Uchwała Nr XLIV/223/14
Rady Gminy Bartniczka

z dnia 28 października 2014 r.

w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka.

 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. póz. 594 z późn. zm.[1])) oraz art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, póz. 1568 z późn. zm.[2])) Rada Gminy uchwala, co następuje:

§ 1.  Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.

§ 2.  Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy.

§ 3.  Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko-Pomorskiego.  

 

 

 

 Przewodniczący Rady Gminy


Leszek Walczak

 

 


Załącznik do Uchwały Nr XLIV/223/14

Rady Gminy Bartniczka

z dnia 28 października 2014 r

 

Gminny Program

Opieki nad Zabytkami

dla Gminy Bartniczka

 

 

I.               WSTĘP

 

 

Przedmiotem opracowania Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka (zwanego dalej Programem, POnZ) jest weryfikacja zasobów dziedzictwa kulturowego gminy oraz wypracowanie programu zarządzania zabytkami, w tym praca nad ich potencjałem. Program jest dokumentem strategicznym w zakresie ochrony zabytków, pozwoli na koordynację działań polityki przestrzennej w zakresie opieki i zarządzania dziedzictwem kulturowym. W okresie najbliższych czterech lat realizowany będzie dostępnymi środkami prawnymi oraz finansowymi.

Celem Programu jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Systematyczne wdrażanie ustaleń dokumentu powinno spowodować poprawę stanu zachowania zasobów dziedzictwa kulturowego Gminy Bartniczka. Program powinien być znany nie tylko władzom lokalnym, ale i społeczności regionu. Ma za zadanie uświadamiać mieszkańców o konieczności dbania o lokalną tradycję przejawiającą się w inicjatywach społecznych, jak i w potrzebie ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy. Mieszkańcy i władze Gminy powinni dbać o utrzymanie indywidualnego charakteru regionu, w tym o zachowanie jego znamiennych elementów zabytkowych i przyrodniczych.

 

 

1.1             Charakterystyka gminy

 

 

Gmina Bartniczka położona jest we wschodniej części województwa kujawsko - pomorskiego, w powiecie brodnickim i jest jedną z 10 gmin powiatu. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 8 335 ha, granicząc:

        na zachodzie – z Gminą Brodnica,

        na północy – z Gminą Brzozie,

        na wschodzie – z Gminą Lidzbark,

        na południu - z Gminami Górzno i Świedziebnia.

Sieć osadniczą tworzy 13 sołectw: Bartniczka, Grążawy, Gutowo, Igliczyzna, Jastrzębie, Komorowo, Koziary, Nowe Świerczyny, Radoszki, Samin, Stare Świerczyny, Świerczynki, Łaszewo.

 

Ryc. 1. Położenie Powiatu Brodnickiego na tle kraju 

Źródło: opracowanie własne

 

Ryc. 2. Położenie Powiatu Brodnickiego na tle Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Źródło: opracowanie własne

 

Ryc. 3. Położenie Gminy Bartniczka na tle Powiatu Brodnickiego

Źródło: opracowanie własne

 

 

1.2.               Charakterystyka społeczno – gospodarcza

 

 

Liczba ludności zamieszkująca Gminę, zgodnie z danymi GUS, wynosiła na koniec roku 2012, 4 697 osób.

Podstawową formą użytkowania terenu Gminy Bartniczka jest użytkowanie rolnicze. Użytki rolne zajmują tutaj prawie 77 % powierzchni Gminy.

 

 

Tabela 1. Podział gruntów na terenie gminy Bartniczka 

Rodzaj użytku

Wyszczególnienie

Powierzchnia [ha]

Użytki rolne

OGÓŁEM

6 401

grunty orne

5 134

sady

43

łąki

747

pastwiska

257

grunty zabudowane

151

pod stawami

22

pod rowami

47

Grunty leśne

OGÓŁEM

1 399

lasy

1 338

grunty zadrzewione i zakrzewione

61

Tereny komunikacyjne

OGÓŁEM

225

drogi

190

tereny kolejowe

35

Tereny rekreacyjne i wypoczynkowe

OGÓŁEM

2

Tereny przemysłowe

6

Tereny mieszkaniowe

5

Grunty pod wodami

OGÓŁEM

76

wody stojące

66

wody płynące

10

Nieużytki

218

Tereny różne

3

Źródło: Portal Gminy Bartniczka http://www.bartniczka.brodnica.net/

 

Biorąc pod uwagę dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na rok 2013), na terenie Gminy Bartniczka działały 272 podmioty gospodarcze.

Na terenie Gminy Bartniczka najbardziej rozwiniętą działalnością gospodarczą jest działalność związana z budownictwem oraz handlem hurtowym i detalicznym, naprawą pojazdów samochodowych, włączając motocykle.

 

 

1.3.               Charakterystyka przyrodnicza

 

 

Zgodnie z podziałem fizyczno – geograficznym Polski Gmina Bartniczka leży na pograniczu Pojezierza Dobrzyńskiego i Garbu Lubawskiego, natomiast jej północna część leży w granicach Doliny Drwęcy.

Rzeźba terenu Gminy Bartniczka jest bardzo urozmaicona. Najwyższy punkt terenu znajduje się na zachodzie w okolicach osady Władysławka (161,2 m n.p.m.), a najniższy w dolinie Drwęcy (ok. 71,9 m n.p.m.). Głównymi elementami rzeźby terenu są: wysoczyzna morenowa, pagórki morenowe, obniżenie Brynicy, rynny subglacjalne oraz dolina Drwęcy.

Układ hydrograficzny tworzą: Drwęca stanowiąca północny fragment Gminy, Brynica, Samionka, Pissa stanowiąca wschodnią granicę Gminy. Na terenie Gminy zlokalizowane jest jezioro Samińskie o powierzchni ok. 55 ha.

Powierzchnia użytków leśnych kształtuje się na poziomie 16,8 % powierzchni całej Gminy.

Na terenie Gminy Bartniczka najważniejszą, pod względem rangi, formą ochrony przyrody jest sieć NATURA 2000. W jej ramach na omawianym terenie włączone do ochrony są 3 obszary:

      Obszar o znaczeniu dla Wspólnoty tzw. OZW – Ostoja Lidzbarska (kod PLH 280012),

      Obszar o znaczeniu dla Wspólnoty tzw. OZW – Dolina Drwęcy (kod PLH 280001),

      Obszar Specjalnej Ochrony Bagienna Dolina Drwęcy (kod PLB 040002).

Ponadto na obszarze Gminy znajduje się Górznieńsko – Lidzbarski Park krajobrazowy, a także Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Drwęcy, pomniki przyrody i użytki ekologiczne.

 

Ryc. 4. Obszary chronione na terenie Gminy Bartniczka

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych graficznych portalu Geoserwis GDOŚ

 

 

 

II.            PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA
GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

 

 

Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka na lata 2014-2017 opracowany został w oparciu o zapisy art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568 ze zm.).

Art. 87, ust. 1. „Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami”.

Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka:

-     sporządzany jest na okres 4 lat przez Wójta Gminy Bartniczka,

-     przyjmuje Rada Gminy Bartniczka po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu,

-     ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

 

Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami Program opieki nad zabytkami ma na celu m.in.:

-     uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej,

-     zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania,

-     wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego,

-     podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami,

-     określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków,

-     podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

 

Wójt sporządza co 2 lata sprawozdanie z realizacji Programu.

 

 

 

III.               UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

 

 

Obowiązujący w Polsce system prawny gwarantuje ochronę zabytkom i całości dziedzictwa kulturowego na terenie kraju. Poniżej wskazano akty prawne wskazujące obowiązujące uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

  1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 Nr 78 poz. 483 ze zm., z dnia
    2 kwietnia 1997 r.).

          Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

          Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.

          Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

  1. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
    (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz. 1568 ze zm.) jako główny akt prawny regulujący zasady ochrony i opieki nad zabytkami.
  2. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 Nr 594 ze zm.). Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów.

          Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

  1. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 Nr 647 ze zm.).
  2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 Nr 1409 ze zm.).
  3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 Nr 1232 ze zm.).
  4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 Nr 627 ze zm.).
  5. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 Nr 102 poz. 651 ze zm.).
  6. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 Nr 406 ze zm.).
  7. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 Nr 234 poz. 1536 ze zm.).

 

Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach zostały określone w:

  1. Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 Nr 987 ze zm.).
  2. Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 Nr 642 ze zm.).

 

Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2011 Nr 123 poz. 698 ze zm.).

 

 

 

IV.               UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

 

 

4.1.Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

 

 

Program opieki nad zabytkami dla Gminy Bartniczka sporządzono z uwzględnieniem zewnętrznych uwarunkowań ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego, w tym aktów prawa oraz innych opracowań przedmiotowych.

Ustalenia Programu korespondują z zapisami (cele, zasady, kierunki) dokumentów na różnych poziomach. Metodologia planowania zakłada spójność dokumentów programowych w układzie hierarchicznym: kraj, region, gmina.

W niniejszym rozdziale przedstawiono szczegółowy wykaz ww. dokumentów.

 

 

Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2013–2016

 

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w art. 84 ustala obowiązek sporządzania co cztery lata Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami: „Art. 84. W celu stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony zabytków i opieki nad zabytkami minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego inicjuje i opracowuje, przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków, krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”.

W ramach ww. Programu przeprowadza się analizę stanu dziedzictwa kulturowego oraz potrzeb związanych z ochroną zabytków i opieką nad zabytkami. Następnie definiuje się główne i szczegółowe cele i kierunki działań oraz zadań w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Cel główny: wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków. Cel główny programu jest wdrażany poprzez trzy cele szczegółowe:

  1. wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce,
  2. wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków,
  3. tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji.

 

 

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 - Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020

 

Sporządzenie Strategii poprzedzone było postawieniem diagnozy dla sektora kultury w Polsce. Zbadano kondycję twórców, odbiorców oraz warunków w jakich kultura jest rozpowszechniana, w tym modelu finansowania rozwoju kultury polskiej.

