiczne ujęte w ewidencji Delegatury Służby Ochrony Zabytków we Włocławku jako dobra kultury, z tej przyczyny przed wprowadzeniem przedmiotowej funkcji konieczne jest przeprowadzenie wyprzedzających badań archeologicznych w granicach występowania stanowisk archeologicznych, które sfinansowane muszą być przez właścicieli ww. terenów. 

2) W granicach obszarów w sołectwach Smarglin, Bronisław i Krzywosądz, przeznaczonych do wprowadzenia funkcji linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia na terenach rolnych, znajdują się stanowiska archeologiczne ujęte w ewidencji Delegatury Służby Ochrony Zabytków we Włocławku jako dobra kultury, z tej też przyczyny w przypadku wprowadzenia inwestycji w obręb stanowiska archeologicznego istnieje konieczność zapewnienia inwestorskiego nadzoru archeologicznego. 

3) W przypadku odkrycia na ww. terenach reliktów kultury materialnej, teren musi być udostępniony do badań archeologicznych zrealizowanych na koszt inwestora. 

2. Zespół Cukrowni Dobre 

1) znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej, stanowiącej dobro kultury, ujęte w ewidencji Delegatury Służby Ochrony Zabytków we Włocławku; 

2) niniejszy zespół planowany jest do wpisania do rejestru zabytków. 

3) Wszelkie inwestycje na tym terenie powinny być poprzedzone uzgodnieniem przez Konserwatora Zabytków we Włocławku tj.: 

a) projektu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, 

b) jak również uzgodnieniem projektów dla planowanej inwestycji na etapie poprzedzającym wydanie zezwolenia na prace budowlane. 

3. Na trasie przebiegu projektowanej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 400 kV 

1) Znajdują się stanowiska archeologiczne, ujęte w ewidencji Delegatury Służby Ochrony Zabytków we Włocławku jako dobra kultury. 

2) W przypadku wprowadzenia inwestycji w obręb stanowiska archeologicznego istnieje konieczność zapewnienia inwestorskiego nadzoru archeologicznego. 

3) W przypadku odkrycia na w/w terenie reliktów kultury materialnej teren musi być udostępniony do badań archeologicznych, zrealizowanych na koszt inwestora. 

4. Inne dla wszystkich obszarów 

Ponieważ podczas prowadzenia prac ziemnych związanych z zagospodarowywaniem działek istnieje prawdopodobieństwo odnalezienia nowych stanowisk archeologicznych, zobowiązuje się wykonawcę prac realizacyjnych związanych z budową obiektów usługowych, produkcyjno – usługowych, mieszkaniowych, obiektów i rurociągów wodno – ściekowych do natychmiastowego powiadomienia służb archeologicznych właściwego konserwatora zabytków.” 

5.4 Zabytki w gminnej ewidencji 

Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, podstawą do sporządzenia programu opieki jest gminna ewidencja zabytków, zaś art. 22 ust. 4 tej ustawy nakłada na wójta gminy obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków dla zabytków, które zostały objęte wojewódzką ewidencją. 

Na dzień opracowania programu została sporządzona Gminna ewidencja zabytków nieruchomych Gminy Dobre, zgodnie z wykazem przekazanym przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu Delegaturę we Włocławku, której zestawienie mieści się w poniższej tabeli: 

Obecnie sporządzana jest elektroniczna baza gminnej ewidencji zabytków archeologicznych, obejmująca stanowiska archeologiczne. Sporządzenie przedmiotowej ewidencji w pełnym zakresie, wymaga jeszcze pewnego okresu prac, w związku z identyfikacją numeracji ewidencyjnej działek, na których znajdują się stanowiska archeologiczne oznaczone tylko graficznie we wcześniej opracowanych dokumentach gminy. 

Baza informacji o stanowiskach archeologicznych będzie systematycznie aktualizo-wana, zgodnie z informacjami przekazywanymi przez WUOZ w Toruniu, Delegaturę we Włocławku. 

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla Gminy 

Zabytki o najwyższym znaczeniu dla Gminy stanowią obiekty kościołów w Bronisławiu, Byczynie i Krzywosądzy wraz ich założeniami oraz dwór – obecna plebania w Krzywosądzy wraz założeniem dworsko-parkowym. 

Obiekty kościołów oraz dwór – obecna plebania, wyróżniają się wzniosłymi i okazałymi budowlami na tle innych zabytków z terenu Gminy Dobre. 

- Kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. św. Bartłomieja w Bronisławiu - 

został zbudowany w latach 1870 – 1876 r. przez ks. Wojciecha Kochowicza, przy współpracy parafian. Konsekrowany 24 VIII 1876 r. przez biskupa kujawsko-kaliskiego Wincentego Teofila Popiela Jest to budynek murowany, jednonawowy z wieżą bez wyraźnego stylu. 

Do dzisiaj świątynia zachowała swój pierwotny wygląd. W latach 1994-1999 została gruntownie odnowiona. Na zewnątrz zostały położone nowe tynki i wyremontowano dach, wymieniono wszystkie okna. Remontowi zostało poddane także wnętrze kościoła oraz jego wystrój. 

- Kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. św. Jadwigi i N.M.P w Byczynie - 

murowany w stylu neogotyckim, wybudował w latach 1880-1882 przez ks. Emilian Witold hrabia Dąmbski z funduszy własnych, z sumy zapisanej przez Dominika Jaxę Kwiatkowskiego i ofiar parafian. Kościół został konsekrowany 15 X 1882 r. przez biskupa kujawskiego Wincentego Popiela. Świątynia przeszła gruntowny remont w latach osiemdziesiątych XX w. – dokonano naprawy i konserwacji więźby dachowej i wieży, kryjąc ją blachą miedzianą. 

- Kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. Wniebowzięcia N.M.P w Krzywosądzy - 

neogotycki, drewniany o konstrukcji zrębowo-słupowej na fundamencie granitowym, zbudowany w 1861 r. z fundacji Józefa Modlińskiego. Prezbiterium dwuprzęsłowe, z objętymi bryłą korpusu przybudówkami po bokach. Korpus kościoła trójnawowy pseudohalowy, czteroprzęsłowy, z przybudówkami a na osi mieszczącą kruchtę. Dach siodłowy, kryty blachą, w narożach i na kalenicy od wschodu czworoboczne wieżyczki. Od zachodu nadbudowana kwadratowa wieża o ścianach pionowych, ożywiona pozornymi ostrołukowatymi arkadkami, pilastrami i kratownicami. Kruchta zakończona ażurową balustradą. 

- Dwór murowany – pałac Modlińskich w Krzywosądzy – obecnie plebania – 

Dawny dwór, zbudowany dla Modlińskich ok. poł. XIX w. Późnoklasycystyczny, zwrócony frontem w stronę południową , murowany z cegły, otynkowany, parterowy na wysokich piwnicach. Wzniesiony na rzucie prostokąta, z ryzalitem na osi frontu i przybudówką od wschodu, łączącą korpus z czworoboczna , dwukondygnacyjną wieżą. Więźba dachowa drewniana, o konstrukcji kleszczowo – płatwiowej, pokryta eternitem szarym falistym oraz w części płaskich połaci, dach na deskowaniu pokryty papą. 

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 

Oceniając stan zabytków znajdujących się na terenie Gminy Dobre należy poddać ocenie zabytki będące własnością i w użytkowaniu Gminy. Otóż Gmina Dobre jest właścicielem tylko dwóch obiektów zabytkowych będących w ewidencji, lecz nie wpisanych do rejestru zabytków. Zabytki te, to szkoła w Krzywosądzy oraz budynek administracyjny – kantor w zespole cukrowni w Dobrem, którego funkcja została zmieniona w bieżącym roku na Gminny Ośrodek Kultury. 

Obiekty te znajduj a się w dobrym stanie technicznym; budynek szkoły był ostatnio remontowany w 2009 roku, a budynek administracyjny - obecny GOK, po uzgodnieniu z Konserwatorem Zabytków został poddany przebudowie i renowacji w bieżącym roku. 

Ponadto Gmina posiada w użytkowaniu i sprawuje opiekę nad nimi trzema miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne i działalność wybitnych osobistości, do których zaliczają się: 

Mogiła Powstańców w Dobrem, Grób Nieznanego Żołnierza Radzieckiego w Kłonowie i Pomnik Bartosza Głowackiego w Byczynie. 

Mogiła i grób znajdują się w dobrym stanie, zaś pomnik wymaga przeprowadzenia specjalistycznych prac remontowych i konserwatorskich. 

Biorąc pod uwagę, że stan czterech obiektów jest dobry, to w założeniach programu przewiduje się remont i poprawę stanu technicznego jednego obiektu tj. Pomnika Bartosza Głowackiego w Byczynie. 