Działania uwzględnione w Strategii w bezpośredni sposób przekładają się na rozwój kultury ale także na społeczno-ekonomiczny rozwój regionów.

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 określa misję, którą wypełniać powinny instytucje zarządzające, pośredniczące, finansujące, współpracujące oraz wnioskodawcy. Za misję uznano: „zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów”.

W ramach prac Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 oraz jej uzupełnienia na lata 2004-2020 sformułowano następujące cele:

Cel strategiczny: zrównoważenie rozwoju kultury w regionach.

Cele cząstkowe:

  1. Wzrost efektywności zarządzania sferą kultury.
  2. Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury.
  3. Zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury.
  4. Wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usług kultury.
  5. Poprawa warunków działalności artystycznej.
  6. Efektywna promocja twórczości.
  7. Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków.
  8. Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury.
  9. Promocja polskiej kultury za granicą.
  10. Ochrona własności intelektualnej i walka z piractwem.
  11. Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury.
  12. Rozwój przemysłów kultury (kinematografia, media, design, wydawnictwa, fonografia).

 

Podstawowymi dokumentami programowymi realizowania przyjętej strategii są Narodowe Programy Kultury oraz Programy Operacyjne Ministra Kultury.

Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004–2013 (Dokument Wdrożeniowy NSRK)

 

Główne cele polityki państwa wyszczególnione w treści Narodowego Programu Kultury w zakresie ochrony zabytków, przygotowanego pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego:

  1. Dziedzictwo kulturowe powinno stanowić nie tylko przedmiot ochrony ale także potencjał dla rozwoju regionu, w tym rynku pracy.
  2. Ochrona dóbr kultury musi podlegać mądremu i efektywnemu zarządzaniu w oparciu o skuteczne instrumenty wspierające pracę służb konserwatorskich.
  3. Należy pracować nad ideowym modelem ochrony dóbr kultury, dostosowanym do współczesnych wymagań rynkowych.
  4. Należy pracować nad skutecznym systemem prawnofinansowym ochrony zabytków, w tym nad projektem Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków.
  5. Należy wypracować modele postępowania z obiektami zabytkowymi, których funkcja oraz potencjał ulegają zmianie.
  6. Wprowadzenie modelu zapewniającego bezpośredni udział wojewódzkiego konserwatora zabytków przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla gmin.
  7. Należy podejmować prace nad kompleksowym systemem edukacji społeczeństwa w zakresie dziedzictwa kulturowego.
  8. Chroniąc dziedzictwo kulturowe należy akcentować kwestie tożsamości, indywidualnej tradycji i rodzimości poszczególnych kultur.
  9. Interes prywatny właścicieli zabytków powinien zostać podporządkowany interesowi publicznemu. Zabytek jest dziedzictwem kulturowym Państwa, w tym i całego Narodu.

 

 

Program Operacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – „Dziedzictwo Kulturowe” (Dokument Wdrożeniowy NSRK)

 

Celem Programu „Dziedzictwo kulturowe” jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Program „Dziedzictwo kulturowe” składa się z następujących priorytetów:

  1.                Ochrona zabytków.
  2.                Wspieranie działań muzealnych.
  3.                Kultura ludowa.
  4.                Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą.
  5.                Ochrona zabytków archeologicznych.
  6.                Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego

 

 

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020

Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie

 

W zakresie przestrzeni i planistyki dokumentem wiodącym na najbliższe lata jest Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie.

Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady i instrumenty polityki regionalnej, nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty.

Poniżej wyszczególniono najistotniejsze zapisy Strategii dotyczące działań związanych z dziedzictwem kulturowym:

  1. Należy wdrażać rozwiązania wykorzystujące potencjał kulturowy i turystyczny dla rozwoju regionalnego.
  2. Kultura nie stanowi pasywnego zasobu regionów, ale aktywnie warunkuje zarówno rozwój społeczny, jak i ekonomiczny.
  3. Należy koncentrować się na przekształceniach struktur gospodarczych w kierunku gospodarki opartej na wiedzy, na podniesieniu poziomu rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, na poprawie dostępu do dóbr i usług publicznych, które wpływają na rozwój potencjałów (takich jak: infrastruktura teleinformatyczna, edukacja, energia czy kultura).
  4. Istotna jest obecność nowych technologii w obszarze kultury.

Zgodnie z zapisami Strategii dzięki rozwojowi lokalnemu w wymiarze społeczno-kulturowym, gospodarczym oraz ekologiczno-przestrzennym oraz działaniom wyrównawczym na rzecz zwiększenia dostępu do usług publicznych, obszary wiejskie staną się lepszym miejscem do życia, lepiej wykorzystującym dziedzictwo kulturowe i walory środowiska przyrodniczego, bardziej atrakcyjnym turystycznie i inwestycyjnie oraz bardziej zintegrowanym ze względu na wzmocnioną tożsamość lokalną.

 

 

Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020

 

Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020) został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej program rozwoju obszarów wiejskich jest wkomponowany w całościowy system polityki rozwoju kraju, w szczególności poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta określa strategię wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych dla UE celów określonych w unijnej strategii wzrostu „Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych danego państwa członkowskiego.

Celem głównym Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 14 działań, w tym 30 poddziałań.

Istotnym dla niniejszego opracowania jest działanie - Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich, wraz z poddziałaniami:

-     badania i inwestycje związane z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, krajobrazu wiejskiego i miejsc o wysokiej wartości przyrodniczej, w tym dotyczące powiązanych aspektów społeczno-gospodarczych oraz środków w zakresie świadomości środowiskowej,

-     inwestycje w tworzenie, ulepszanie lub rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury oraz powiązanej infrastruktury,

-     inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów i usług.

Według zapisów programu szczególne problemy polskich wsi to niska jakość dróg i trudności komunikacyjne, brak dostatecznego wyposażenia w zbiorową sieć kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków, zaopatrzenia w wodę, zły stan infrastruktury energetycznej oraz niedostateczne wyposażenie w Internet.

Niedostateczny rozwój infrastruktury społecznej dotyczy szczególnie placówek służby zdrowia, placówek kulturalnych, obiektów turystycznych, jak również opieki nad dziećmi, przedszkoli i szkół.

Ze względu na różnice w dostępności i jakości usług publicznych pomiędzy miastem a wsią, niezbędne jest podjęcie działań na rzecz zwiększenia dostępności do wysokiej jakości usług publicznych, w szczególności w zakresie edukacji, zdrowia, usług kulturalnych oraz społecznych.

Istnieje potrzeba odpowiedniego wykorzystania potencjałów kulturowych, środowiskowych i turystycznych obszarów wiejskich, przy zaangażowaniu lokalnej społeczności dla przyspieszenia lokalnego rozwoju gospodarczego, a przede wszystkim zwiększenia udziału dochodów mieszkańców z działalności pozarolniczej. Silne więzi społeczne w ramach lokalnych społeczności oraz ich aktywizacja powinny zostać wykorzystane do planowania i podejmowania wspólnych działań i rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców.

Na obszarach o potencjale do rozwoju funkcji turystycznych niezbędne jest wspieranie odnowy wsi dla zapewnienia efektywnego wykorzystania istniejących możliwości rozwoju. Ze względu na wysoki poziom zagrożenia ubóstwem mieszkańców obszarów wiejskich, istnieje potrzeba podejmowania na poziomie lokalnym działań pobudzających postawy kreatywne i umożliwiających zarówno udział we wspólnych przedsięwzięciach jak i samodzielną realizację projektów.

W ramach ochrony promocji i rozwoju dziedzictwa kulturowego, na obszarach wiejskich polityka spójności wspiera ochronę zabytków. Natomiast w ramach Programu wspierane będą przedsięwzięcia związane z poprawą stanu dziedzictwa kulturowego, kształtowania przestrzeni publicznej oraz budową lub odnową obiektów pełniących funkcje kulturalne.

 

 

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

 

Najważniejszym krajowym dokumentem strategicznym, dotyczącym zagospodarowania przestrzennego kraju, jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. W dokumencie tym zakłada się rozwój bogactwa polskich regionów – miast i obszarów wiejskich – w oparciu o wykorzystanie wewnętrznych potencjałów polskiej przestrzeni – ich dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, potencjału gospodarczego, innowacyjnego oraz naukowego. W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju określono cel strategiczny polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jako: „Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zwiększania zatrudnieni, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie”.

Osiąganie celu strategicznego musi się odbywać z zachowaniem spójności przyrodniczo-kulturowej, służącej realizacji konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju.

 

 

4.2             Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu

 

 

Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego prowadzi działania z zakresu ochrony zabytków jako jednostka samorządu terytorialnego, realizując zadania, wynikające z zapisów ustawowych. Ponadto Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego sprawuje opiekę nad zabytkami, będąc ich właścicielem.

Na szczeblu wojewódzkim zostały opracowane następujące dokumentacje, które stanowią podstawę prawną i dają wytyczne dla programów na poziomie gminnym.

 

 

Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego Na Lata 2007-2020

 

Dnia 12 grudnia 2005 roku Sejmik Województwa Kujawsko – Pomorskiego uchwalił aktualny dokument Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko – Pomorskiego. Głównymi aktami prawa regulującymi zapisy Strategii są:

  1. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2013 Nr 596 ze zm.).

               Art. 11. 1. Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:

1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej;

2) pobudzanie aktywności gospodarczej;

3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa;

4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń;

5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

               Art. 11 1c. Strategia rozwoju województwa zawiera:

1) diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa;

2) określenie celów strategicznych polityki rozwoju województwa;

3) określenie kierunków działań podejmowanych przez samorząd województwa dla osiągnięcia celów strategicznych polityki rozwoju województwa.

               Art. 11 1d. Strategia rozwoju województwa uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, krajowej strategii rozwoju regionalnego, odpowiednich strategii ponadregionalnych , a także cele i kierunki koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.

  1. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
    (Dz. U. z 2009 Nr 84 poz. 712 ze zm.).

               Art. 13. 1. Strategie rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3, są spójne ze średniookresową strategią rozwoju kraju i określają w szczególności:

1) diagnozę sytuacji w odniesieniu do zakresu objętego programowaniem strategicznym, z uwzględnieniem stanu środowiska oraz zróżnicowań przestrzennych i terytorialnych;

2) prognozę trendów rozwojowych w okresie objętym strategią;

3) określenie celów rozwoju, w tym kierunków interwencji, w zakresie objętym strategią wraz z pożądanymi wskaźnikami realizacji, z uwzględnieniem zróżnicowań przestrzennych lub terytorialnych.

Dokument Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego ustala trzy priorytetowe obszary działań strategicznych:

  1.                Rozwój nowoczesnej gospodarki.
  2.                Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu.
  3.                Rozwój zasobów ludzkich.

W ramach priorytetowego obszaru działań strategicznych numer 2 wyodrębnia się działania na rzecz promocji dziedzictwa kulturowego, w ramach których wyróżnia się:

-                     zachowanie dziedzictwa kulturowego,

-                     adaptację dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb społecznych.

W przedmiotowym dokumencie dziedzictwo kulturowe rozumie się głównie jako instrument promocji regionu, odznaczający się stosownymi walorami prezencyjnymi. W odniesieniu do zabytków architektury i urbanistyki ww. walory oznaczają odpowiedni stan techniczny obiektów, dla zabytków ruchomych kluczowe jest atrakcyjne zaaranżowanie kolekcji, natomiast w odniesieniu do przejawów kultury duchowej czy tradycji ich przystępna prezentacja.

Stan techniczny materialnych dóbr kultury województwa kujawsko-pomorskiego jest w znacznej części niezadowalający. Działaniami, które pozwolą uchronić wartościowe obiekty są systematyczne zabiegi konserwatorskie, w tym remontowe, rekonstrukcyjne, dokumentacyjne. Prace dokumentacyjne zaleca się prowadzić z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych. Cyfrowa archiwizacja nowych danych, digitalizacja istniejących archiwalnych zasobów, cyfrowa obróbka i praca z materiałami. Tworzenie kolekcji multimedialnych materiałów, które będą służyć w celach: systematyzacji danych, informacyjno-naukowych czy promocyjnych.

Obiekty zabytkowe pełniły wcześniej różnorodne funkcje użytkowe. Znaczna część z tych funkcji obecnie nie może być kontynuowana (np. fortyfikacje, pałace, zabytki przemysłowe, zabytki wernakularne). Inna część wymaga przekształcenia z powodów ekonomicznych. Tylko wybrane obiekty o najwyższej wartości kulturowej mogą funkcjonować np. jako muzea i być dotowane ze środków publicznych. Pozostałe obiekty, często wymagające gruntownej modernizacji,  utrzymywane są ze środków właścicieli i użytkowników. Oznacza to iż większość zabytków musi spełniać współczesne funkcje użytkowe, wymaga rozsądnej adaptacji i modernizacji. Strategia rozwoju województwa kujawsko – pomorskiego proponuje użytkować zabytkowe pomieszczenia do prezentacji twórczości artystycznej, dla aktywności rekreacyjnej, w tym nawiązującej to tradycji historycznej itp. Adaptacje winny przybliżać obiekty ludziom współczesnym, ożywiać je i być źródłem dochodów, które zapewni należyte ich utrzymanie

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego
na lata 2007-2013

 

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007–2013 jest jednym z programów regionalnych dla realizacji Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007–2015. Jest to dokument odnoszący się do polityki wzrostu konkurencyjności i wyrównywania szans rozwojowych planowanych przez samorządy województw.

Program zawiera: diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podsumowaną analizą SWOT, informację o wsparciu finansowym zewnętrznym dla województwa, strategię rozwoju regionu oraz osie priorytetowe, plan finansowy i system wdrażania programu.

Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w latach 2007-2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjności województwa oraz spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to:

  1. Zwiększenie atrakcyjności województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru aktywności gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszkańców regionu, jak i turystów.
  2. Zwiększenie konkurencyjności gospodarki regionu.
  3. Poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców.

Cele programu będą realizowane poprzez ukierunkowane działania określane jako osie priorytetowe.

W zakresie infrastruktury kulturalnej na terenie województwa kujawsko-pomorskiego Program wskazuje poniższe problemy:

-          dekapitalizacja obiektów kultury i ich wyposażenia, w szczególności na wsi i w małych miastach,

-          zły stan techniczny licznych obiektów (zespołów) zabytkowego budownictwa i innych obiektów kultury materialnej, pomniejszający znacznie ich historyczne i kulturowe walory, a także ograniczający ich udostępnienie, w przypadku budynków ich wykorzystanie dla nowych sposobów użytkowania,

-          ograniczone możliwości ekspozycji licznych obiektów i zbiorów muzealnych,

-          niska efektywność promocji produktów turystycznych: ośrodków wypoczynkowych, uzdrowisk, centrów turystycznych i krajoznawczych, obiektów zabytkowej architektury i innych obiektów dziedzictwa kulturowego, zasobów i unikatowych obiektów przyrody, aktywności kulturalnej.

Dla szczegółowego celu Programu – Poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców wyznaczono oś priorytetową – Rozwój infrastruktury społecznej, w ramach której planuje się podejmować działania na rzecz promocji dziedzictwa kulturowego, szczególnie na obszarach wiejskich. Pozwoli to na wyrównanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na tych terenach.

Program kładzie nacisk także na poprawę jakości i dostępności usług społecznych poprzez inwestycje w infrastrukturę społeczną (edukacyjną, zdrowia, pomocy społecznej, kultury), w tym dla osób niepełnosprawnych.

Zakłada się również wspieranie przedsięwzięć skierowanych na rozbudowę i unowocześnienie obiektów oraz poprawę wyposażenia placówek oświatowych i wychowawczych, w tym ich uzupełnianie o brakujące dziś takie elementy jak np.: pracownie przedmiotowe, specjalistyczne i warsztaty nauki zawodu, obiekty dla szkolnego sportu, rekreacji i kultury.

Wspierane będą także inwestycje ukierunkowane na poprawę stanu technicznego obiektów i zespołów zabytkowych, ich przystosowanie do świadczenia nowych funkcji, na przykład aktywności kulturalnej.

Wsparcie uzyskają również projekty tworzenia cyfrowych zbiorów informacji (baz danych), w szczególności dotyczących dziedzictwa kulturowego.

 

 

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego

 

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zgodnie z zasadą zintegrowanego planowania strategicznego jest wyrazem przestrzennym Strategii Rozwoju Województwa.

Celem nadrzędnym województwa kujawsko-pomorskiego jest poprawa konkurencyjności regionu i podniesienie poziomu życia jego mieszkańców przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Realizacja tego celu oznacza wykreowanie w województwie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój, kształtowanie racjonalnych, społecznie akceptowalnych i ekonomicznie efektywnych struktur zagospodarowania przestrzennego, ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego województwa oraz ochronę jego dziedzictwa kulturowego.

Celem głównym ww. planu zagospodarowania przestrzennego jest zbudowanie struktur funkcjonalno-przestrzennych podnoszących konkurencyjność regionu i jakość życia mieszkańców.

Potencjał rozwojowy przedmiotowego obszaru to zarówno atrakcyjność środowiska naturalnego, jak i bogactwo środowiska kulturowego.

Znaczny potencjał kulturowy stwarza szanse dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, zwłaszcza rozwoju turystyki oraz wzmocnienia tożsamości.

Na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego wyróżniono specyficzne pod względem cech kulturowych regiony:

-          obszar historycznej ziemi chełmińskiej,

-          obszar związany z dziedzictwem Piastów,

-          obszar Pałuk i Kujaw,

-          obszar dawnego osadnictwa holenderskiego,

-          pozostałe obszary, wyróżniane jako obszary specyficznych kompozycji krajobrazu fizjograficznego i cennych walorów kulturowych.

W oparciu o waloryzację zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego na terenie województwa wyróżniono najatrakcyjniejsze obszary, w tym rejon turystyczny oznaczony numerem XV (Ryc. 5). To wschodni fragment województwa rozciągający się na pograniczu Garbu Lubawskiego i Pojezierza Dobrzyńskiego o urozmaiconej rzeźbie terenu z licznymi wodami powierzchniowymi, ale o niewielkim stopniu lesistości i korzystnych warunkach klimatycznych dla wypoczynku letniego.

 

Ryc. 5. Walory przyrodniczo-turystyczne (fragment planszy)

Źródło: opracowanie własne na podstawie
rys nr 5 do Planu Zagospodarowania Województwa Kujawsko-Pomorskiego

 

Polityka kraju oraz województwa kujawsko-pomorskiego stawia sobie za cel ochronę dziedzictwa kulturowego, zmierzającą do kształtowania struktur przestrzennych umożliwiających ochronę krajobrazu kulturowego i pojedynczych zabytków przed zniszczeniem, degradacją, dewaloryzacją oraz udostępniającą dziedzictwo kulturowe społeczeństwu.

Zachowanie dziedzictwa kulturowego wymaga przestrzegania następujących zasad:

-     zachowania dziedzictwa kulturowego w stanie umożliwiającym jego przetrwanie dla przyszłych pokoleń,

-     harmonijnego kształtowania krajobrazu kulturowego,

-     dbałości o integralność zabytkowych struktur urbanistycznych i ruralistycznych.

Dla podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności regionu konieczne jest podjęcie działań prowadzących do zachowania i pełnego wykorzystania turystycznych walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez:

-     pełne wykorzystanie walorów rejonów turystycznych, w tym: Borów Tucholskich i Doliny Brdy, Pojezierza Brodnickiego, Zbiornika Włocławskiego, Doliny Drwęcy,

-     zagospodarowanie turystyczne istniejących i projektowanych zbiorników wodnych oraz naturalnych wód powierzchniowych,

-     poprawę zagospodarowania istniejących szlaków turystycznych w niezbędne urządzenia z zakresu ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej,

-     konserwację zabytkowych obiektów sakralnych oraz zespołów dworsko-parkowych.