Pozostałe zabytki stanowią własność parafii i osób prywatnych. Do najlepiej zachowanych zabytków innych właścicieli należą wszystkie kościoły i dwór – ob. plebania w Krzywosądzy Pozostałe zabytki znajdujące się na terenie gminy Dobre są w różnym stanie technicznym. Szczegółowa ocena została dokonana w punkcie 5, a ponadto w aneksie. 

6.1. Analiza SWOT 

7. Założenie programowe. 

Biorąc po uwagę cele określone w art. 87 ust. 2 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami cytowanej na wstępie, oraz ustalenia wynikające ze spójności opracowań na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, przyjmuje się główny cel strategiczny Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Dobre na lata 2011 –2014, którym jest: 

„Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego Gminy Dobre dla przyszłych pokoleń.”, 

Dla realizacji wyznaczonego celu, niezbędne jest podjęcie przez władze samorządowe działań, które staną się priorytetami na najbliższy czteroletni okres obowiązywania programu. Zakłada się też, że nie wszystkie zadania zostaną zapewne zrealizowane w okresie czteroletnim, gdyż utrzymanie zasobów zabytkowych we właściwym stanie, oraz dążenie do jego poprawy, będzie wymagało długofalowych działań. Jednak rozpoczęcie działań założonych w ramach programu winno przyczynić się do etapowego osiągania celu. Zaś realizacja zadań programu, będzie możliwa tylko w przypadku zrozumienia i pozytywnego nastawienia władz samorządowych do tematyki jaką jest ochrona i opieka nad zabytkami. 

7.1. Priorytety programu opieki 

1. Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno - gospodarczego gminy. 

2. Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego. 

3. Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu świadomości. 

7.2. Kierunki działań i zadania programu opieki 

W celu realizacji przyjętych priorytetów programu określa się długofalowe kierunki działań oraz zadania. 

W ramach priorytetu 1.: 

1. Zahamowanie procesu degradacji zabytków oraz doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania: 

- ujęcie w planie inwestycyjnym prac remontowo-konserwatorskich przy obiekcie zabytkowym będącym pod opieką Gminy, 

- możliwe zmiany sposobu użytkowania lub adaptacja posiadanych obiektów zabytkowych do teraźniejszych potrzeb, 

- prowadzenie bieżących robót remontowych obiektów stanowiących własność gminy, 

- pomoc w inwentaryzacji zabytkowej zieleni rosnącej na terenie gminy (szczególnie w parkach i na cmentarzach) oraz objęcie jej szczególną ochroną, 

- dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach zabytkowych, zgodnie przyjętą Uchwałą Nr XXI/125/08 Rady Gminy Dobre z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji z budżetu gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie, roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, sposobu jej rozliczania i kontroli. 

- wprowadzenie zachęt dla jednostek i osób fizycznych do inwestowania w zabytki, przez – ulgi podatkowe, dotacje itp... 

2. Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne i edukacyjne: 

- oznakowanie obiektów zabytkowych, 

- umieszczenie tablic z reklamą najważniejszych obiektów zabytkowych w gminie przy trasie drogi wojewódzkiej, posiadającej najintensywniejsze nasilenie ruchu, 

- wzmożenie dbałości o utrzymanie porządku w obejściach obiektów zabytkowych, 

- opracowanie informatora o obiektach zabytkowych. 

W ramach priorytetu 2.: 

1. Zintegrowanie ochrony dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego. 

- wskazanie uwarunkowań ochrony dziedzictwa kulturowego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w planach miejscowych, 

- egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną, 

- objęcie problematyki ochrony zabytków w dokumentach strategicznych, planach rozwoju gminy. 

2. Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy. 

- ukończenie sporządzania Gminnej ewidencji zabytków obiektów archeologicznych, 

- stała aktualizacja zasobów Gminnej ewidencji zabytków, 

- przeprowadzenie rozeznania zasobów i weryfikacja ich pod kątem możliwości wpisu do rejestru zabytków, 

- pomoc innym podmiotom w przypadku sporządzania wniosków do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisanie do rejestru zabytków cennych obiektów zabytkowych . 

W ramach priorytetu 3.: 

1. Szeroki dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy. 

- udostępnienie informacji o zabytkach na stronie internetowej gminy, 

- opracowanie mapy z umiejscowieniem zabytków w celu umożliwienia dotarcia do wszystkich miejsc dziedzictwa kulturowego gminy, 

2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. 