-     organizację regionalnych imprez folklorystyczno-kulturowych.

 

 

Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego
na lata 2013-2016

 

Jednym z podstawowych wyróżników tożsamości województwa kujawsko-pomorskiego jest jego zasób dziedzictwa kulturowego. Bogactwo architektury czy też unikatowych zespołów zabudowy wymaga jednak podejmowania działań, które w procesie konserwatorskim w maksymalnym stopniu zachowają walor autentyzmu. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2013-2016 jest dokumentem, w którym przedstawione zostały cele i kierunki działania w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego.

Ochroną objęto nie tylko materialne dobra kultury ale także skoncentrowano się na niematerialnych aspektach dziedzictwa. Podstawą do zdefiniowania terminu „dziedzictwo niematerialne” jest konwencja UNESCO, której tekst został przyjęty na 32 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w październiku 2003 r. Według niej dziedzictwo niematerialne to zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki.

Program wskazuje kategorie obiektów, które w unikatowy sposób stanowią świadectwo idei czasu i miejsca, w którym powstały, pełniąc rolę przekaźników wartości artystycznych i duchowych, a także elementów wplecionych w ciąg procesów historycznych. Z obiektów leżących na terenie Gminy Bartniczka wymieniono:

-     obiekt sakralny: gotycki kościół par. p.w. św. Marcina, drew., 1752 r., Grążawy,

-     wczesnośredniowieczne grodzisko, Grążawy.

Cel nadrzędny Programu to utrzymanie różnorodności kulturowej województwa jako świadectwa historii regionu oraz potencjału dla rozwoju gospodarczego. Cele szczegółowe to:

-     zachowanie dziedzictwa materialnego,

-     zachowanie dziedzictwa niematerialnego,

-     kultywowanie tradycji regionalnych,

-     wzrost świadomości społecznej dla ochrony dziedzictwa kulturowego,

-     wzrost konkurencyjności regionu.

Główne działania w zakresie opieki nad zabytkami przewidywane przez Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego to:

-     wspieranie działań zmierzających do poszerzania listy obiektów, wpisanych do rejestru zabytków, na przykład poprzez odpowiednie wymogi konkursowe,

-     propagowanie i wspieranie prac przy aktualizacji i uzupełnianiu wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków,

-     kontynuacja współfinansowania prac konserwatorsko-restauratorskich, rewitalizacyjnych i ratunkowych przy obiektach nieruchomych i ruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, oraz doskonalenie zasad przyznawania dotacji,

-     wspomaganie działań konserwatorsko-restauracyjnych przy zabytkowych układach urbanistycznych i ruralistycznych,

-     wspomaganie organizacji szkoleń i wykładów związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego,

-     wspomaganie organizacji konkursów o charakterze edukacyjnym,

-     nagradzanie działań przyczyniających się do zachowania bądź przywracania historycznych wartości zasobów dziedzictwa kulturowego województwa,

-     wspieranie działań edukacyjnych w zakresie znaczenia, wartości i ochrony niematerialnego dziedzictwa kultury województwa,

-     wspomaganie działań w obszarze digitalizacji najcenniejszych zasobów folkloru słownego i ich udostępniania,

-     aktywizacja środowisk lokalnych poprzez przywracanie dawnych praktyk tanecznych i muzycznych,

-     wspieranie i upowszechnianie „ginących zawodów”,

-     aktywizacja środowisk poprzez organizowanie warsztatów nauki rękodzieła, budownictwa instrumentów czy nauki gry na instrumentach tradycyjnych,

-     wspieranie zajęć z twórcami i rzemieślnikami, dotyczących przekazywania ich umiejętności,

-     wspieranie w oparciu o istniejące mechanizmy działań popularyzatorskich, edukacyjnych i naukowych związanych z opieką i ochroną dziedzictwa kulturowego, takie jak: opracowania syntetyczne i monograficzne dotyczących dziedzictwa kulturowego województwa w jego wymiarze materialnym i niematerialnym, przewodniki, vademeca, informatory, materiały informacyjne i promocyjne związane z obiektami objętymi ochroną prawną, wspieranie w ramach istniejących regulacji prawnych wydawnictw związanych z dziedzictwem kulturowym (wydawnictwa książkowe, audiobooki, materiały filmowe i inne) ze zbiorów własnych instytucji z terenu województwa,

-     wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do zachowania i kształtowania ładu przestrzennego z utrzymaniem właściwej ekspozycji obiektów zabytkowych i dostosowywaniem nowej zabudowy do wartości historycznych miejsc,

-     wspieranie rozwoju turystyki bazującej na kulturowym dziedzictwie regionu,

-     wspomaganie tworzenia tras turystycznych i produktów turystycznych w oparciu o zasoby dziedzictwa, łączących elementy materialne i niematerialne,

-     wspomaganie działań w zakresie kompleksowego zagospodarowania istniejących szlaków kulturowych, zarówno tych o znaczeniu międzynarodowym, jak i regionalnym,

-     wspieranie i kształtowanie rozwoju turystyki kulturowej o charakterze religijnym, sentymentalnym czy tematycznym,

wykorzystanie tożsamości kulturowej regionu jako czynnika marketingowego.

 

Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko-Pomorskiego

 

Dla potrzeb opracowania Strategii przeprowadzono waloryzację zasobów środowiska kulturowego województwa, pod kątem ich atrakcyjności turystycznej. Wyodrębniono miejscowości i obszary skupiające dobra kultury, których historia, forma architektoniczna lub oddziaływanie w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym stanowią o atrakcyjności miejsca.

Uwzględniono walory zasobów kulturowych województwa zarówno te, które od lat znajdują pełne wykorzystanie turystyczne, jak i te, które dotychczas niedostatecznie wyeksponowane mogą w istotny sposób poszerzyć ofertę turystyczną regionu.

Dokument Strategii wskazuje na interakcję pomiędzy uwarunkowaniami i stanem rozwoju turystyki, a ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego (zarówno ochrona jak i wykorzystanie zasobów na potrzeby turystyki), jak również aspekt społeczny turystyki, czy stan rozwoju infrastruktury technicznej w obszarach turystycznych. Strategia wskazuje na potrzebę aktywizacji rozwoju markowych produktów turystycznych, w szczególności pięciu: turystyka biznesowa, turystyka w miastach i turystyka kulturowa, turystyka na terenach wiejskich, turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna, turystyka przygraniczna i tranzytowa. Dokument przewiduje także uwzględnienie zadań związanych z przystosowaniem zabytków dla potrzeb turystyki. Zakłada wzrost nakładów na inwestycje infrastrukturalne i rozwój produktu turystycznego, w tym: promocja obiektów i szlaków dziedzictwa kulturowego. Strategia planuje wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego, środowiska cywilizacyjnego i przyrodniczego w edukacji, a w szczególności w wykreowaniu młodzieży.

 

 

Strategia Rozwoju Powiatu Brodnickiego w latach 2007-2013

 

Strategia Rozwoju Powiatu Brodnickiego w latach 2007-2013 jest aktualnie obowiązującym dokumentem programowym. Strategia Rozwoju Powiatu Brodnickiego na lata 2014-2020 jest w fazie opracowywania.

W fazie analitycznej zidentyfikowano różnorodne czynniki wpływające na rozwój powiatu. Poznano ich wartości w połączeniu z możliwościami wynikającymi z kompetencji co pozwoliło na wypracowanie pożądanych kierunków rozwoju. Ww. Strategia odpowiada na trzy perspektywiczne pytania:

-     jak powinien kształtować się rozwój powiatu,

-     jakie są cele strategiczne powiatu na najbliższe 10 lat,

-     jak będzie wyglądać realizacja obranego kierunku.

Analiza SWOT środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego powiatu wykazała, że mocnymi stronami są: kultywowane tradycje nawiązujące do historii Ziem Chełmińskiej, Michałowskiej oraz częściowo Ziemi Dobrzyńskiej, ochrona, ekspozycja zabytków i innego dziedzictwa kultury. W obszarze badań mieszkańcy i infrastruktura społeczna za mocną stronę uznano głębokie poczucie tożsamości lokalnej oraz wysoki poziom aktywności edukacyjno– kulturalnej mieszkańców. Mocnymi stronami gałęzi turystycznej są m.in. uznana atrakcyjność krajobrazowo-przyrodnicza obszaru powiatu oraz bogata oferta imprez kulturalnych. Brak przy tym jednak zintegrowanego systemu informacji turystycznej dla powiatu.

Jako cel strategiczny rozwoju powiatu uznano hasło: „Powiat brodnicki gospodarny, przyjazny i bezpieczny”. W oparciu o cel główny sformułowano poniższe cele cząstkowe:

-     nowoczesna i sprawna infrastruktura rozwoju,

-     przedsiębiorcze społeczeństwo,

-     aktywizacja obszarów wiejskich,

-     zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom powiatu.

Powiat Brodnicki w ramach realizacji nowoczesnej i sprawnej infrastruktury zakłada m.in. współpracę gmin w kształtowaniu ładu przestrzennego oraz właściwie zagospodarowane i utrzymywane szlaki turystyczne. Planuje się wytyczenie nowych szlaków turystycznych (wodnych, rowerowych, konnych, pieszych).

W Strategii Rozwoju Powiatu Brodnickiego zakłada się zrównoważony rozwój regionu, oparty na nim ład społeczny, poszanowanie praw człowieka, wdrażanie zasad subsydiarności, dbałość o wspólne dobro oraz kultywowanie tradycji.

 

 

 

V.            UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

 

 

5.1             Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy)

 

 

Poniżej wyszczególniono obowiązujące programy strategiczne dla Gminy Bartniczka. Wskazano na zawarte w nich kluczowe ustalenia w zakresie dziedzictwa kulturowego Gminy. Wytyczne dokumentów uwzględniono w przy projektowaniu zadań niniejszego opracowania.

 

 

Strategia Rozwoju Gminy Grążawy do roku 2015

 

Strategia to wyznaczanie celów działania oraz metod ich osiągania. Jest to ogólnie rzecz ujmując racjonalne planowanie, które jest koniecznością w gospodarce i działalności publicznej. Zarządzanie strategiczne jest koniecznością w sektorze administracji publicznej przede wszystkim ze względu na potrzebę podnoszenia efektywności gospodarowania funduszami publicznymi i podnoszenie jakości usług świadczonych na rzecz społeczeństwa.

Wyróżnia się trzy główne cele rozwoju i restrukturyzacji gospodarki lokalnej, mające zapewnić mieszkańcom miejsca pracy:

-     zmiana proporcji w strukturze gospodarki poprzez rozbudowę funkcji produkcyjnych i usługowych, w tym obsługi rolnictwa i przetwórstwa rolnego kosztem tych funkcji które nie zapewniają produkt w konkurencyjnych na rynku krajowy i zagranicznym,

-     pobudzenie rozwoju lokalnego poprzez wykorzystanie wewnętrznych zasobów, przyciągnięcie nowych rodzajów działalności, zwiększenie, zdolności adaptacyjnych,

-     poprawa racjonalności gospodarowania terenami, energią i zasobami środowiska naturalnego, pozwalająca na efektywniejsze wykorzystanie lokalnych i regionalnych czynników rozwoju.

Celami cząstkowymi są:

-     zapewnienie warunków bytu materialnego,

-     zapewnienie warunków rozwoju duchowego (m.in. wypoczynek, kształcenie, kultura, podróże, dostęp do informacji),

-     zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i perspektywy na przyszłość.

W ramach strefy ochrony i kształtowania środowiska kulturowego wskazane jest dokonanie analizy możliwości wykorzystania dziedzictwa historyczno-kulturowego na obszarze gminy dla jej rozwoju społeczno-gospodarczego (ważne wydarzenia, daty historyczne, miejsca, postacie, obiekty, legendy, tradycje itp.). Ponadto istnieje potrzeba przedsięwzięć organizacyjnych i finansowych dla zapewnienia ochrony posiadanych dóbr kultury. Istotną rolę może tu odegrać kształtowanie postaw i opinii społecznej, działalność promocyjna, informacyjna i wydawnicza.

Umacnianie samorządu terytorialnego poprzez jego związek z tradycją lokalną, świadomością tożsamości lokalnej i identyfikacji (patriotyzm lokalny) oraz rozwijanie wiedzy o lokalnym środowisku społeczno-kulturowym jest jednym z warunków powodzenia procesu transformacji systemowej na poziomie gminy. Wykształcona świadomość lokalna będzie pomocna w budowaniu życia społecznego w oparciu o zasady społeczeństwa obywatelskiego.

W sferze ochrony i kształtowania środowiska kulturowego działania gminy powinny wiązać się z podejmowaniem kroków mających na celu zwiększanie zainteresowania przeszłością oraz jej dziedzictwem duchowym i materialnym wśród społeczności lokalnej, a także kształtowanie odpowiednich postaw społecznych i wzrost zaangażowania środowiska lokalnego wspólnymi sprawami.

Do działań niezbędnych należy utrzymanie zainteresowania środowiskiem

kulturowym i dbałość o jego wartość i zasoby, w tym zapewnienie istnienia grup

społecznych, które na poziomie lokalnym będą systematycznie interesować się środowiskiem kulturowym i propagować jego wartości.

Z punktu widzenia działań rozwojowych ważne jest pogłębianie świadomości i tożsamości lokalnej oraz dbałość o tradycje i wartości historyczno-kulturowe.

 

 

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, Gmina Grążawy

 

Studium wskazuje na poniższe zasoby dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Bartniczka (daw. Grążawy):

-     stanowiska archeologiczne (Grążawy, Radoszki). Stanowiska archeologiczne nie są w pełni zewidencjonowane,

-     wsie o zachowanym układzie przestrzennym i zabudowie o wartościach kulturowych (Łaszewo, Grążawy, Radoszki, Jastrzębie, Nowe Świerczyny, zespół Bartniczka-Zdroje-stacja kolejowa Radoszki),

-     miejscowości historycznie ważne dla regionu, niekiedy z istniejącymi obiektami zabytkowymi (m.in. Bartniczka, Gołkówko, Gutowo, Komorowo),

-     zespoły podworskie (Gutowo, Komorowo, Sokołowo),

-     obiekty sakralne: kościoły i cmentarze,

-     obiekty techniki i kultury materialnej,

-     obiekty architektury i budownictwa.

Przez obszar gminy prowadzą dwa znakowane szlaki turystyki pieszej:

-     niebieski : Górzno - Gutowo - Radoszki - Samin Janówko - Jajkowo,

-     zielony : Górzno - Zdroje - Grążawy - Nowy Dwór - Tama Brodzka.

Bardzo atrakcyjnym odcinkiem, aczkolwiek leżącym na peryferiach terenu gminy jest szlak kajakowy Drwęcy.

Na terenie gminy nie ma znaczących obiektów ani urządzeń turystycznych.

Zagrożenia dla zasobów kulturowych wskazane w tekście Studium:

-     zagrożone są obiekty pozbawione własnej formy krajobrazowej. Są one w większości położone na terenach uprawianych rolniczo, gdzie intensywne zabiegi agrotechniczne przyspieszają procesy destrukcji.

-     wzmożona działalność inwestycyjna, silna na terenach zwartej zabudowy poszczególnych miejscowości jak i w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

-     niszcząca działalność rzeki Drwęcy, w przypadku podmywania wałów średniowiecznego grodziska w Grążawach.

-     brak zainteresowania właścicieli zabytkowych budynków utrzymaniem tych obiektów w dobrym stanie technicznym (względy finansowe).

W celu ochrony i kształtowania krajobrazu kulturowego ustala się:

-     ochronę kościołów i kaplic, plebanii, pałaców i dworów, budynków szkolnych, leśniczówek, poczty oraz innych obiektów o wysokich wartościach historycznych i architektonicznych,

-     ochronę budynków gospodarczych towarzyszących ww. obiektom i powstałym w tym samym czasie,

-     ochronę starodrzewia towarzyszącego ww. obiektom,

-     w ramach możliwości zachowanie zabudowy mieszkalnej o cechach tradycyjnych (ceglana, drewniana),

-     w obrębie wsi o historycznie zachowanym układzie przestrzennym wyklucza się realizację budynków typu miejskiego (bloki, płaskie dachy).

 

 

5.2             Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

 

 

5.2.1.    Rys historyczny obszaru gminy Bartniczka

 

 

Najstarsze odnotowana przez archeologów dowody świadczące o obecności człowieka na obszarze powiatu brodnickiego pochodzą sprzed 11-12 tysięcy lat. Najwcześniejszy ślad osadnictwa, sprzed 10 tysięcy lat odkryto w Mszanie koło Brodnicy. Na przełomie VII i VIII wieku na tereny napłynęła ludność słowiańska. Od przełomu X i XI wieku obszar ten stanowił pogranicze powstającego państwa piastowskiego. Tereny przygraniczne chroniły liczne grody. Prawdopodobnie w XI wieku tereny na zachód od Drwęcy weszły w skład ziemi chełmińskiej, zaś na jej lewym brzegu powstał okręg grodowy z ośrodkiem w Świeciu, później zastąpiony przez powstałe przed 1240 rokiem Michałowo. Dzisiejszy obszar gminy Bartniczka leży na terenie historycznych Ziem Michałowskiej oraz Dobrzyńskiej.

W 1298 roku założono miasto Brodnica, a wraz z nim powstał zamek będący siedzibą krzyżackiej załogi i komtura. Stanowiły one odtąd gospodarczy i administracyjny ośrodek regionu. W okresie podziału dzielnicowego obszar ten pozostawał we władaniu książąt mazowieckich. W roku 1303 Ziemia Michałowska została zastawiona na rzecz Zakonu Krzyżackiego przez księcia kujawskiego (inowrocławskiego) Leszka Siemomysła. W roku 1317 Zakon nabył ją na własność. W 1454 roku związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo zakonowi, a Ziemię Chełmińską i Michałowską inkorporowano do Polski. Po 1446 r. ziemia została włączona na stałe do Korony Królestwa Polskiego. W zakresie administracji kościelnej obszar gminy należał do diecezji płockiej, a po opanowaniu Ziemi Chełmińskiej przez Krzyżaków, do utworzonego w 1243 r. Biskupstwa chełmińskiego.

Wiek XVI to okres odbudowy i pomyślności gospodarczej regionu powodowany zapotrzebowaniem na płody rolne i produkty leśne.

W okresie wojny siedmioletniej w latach 1758 i 1763 ziemię michałowską przemierzały wojska pruskie, co przyniosło upadek gospodarczy i ubożenie mieszkańców.

Po I rozbiorze (1772-74) Prusy zgrabiły obszar dawnego województwa chełmińskiego, który według podziału z roku 1818 znalazł się w utworzonej wówczas regencji kwidzyńskiej. W latach 1807-1815 powiat michałowski znajdował się w granicach Księstwa Warszawskiego. Po tym okresie obszar został ponownie włączony do zaboru pruskiego. Okres panowania pruskiego nad tymi terenami wiązał się z ich intensywną kolonizacją przez Niemców, próbami germanizacji i często z represjami wobec Polaków. W okresie zaborów region rozwijał się gospodarczo, polepszyła się wtedy infrastruktura rolnicza i sieć komunikacyjna. Gmina Bartniczka wróciła w granice Polski (województwo bydgoskie) w styczniu 1920 roku.