- włączenie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do zajęć szkolnych w szkołach podstawowych i gimnazjum, 

- organizowanie w ramach zajęć szkolnych wycieczek krajoznawczych, prezentacja najcenniejszych obiektów zabytkowych i ich historii, 

3. Specjalistyczne rozpoznanie obiektów i zespołów zabytkowych związane z przy- przygotowaniem planowanych inwestycji. 

- prowadzenie monitoringu i weryfikacji danych obiektów uwzględnionych w komputerowej bazie gminnej ewidencji zabytków, 

- wykonanie i sfinansowanie inwentaryzacji architektoniczno - konserwatorskiej zagrożonych obiektów zabytkowych 

4. Promocja dziedzictwa kulturowego 

- publikacja folderu prezentującego najważniejsze obiekty zabytkowe na terenie gminy oraz założenie strony internetowej prezentującej dziedzictwo kulturowe gminy, 

- udostępnienie informacji z gminnej ewidencji zabytków oraz „Programu opieki nad zabytkami Gminy Dobre” na stronie internetowej Urzędu Gminy Dobre. 

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami 

Przyjmuje się, że zadania określone w gminnym programie opieki nad zabytkami będą realizowane przy pomocy instrumentów: prawnych, finansowych, społecznych, koordynacyjnych i kontrolnych. 

1) Instrumenty prawne - wynikające z przepisów ustawowych: 

- programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, 

- dokumenty wydane przez Kujawsko-Pomorskiego Konserwatora Zabytków wynikających z przepisów ustawowych, 

- uchwały Rady Gminy (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, zwolnienia i ulgi dla właścicieli obiektów zabytkowych). 

2) Instrumenty finansowe: 

- środki własne zatwierdzone uchwałą Rady Gminy, 

- dotacje, subwencje, dofinansowania z projektów i programów funduszy europejskich. 

3) Instrumenty społeczne: 

- promocja dziedzictwa kulturowego gminy - informacje na stronie internetowej, wystawy, foldery, ulotki itp. 

- edukacja i uświadomienie lokalnej społeczności o potrzebie ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, 

- współpraca z organizacjami społecznymi. 

4) Instrumenty koordynacyjne 

- współdziałanie w realizacji projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w strategiach - wojewódzkiej, powiatowej i gminnej, planach rozwoju lokalnego, planach ochrony środowiska; współpraca ze szkołami, ośrodkiem kultury oraz instytucjami wyznaniowymi. 

- powołanie zespołu koordynującego realizację poszczególnych zadań wynikających z ustaleń programu opieki nad zabytkami w ramach organizacyjnych Urzędu Gminy Dobre. 

W skład zespołu wchodzą osoby zajmujące stanowiska: 

1. ds. budownictwa i zagospodarowania przestrzennego 

2. ds. zamówień publicznych, inwestycji i remontów 

3. ds. promocji integracji europejskiej 

4. ds. obrony cywilnej i wojskowej 

5. ds. ochrony środowiska i gospodarki komunalnej 

6. ds. rozwoju i koordynacji inicjatyw społecznych 

5) Instrumenty kontrolne 

- monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego, 

- aktualizacja gminnej ewidencji zabytków o stanie zachowania obiektów, prowadzonych pracach remontowych i konserwatorskich oraz zdjęcia, 

- sprawozdanie z realizacji niniejszego programu w okresach dwuletnich. 

9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 

Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Wójt Gminy zobowiązany jest przedstawienia Radzie Gminy co dwa lata sprawozdania z realizacji niniejszego programu. Ocenę sporządzi zespół koordynujący realizację zadań. 

Przedmiotowa ocena posłuży do ewentualnego zweryfikowania założeń niniejszego programu oraz wprowadzenia zmian zgodnych z oczekiwanymi potrzebami oraz możliwościami finansowymi. 

10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 

Zachowanie właściwego stanu obiektów zabytkowych możliwe będzie z chwilą zapewnienia środków na jego sfinansowanie. 

Właściciele zabytków wpisanych do rejestru zabytków mogą składać wnioski o udzielenie dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych określonych w art. 77 ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami. Dotacje udzielane są przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ze środków finansowych z części budżetu państwa „Kultura i Ochrona Dziedzictwa Narodowego” lub przez wojewódzkiego konserwatora zabytków ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda. Maksymalna wysokość dotacji może wynieść do 50 % wartości poniesionych nakładów a w odniesieniu do zabytków o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej bądź wymagających niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, do 100% poniesionych nakładów. 

Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 112, poz. 939 z późn. zm.); określa warunki udzielenia dotacji. 

Ponadto wnioski o udzielenie przedmiotowej dotacji celowej z budżetu Gminy mogą składać właściciele zabytków wpisanych do rejestru zabytków na warunkach określonych w uchwale Nr XXI/ 125/08 Rady Gminy Dobre z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji z budżetu gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, sposobu jej rozliczania i kontroli. 

Dofinansowanie opieki nad zabytkami może odbywać się także ze środków europejskich na prowadzenie polityki spójności gospodarczej i społecznej oraz na realizację Wspólnej Polityki Rolnej w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich do 2013 r. Środki finansowane z Unii Europejskiej na zadania związane z ochroną i opieką zabytków, przewidziane są w: 

- Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko w ramach Działania 12.1 - Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym; możliwość dofinansowania wynosi do 85 % kosztów kwalifikowanych, 

- Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 w ramach Działania 4.1 – Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju – przeznaczone na renowację, zabezpieczenie i oznakowanie przydrożnych kapliczek, pomników przyrody, odkrywek geologicznych oraz innych miejsc i budowli charakterystycznych dla danej miejscowości: możliwość dofinansowania wynosi do 75 % kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż kwota 25.000 zł., 

- Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007 – 2013 w ramach Działania 3.3 – Rozwój Infrastruktury Kultury – przeznaczone między innymi na budowę, rozbudowę, przebudowę obiektów kultury o znaczeniu regionalnym, inwestycje z zakresu rewaloryzacji, restauracji, renowacji obiektów i zespołów zabytkowych wraz z otoczeniem (niezwiązanych z mieszkalnictwem). 

Ponadto finansowanie prac przy obiektach zabytkowych będzie się odbywało ze środków prywatnych. 

11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków 

Finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach stanowiących własność Gminy Dobre należy do jej zadań własnych. 

W związku z czym w budżecie są zabezpieczane środki na sfinansowanie niezbędnych prac remontowych własnych obiektów zabytkowych, w celu zachowania ich i utrzymania właściwego stanu technicznego. 

Gmina Dobre w 2009 roku w ramach zadań inwestycyjnych przeprowadziła remont szkoły w Krzywosądzy za kwotę 164.500,- zł. stanowiącą środki własne, zaś w 2010 r. przeprowadziła przebudowę budynku administracyjnego – kantora po cukrowni (ze zmianą sposobu użytkowania) na Gminny Ośrodek Kultury w Dobrem za kwotę 838.890 zł., przy czym środki własne stanowiły 438.890 zł., zaś kwota 400.000 zł. została pozyskana z Funduszu Wsparcia Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Dzięki tym działaniom obiekty zabytkowe zyskały właściwy stan techniczny oraz wygląd. 

Ponadto w 2009 roku Gmina Dobre udzieliła dotacji z budżetu w wysokości 20.000,-zł. dla Parafii Rzymsko-Katolickiej w Krzywosądzy na rekonstrukcję i przebu-dowę zabytkowego ogrodzenia przy Kościele Parafialnym w Krzywosądzy, zaś w 2010 r. udzieliła dotacji w kwocie 13.500,-zł. dla Parafii Rzymsko-Katolickiej w Byczynie na rekonstrukcję głównych drzwi wejściowych Kościoła Parafialnego. 

W planie inwestycyjnym na obecnym etapie planowania na lata 2011 – 2014 nie przewidziano środków na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach stanowiących własność Gminy, ponieważ przeprowadzono je w latach 2009 – 2010. 

Planowane finansowanie zadań w latach 2011 - 2014: 

1. remont i poprawa stanu technicznego Pomnika Bartosza Głowackiego w Byczynie – planowany koszt ca. 5.000,-zł. - do realizacji w latach 2012 - 2013. 

2. opracowanie i zmiana miejscowych planów - planowany koszt ca 80.000,- zł. w latach 2011 –2012, 

3. promocja obiektów zabytkowych –ze środków bieżących w latach 2011 – 2014. 

4. remont kościoła Parafialnego Rzymsko-Katolickiego w Bronisławiu – planowany koszt - dotacja 20.000,- zł. – do realizacji w roku 2011. 

12. Część graficzna 

13. Aneksy 

Aneksy obejmują wykazy zabytków nieruchomych oraz stanowisk archeologicznych znajdujących się na terenie gminy. 

12.1.Wykaz zabytków nieruchomych z częściową weryfikacją