W 1939 roku niemieckie władze okupacyjne wcieliły powiat brodnicki do Okręgu Gdańsk - Prusy Zachodnie. Okres okupacji niemieckiej, który pozostawił rozsiane na mapie powiatu liczne miejsca martyrologii, zakończył się w styczniu1945 roku wkroczeniem wojsk radzieckich.

W 1975 roku, na skutek zmian, jakie dokonano w podziale administracyjnym powiat brodnicki przestał istnieć, a należące do niego gminy włączono do województwa toruńskiego. Od 1992 r. gmina podlega diecezji toruńskiej. Ostatnia reforma administracyjna spowodowała od 1 stycznia 1999 r. powrót na mapy powiatu brodnickiego, jako części Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Do końca roku 2004 gmina nosiła nazwę Grążawy, wtedy to przysiółek Bartniczka uzyskał status pełnoprawnej miejscowości. Od dnia 1 stycznia 2005 r. gmina nosi nazwę Bartniczka. Nazwa Bartniczka wywodzi się od barci lub bartników. Uchwałą Rady Gminy Bartniczka z dnia 15 maja 2009 roku zatwierdzono projekt herbu, flagi i pieczęci Gminy Bartniczka.

Z powyższego opisu wynika, iż ziemie gminy Bartniczka charakteryzuje niejednorodna przeszłość. Miejscowości gminy w przeszłości należały do różnych właścicieli oraz parafii.

 

5.2.2.  Ważniejsze miejscowości Gminy Bartniczka wraz z charakterystyką ich dziedzictwa kulturowego

  

Na terenie Gminy Bartniczka zlokalizowane są wsie o średniowiecznym rodowodzie:

-       Grążawy, pierwsza zmiana o wsi z roku 1239 r.,

-       Jastrzębie, pierwsza zmiana o wsi z roku 1239 r.,

-       Samin, pierwsza zmiana o wsi z roku 1337 r.,

-       Radoszki, pierwsza zmiana o wsi z roku 1408 r.,

-       Gutowo, pierwsza zmiana o wsi z roku 1414 r.

Wszystkie zatraciły już swój pierwotny charakter zabudowy.

W XIX wieku gmina liczyła osiem osad folwarcznych: Gołkówko, Gutowo, Igliczyzna, Komorowo, Skrobacja, Sokołowo, Świerczyny i Władysławki.

Wsie gminy Bartniczka reprezentują różne typy układów przestrzennych. Występuje m.in.:

a)   zabudowa rozproszona - zabudowania rozmieszczone równomiernie, acz w znacznej odległości, dystans między zagrodami przekracza 100m, gospodarstwa zlokalizowane w sąsiedztwie przynależnych im pół uprawnych.

Przykłady: Bartniczka, Igliczyzna, Iły, Koziary, Skrobacja, Samin,

b)   zabudowa folwarczna - ośrodkiem centralnym jest folwark lub dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi.

Przykłady: Gołkówko, Gutowo, Komorowo, 

c)   zabudowa przydrożnicowa / ulicówka - układ jednodrożny o zwartej zabudowie po obu stronach drogi.

Przykłady: Grążawy, Łaszewo, Świerczyny, Zdroje,

d)   zabudowa placowa/owalnica – zabudowa zlokalizowana wokół centralnego placu o zróżnicowanym kształcie.

Przykłady: Jastrzębie, Nowe Świerczyny, Radoszki.

 

Ryc. 6. Ważniejsze miejscowości Gminy Bartniczka

Źródło: opracowanie własne na podkładzie warstwy mapy topograficznej: wikimapia.org

 

 

 

 

BARTNICZKA

Bartnicka 1755, Bartniczki 1879, późn. niem. Bartnitzka

 

Wieś położona w odległości około 15 km na wschód od Brodnicy. Zlokalizowana jest w dolinie Brynicy powyżej ujścia Pissy. Dawniej osada w powiecie brodnickim należąca do parafii katolickiej w Grążawach i parafii ewangelickiej w Górznie. W 1773 r. była leśną kolonią z dwoma włościańskimi gospodarstwami. W 1789 r. - wieś królewska z dwoma domami. W 1885 r. Bartniczka liczyła 38 mieszkańców. W 1921 r. na terenie wsi znajdowało się dziewięć budynków i 94 mieszkańców. We wsi, przy drodze powiatowej Brodnica - Górzno, rośnie drzewo uznane za pomnik przyrody - lipa drobnolistna o obwodzie 434 cm. Na terenie wsi zlokalizowanych jest 18 udokumentowanych stanowisk archeologicznych (Ewidencja Nieruchomych Zabytków Archeologicznych, stan na kwiecień 2014 r.), w tym m.in.: ślady osadnictwa z epoki neolitu – kultura pucharów lejkowatych, a także z czasów średniowiecznych.

 

Ryc. 7. Bartniczka, 1911 r.

Źródło: Mapa: Radosk (sektion 2783), Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

 

 

DŁUGI MOST

niem. Dlugomost, Lagenbrueck

 

Być może nazwa Długi Most wiąże się z tradycjami dawnej przeprawy przez zabagnioną dolinę Krynicy z ziemi Michałowskiej na Prusy.

Osada leśna z leśniczówką należącą do nadleśnictwa Brodnica. Położona jest 14 km na wschód od Brodnicy, na stokach doliny rzeki Brynicy. W 1881 r. na terenie osady znajdowały się dwa budynki oraz 14 mieszkańców. W roku 1921 były to już trzy budynki i 27 mieszkańców.

W okolicach Długiego Mostu, u wlotu Brynicy do Drwęcy znajduje się grodzisko wczesnośredniowieczne.

W 2009 r. ustanowiono pomnikiem przyrody sosnę zwyczajną o obwodzie 285 cm, wysokości 36 m, przybliżonym wieku 155 lat i nazwie „Sosna Wojtka”. Drzewo rośnie w oddziale leśnym nr 273i na terenie leśnictwa Długi Most.

 GOŁKÓWKO

Golcovo 1239, Golcovo Theutonicalis, Gołkowo Małe 1570, niem. Golkowko

 

Wieś leżąca nad strugą Pisą, dopływem Brynicy. Pierwsze wzmianki o Gołkówku pochodzą z 1239 r. jako o własności biskupstwa płockiego. Bolesław Mazowiecki potwierdza przynależność wsi do zamku w Świeciu. W 1325 r. należy do parafii w Górznie. W 1570 r. w powiecie michałowskim, należy do parafii w Jastrzębiu. W 1772 r. jej powierzchnia liczyła 189 ha. Od połowy XVIII wieku dwór w Gołkówku był siedzibą starostów. W 1786 r. folwark został przyłączony do dóbr Gutowskich. W 1789 r. folwark królewski, karczma i młyn wodny, siedziba nadleśnictwa lidzbarskiego i okręgu lubawskiego. W 1885 r. obszar dworski o pow. 181 ha, 105 mieszkańców. W 1910 r. 5 budynków mieszkalnych i 12 gospodarczych, 70 mieszkańców. W 1921 r. trzy budynki mieszkalne i 73 mieszkańców. Budynek gospodarczy – spichlerz z przełomu XIX/XX wieku oraz młyn wodny z początku XX wieku stoją do dziś. Na terenie Gółkowa zlokalizowanych jest 21 udokumentowanych stanowisk archeologicznych, w tym: ślady osady neolitycznej kultury amfor kulistych, ślady osad wczesnego i późnego średniowiecza.

 

 

GRĄŻAWY

Grużawy, Gruziawy, Gremsewo 1239, Grensew, Gransow 1306, Granzowo 1337,Geondziawy 1339, Gondzaw 1776, późno niem. Grążawy 1921

 

Wieś położona jest w odległości 12 km na wschód od Brodnicy na wysoczyźnie morenowej, opadającej na północy wsi stromą krawędzią ku Dolinie Drwęcy. Była jedną ze wsi biskupów płockich, należących do kasztelanii świeckiej. Wzmiankowano o niej w dokumentach z 1239 r. W 1322 r. nastąpiła lokacja wsi na 50 włóknach. W 1618 r. posiadała własną szkołę. Od połowy XVIII wieku dwór był siedzibą starostów. W 1772 r. obejmowała obszar 823 ha. W 1789 r. wieś królewska posiadała karczmę i 29 domów. W 1885 r. składała się z 470 mieszkańców. W 1910 r. liczyła 100 budynków mieszkalnych, 123 gospodarcze i 716 mieszkańców. W 1921 r. – 104 budynki mieszkalne i 758 mieszkańców, z tego osiedle Bartniczka – 9 budynków mieszkalnych i 94 mieszkańców, a wieś Grążawy 95 budynków mieszkalnych i 664 mieszkańców. Do 2004 r. wieś gminna.

Na terenie wsi zlokalizowany jest kościół parafialny p.w. Św. Marcina z 1763 r. z drewnianą dzwonnicą (1795 r.). Charakterystycznym elementem krajobrazu kulturowego wsi są także drewniane chaty z połowy XIX wieku.

 

Ryc. 8. Grążawy, 1911 r.

Mapa: Radosk (sektion 2783), Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

 

GUTOWO

Gutau 1414, Gutaw, Guthowo 1570, niem. Guttowo

 

Wieś położona jest w odległości 19 km na wschód od Brodnicy. Dawniej był to folwark i stacja kolejowa leżące w powiecie brodnickim. Folwark należał do parafii katolickiej w Radoszkach i parafii ewangelickiej w Górznie. Było własnością kapituły chełmińskiej, która w 1429 r. nadaje przywilej wsi. W 1666 r. wieś szlachecka, w którem mieszkało 3 ogrodników, karczmarz i młynarz. Pierwsza wzmianka o folwarku pochodzi z 1773 r. W wyniku pruskiej sekularyzacji Gutowo stało się majątkiem królewskim. W 1786 r. Georg Wilhelm Schloss dzierżawi folwark wraz z majątkiem w Gołkówku i Wilamowie. W 1788 r. majątek przejmuje jego syn Friedrich Schloss. W 1858 r. folwark kupuje Adalbert Mathaes. W 1933 r. majątek rozparcelowano, a w 1939 r. nastąpiła druga parcelacja. W 1773 r. w majątku mieszkało 18 włościan, a w 1789 r. składało się na niego 26 domów. Na początku XIX wieku przyłączono do niego część folwarku Nowy Dwór; powstała gorzelnia parowa. W 1864 r. wieś obejmowała 673 ha. W 1885 r. obszar dworski wynosił 599 ha, a na jego terenie mieszkało 108 osób. W 1910 r. obszar dworski liczył 903 ha i 10 budynków mieszkalnych, 31 obiektów gospodarczych i 173 mieszkańców. W 1921 r. – 9 budynków mieszkalnych i 198 mieszkańców, w tym Gutowo folwark – 8 budynków i 184 mieszkańców, Gutowo stacja kolejowa – 1 budynek i 14 mieszkańców. W roku 1920 dwór uległ spaleniu, został odbudowany i spłonął ponownie w 1931 ro. Odbudowany, a następnie przebudowany w latach 50-tych. Zachowało się założenie przestrzenne murowanego zespołu podworskiego z 2 poł. XIX wieku, park dworski koniec XVIII wieku, dwór z 1920 r. Z zespołu folwarcznego zachowały się: rządcówka, gorzelnia, spichlerz wraz z chlewnią i stajnią koni pociągowych, drewniany magazyn, kurnik, obora i budynki mieszkalne z 1911 r. przeznaczone dla pracowników majątku wraz z budynkami gospodarczymi.

W 1887 r. oddano do użytku linię kolejową na trasie Brodnica - Lidzbark o długości 32 km, przy której w Gutowie zbudowano budynki kolejowe.

Budynek drużnicowego zachował się po dzień dzisiejszy. Częściowo ostał się także cmentarz ewangelicki z XIX wieku.

Na terenie wsi znajduje się 20 udokumentowanych stanowisk archeologicznych, w tym z czasów neolitu.

JASTRZĘBIE

Jastrimbe 1239, Jastrambe 1317, Jastrebe, Jastirsam, Habichit 1560, Jastrzębie 1570, niem. Jastrzembie

 

Nazwa wsi przypuszczalnie pochodzi od zajęcia mieszkańców osady służebnej - hodowla jastrzębi w celach łownych. Inną hipotezą jest stworzenie nazwy przez pierwszych osadników, którzy podczas karczowania lasów znajdowali liczne gniazda lęgowe jastrzębi.

Wieś położona w odległości 10 km na południowy - wschód od Brodnicy na falistej wysoczyźnie morenowej, w dolinie małego dopływu Pisy. Miejscowość o średniowiecznej metryce. W roku 1239 własność biskupstwa płockiego. Bolesław Mazowiecki potwierdza biskupowi płockiemu Gunterowi przynależność wsi Jastrzębie z jeziorem i innymi gruntami do zamku w Świeciu. W 1317 r. granice Jastrzębia były częścią granic między dobrami biskupa płockiego a Zakonem. W 1325 r. biskup płocki Florian otrzymuje Jastrzębie od Zakonu. W latach 1391-93 wielki mistrz Konrad Wallenrod odkupuje od Kościoła wieś Jastrzębie za 666 grzywien. W roku 1396 własność Zakonu w komturstwie brodnickim. W 1570 r. własność biskupstwa płockiego w powiecie michałowskim, kluczu gorzeńskim, diecezji płockiej. W 1772 r. liczyła 1146 ha. W 1789 r. wieś królewska, 38 domów. W 1867 r. wieś w dzierżawie – 44 morgi, karczma, młyn. W 1869 r. powierzchnia wsi wynosiła 3 968 mórg, 73 budynki, 555 mieszkańców i szkoła. W 1921 r. składała się z 98 budynków i 706 mieszkańców, w tym: Jastrzębie wieś – 94 budynki i 657 mieszkańców, Sokołowo folwark – 4 budynki i 47 mieszkańców. Do roku 1954 miejscowość była siedzibą gminy Jastrzębie.

Na terenie miejscowości znajdują się liczne obiekty dawnego budownictwa ludowego – chłopskie chaty, spichlerz, poczta wszystkie z przełomu XIX i XX wieku. W jastrzębiu zlokalizowany jest zabytkowy drewniany kościół parafialny p.w. NMP z drewnianą dzwonnicą, plebanią i przykościelnym cmentarzem. Dotąd na terenie Jastrzębia zlokalizowano ponad 40 stanowisk archeologicznych.

 

Ryc. 9. Jastrzębie, 1911 r.

Mapa: Radosk (sektion 2783), Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

 

 KOMOROWO

niem. Kumorowo

 

Dawniej dobra rycerskie położone nad strugą Pissą, przy granicy Królestwa polskiego. Miały powierzchnię 3 564 morgów, 24 budynki i 191 mieszkańców. Własność rodziny Jesiewskich, od 1820 r. Sulerzyckiego, od 1870 r. Banku Toruńskiego: Donimirski, Kalkstein, Łyskowski i spółka. Dzierżawca – Zieliński, a w 1884 r. Paweł Grabski. W 1910 r. Komorowo posiadało 660 ha, 20 budynków i 251 mieszkańców. W 1921 r. – 9 budynków, 203 mieszkańców, w tym: Komorowo folwark – 6 budynków i 165 mieszkańców, Skrobacja folwark – 3 budynki i 38 mieszkańców.

Komorowo zlokalizowane jest na terenie Górzeńsko - Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego z drzewostanem w wieku około 100 lat.

Do dnia dzisiejszego zachował się zespół podworski, w tym: dwór murowany, park dworski, gorzelnia i magazyny. Na terenie Komorowa zlokalizowano ponad 30 stanowisk archeologicznych, z których część pochodzi z epoki neolitu.

 

 

RADOSZKI

Radischkow 1408, Dadiszkow 1411, Radisk 1412, niem. Radosk

 

Dawny gród rycerski (wczesnośredniowieczne grodzisko stożkowate). Zapewne zniszczony podczas najazdu tzw. Wojny głodowej w 1414 r.

 Radoszki położone są w bliskim sąsiedztwie Jeziora Samińskiego, niedaleko rzeki Brynicy i drogi do Lidzbarka. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Górznie. W 1808 r. posiadała 127 budynków, 56 domów i 432 mieszkańców. W 1885 r. – 73 budynki i 542 mieszkańców. We wsi znajdowała się dwuklasowa szkoła katolicka. W 1910 r. teren wsi obejmował 1 091 ha, 79 budynków i 656 mieszkańców. W 1921 r. – 79 budynków i 658 mieszkańców, w tym: Radoszki – stacja kolejowa – 4 budynki i 68 mieszkańców, Radoszki wieś – 75 budynków i 590 mieszkańców. Pierwszego września 1887 r. powstała stacja kolejowa przy trasie Brodnica – Lidzbark o długości 32 km, która stanowiła główną bazę przeładunkową dla Górzna.

W Radoszkach znajdują się: zabytkowy kościół parafialny z 1717 r. p.w. Świętych Wawrzyńca i Mikołaja, budynki PKP z początku XX wieku, drewniane domy (przełom XIX i XX wieku), szkoła, plebania i cmentarz (XIX wiek). Na terenie wsi zlokalizowano ponad 40 stanowisk archeologicznych, głównie z okresu wczesnego średniowiecza.

 

Ryc. 10. Radoszki, 1911 r.

Mapa: Radosk (sektion 2783), Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

 

 

ŚWIERCZYNY NOWE

Swyrcina 1325, Swircze, Swerczyn, niem Swierczyn

 

Dwie wsie leżące w odległości 8 km na wschód od Brodnicy, przy drogach: z Brodnicy do Lidzbarka – Stare Świerczyny i z Brodnicy do Jastrzębia – Nowe Świerczyny. Dawniej dobra rycerskie, własność rycerza Grzymisława (1325 r.). W 1526 r. Jan z Turzna i Krzysztof Osiecki otrzymują przywilej na wsie Świerczyny i inne. W roku 1558 Antoni Iłowski oddaje swą część w Świerczynach Marcinowi Elżanowskiemu, zatrzymując sobie karczmę. W 1570 r. wieś jest własnością Jadwigi Osieczkowskiej, Elżanowskiego juniora i Macieja Osieczkowskiego. Ziemia należy do powiatu michałowskiego i parafii Cielęta. W 1774 r. obszary leśne w Świerczynach należały do rewiru Ruda.

W 1858 r. wieś była własnością Sulerzyckiego, w 1885 r. Ernesta Brauna, dawniej należała do Wybickich. Świerczyny w 1885 r. posiadały 17 domów, 282 mieszkańców, gorzelnię parową, cegielnię i koński młyn.

Około 1921 r. w wyniku działalności kolonistów niemieckich powstała ok. 1 km na południe od Świerczyn nowa wieś nazwana Nowe Świerczyny. Wieś usytuowano przy skrzyżowaniu dwóch dróg o charakterze lokalnych połączeń tj. dróg ze Świerczyn do Igliczyzny i z Cieląt do Gołkówka. W nowo założonej osadzie wybudowano szkołę, kościół, kuźnię, warsztat kołodziejski i karczmę. W 1910 r. wieś liczyła 14 budynków, 268 mieszkańców i 979 ha. W 1921 r. – 47 budynków i 323 mieszkańców.

Typ układu osadniczego Stare Świerczyny – przydrożnica. Nowe Świerczyny – wieś o regularnym planie z zagrodami usytuowanymi przy wewnętrznych działkach na identycznej wielkości parcelach.

Na terenie Świerczyn Nowych zlokalizowany jest murowany kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla z 1912 r. oraz cmentarz z końca XIX wieku.

Do dziś istnieją także obiekty budownictwa ludowego, w tym: dawna kuźnia i zakład kołodziejski.

Na obszarze Świerczyn udokumentowano liczne stanowiska archeologiczne.

 

 

5.2.3.  Grodziska na terenie Gminy Bartniczka

 

Na obszarze Powiatu Brodnickiego zlokalizowane są liczne grodziska wczesnośredniowieczne, będące dowodem istnienia dawnego osadnictwa. Najbardziej okazałe i najlepiej zachowane spotkamy nad jeziorami Oleczno, Księte, Strażym, Chojno, Niskie Brodno i Szczuka oraz w miejscowościach Osiek, Strzygi, Długi Most (Świecie nad Drwęcą), Górzno, Radoszki, Lembarg.

Grodziska lokalizowano na wzniesieniach różnej wielkości i wysokości. Ograniczone były brzegami jezior, lokalizowane na wyspach, półwyspach, stromych zboczach, między głębokimi jarami.

Zadaniem wczesnośredniowiecznych grodów była obrona ziemi michałowskiej przed najazdami plemion pruskich. Pozostałości po warownych osadach noszą ludową nazwę okopów bądź szańców szwedzkich.

Na terenie gminy Bartniczka znajdują się pozostałości dwóch wczesnośredniowiecznych grodzisk: w okolicach Długiego Mostu oraz w Radoszkach.

 

Grodzisko w okolicach Długiego Mostu położone jest u wlotu Brynicy do Drwęcy i obejmuje powierzchnię około 2 ha. W średniowieczu znane jako gród Świecie nad Drwęcą (1230 r.), nazwa pochodzi od czystej, światłej wody. Siedziba kasztelanii. To najdalej wysunięty punkt militarno-osadniczy związany z ekspansją polską na Prusy w ok. XI/XII wieku. Ma dwuczłonową formę, składa się z pierścieniowatego wału o średnicy 70 m i z przylegającego wału podkowiastego ok 100 x 80 m, wysokość 6 - 8 m. Obecna wieś Świecie położona jest na przeciwległym brzegu Drwęcy, a translokacja wsi nastąpić musiała zapewne w XV lub XVI w.

 

Ryc. 11. Orientacyjna lokalizacja grodziska przy Długim Moście

Źródło: opracowanie własne / Mapa: Radosk (sektion 2783), Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

 

Grodzisko w Radoszkach historią swoją sięga 1402 r., w źródłach pisanych pojawia się pod nazwą Radischkow (Radisko). To dawny gródek rycerski w postaci stożkowatego kopca na planie czworoboku 17 x 35 m. Wysokość 4 - 5 m. Grodzisko funkcjonowało niedługo, przypuszczalnie zniszczone podczas najazdu tzw. Wojny głodowej w 1414 r. W terenie odkryto ślady zabudowy kopca w postaci kamiennych fundamentów wieży mieszkalno – obronnej, piwnicznych części kuźni i zabudowania gospodarczego. Wraz z palisadą i fosą tworzyły miniaturę średniowiecznego zamku o drewniano – ziemnej konstrukcji.

 

Ryc. 12. Orientacyjna lokalizacja grodziska w Radoszkach

Źródło: opracowanie własne, Mapa: googlemaps

 

 

5.2.4.  Walory kulturowe Gminy Bartniczka

 

 

Na walory kulturowe Gminy składają się wartościowe obiekty materialne ściśle związane z działalnością człowieka w danym regionie oraz dziedzictwo niematerialne.

Z obiektów materialnych można wyodrębnić poniższe grupy:

- zabytki archeologiczne,

- muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej,

- zabytki architektury i budownictwa,

- muzea sztuki i zbiory artystyczne,

- muzea biograficzne i literackie,

- muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,

- obiekty historyczno - wojskowe,

- miejsca i muzea martyrologii.

Na niematerialne dziedzictwo składają się m.in.:

- tradycje,

- zwyczaje,

- przekazy ustne,

- umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa.

 

 

5.2.4.1.             Obiekty o walorach kulturowych

 

 

BARTNICZKA

1.        Budynek mieszkalny, daw. karczma, magazyn, sklep, od 1926 r. budynek mieszkalny. Dom nr 43 murowany z początku XX wieku.

2.        Urząd, budynek z przeł. XIX i XX wieku.

3.        Poczta, budynek murowany z początku XX wieku.

 

Fot. 1. Budynek Urzędu w Bartniczce

Źródło: zdjęcie własne

 

GRĄŻAWY

1.        Wpisany do ewidencji zabytków Historyczny układ ruralistyczny – ulicówka.

2.        Kościół parafialny p.w. Św. Marcina (rejestr zabytków nr A/367).

Zbudowany w 1763 r., na miejscu dawnej kaplicy z 1752 r. Fundacji biskupa płockiego Antoniego Dembowskiego, przedłużony ku zachodowi 1886 r. Drewniany o konstrukcji zrębowej, na podmurowaniu z głazów granitowych, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium – strop płaski, w nawie balkonowy, fazowany. Łuk tęczowy zaakcentowany akantowym ornamentem. Ściany na zewnątrz szalowane, dach siodłowy, jednokalenicowy, kryty dachówką, na nim wieżyczka z sygnaturką z 1886 r. i chorągiewką z datami 1706 i 1884. Ołtarz główny tzw. Regencyjny z ok. 1730 r. Pochodzący z kościoła dominikanów w Chełmnie. Rozbudowany w 1886 r., drewniany o konstrukcji zrębowej, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Przy kościele plebania oraz kaplica/kostnica.

3.        Cmentarz przykościelny rzymsko-katolicki z XVIII wieku. Najstarsze nagrobki z lat 1897, 1898 i 1913.

4.        Cmentarz z połowy XIX wieku. Najstarsze nagrobki z lat 1898 i 1912.

5.        Dzwonnica drewniana - zbudowana w konstrukcji słupowo – ramowej, oszalowana, zwieńczona chorągiewką z datą 1795.

6.        Szkoła z przełomu XIX i XX wieku.

7.        Chaty drewniane z połowy XIX wieku, o konstrukcji zrębowej z dachami siodłowymi, krytymi strzechą, usytuowane szczytowo lub kalenicowo, przeważnie dwutraktowe.

8.        Zagroda leśniczego z leśniczówką i budynkiem gospodarczym z pocz. XX wieku.

9.        Liczne stanowiska archeologiczne.

 

 

Fot. 2. Kościół parafialny p.w. Św. Marcina z przyległym cmentarzem parafialnym w Grążawach

Źródło: zdjęcia własne

 

 

GUTOWO

1.        Założenie przestrzenne zespołu podworskiego (XIX/XX wiek). Murowany dworek z parkiem dworskim ujętym w wojewódzkiej ewidencji zabytków (okazały drzewostan 150 lat). Rządcówka, obora, chlewnia, kurnik, budynki magazynowe i gorzelnia 1911 r.) w zespole dworsko folwarcznym. Spichlerz i stajnia koni pociągowych. Dworek przebudowywany w latach 50 i 80 XX wieku.

2.        Budynek dróżnicowego, murowany z końca XIX wieku.

3.        Cmentarz ewangelicki z 2 poł. XIX wieku, najstarsze nagrobki z lat 1879 i 1912.

4.        Liczne stanowiska archeologiczne.

 

 

Fot. 3. Budynki dawnego zespołu podworskiego

Od lewej: Spichlerz, Gorzelnia

Źródło: zdjęcia własne

JASTRZĘBIE

1.        Kościół parafialny p.w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - do 1700 r. p.w. Św. Leonarda (rejestr zabytków nr A/344) – orientowany, drewniany, zbudowany w 1812 r. Kilkakrotnie odnawiany (1877, 1886, 1927, 1966). Drewniany o konstrukcji zrębowej i sumikowo – łątkowej na podmurówce kamiennej. Jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Nad nawą od zachodu nadbudowana kwadratowa wieża z dachem namiotowym zwieńczona chorągiewką z datą 1821. Do szczytu zachodniego dostawiona w 1960 r. murowana kruchta z imitacją konstrukcji szachulcowej. Wnętrze kościoła nakryte płaskim stropem polichromowanym, w nawie z dwoma podciągami. Malatura pochodzi z 1858 r. Od zachodu wybudowany chór muzyczny wsparty na ośmiu słupach. Prezbiterium przedzielone prostą ścianą za ołtarzem głównym. Zakrystia wydzielona między trójbocznym zamknięciem prezbiterium, a prostą ścianą wewnętrzną. Nawę główną oświetlają cztery prostokątne okna wypełnione witrażami zaprojektowanymi i wykonanymi w 1964 r.

2.        Dzwonnica drewniana, konstrukcji słupkowo – ramowej, zewnątrz szalowana z 1 poł. XIX w., wewnątrz późnogotycki dzwon z 1510 r.

3.        Plebania - o skromnych cechach klasycystycznych, murowana o dwutraktowym i niesymetrycznym układzie wnętrz, kryta dachówką.

4.        Wokół kościoła znajduje się nieczynny cmentarz przykościelny z licznymi zabytkowymi nagrobkami z XVIII i XIX wieku. Najstarsze z lat 1883, 1887 i 1888.

5.        Czynny cmentarz grzebalny z 1914 r. Założony na planie regularnego prostokąta z aleją główną i sześcioma bocznymi dzielącymi teren na osiem kwater. Najstarsze nagrobki z lat 1913, 1921 i 1927.

6.        Cmentarz choleryczny z końca XIX wieku.

7.        We wsi naprzeciwko kościoła znajduje się wyjątkowy krzyż - karawaka z 1946 r. mający ustrzec wieś przed zarazami, która przyczyniły się do śmierci wielu ludzi na terenie ziemi michałowskiej w czwartym ćwierćwieczu XIX wieku. Okolica bogata jest w liczne kapliczki przydrożne i krzyże.

8.        Liczne obiekty dawnego budownictwa ludowego (chłopskie chaty) kryte strzechą z przeł. XVIII i XIX w., pierwotnie podcieniowe oraz z dobudowana częścią gospodarczą.

9.        Karczma i poczta z połowy XIX wieku.

10.     Liczne stanowiska archeologiczne.

 

  

Fot. 4. Kościół parafialny p. w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z przyległym cmentarzem

Źródło: zdjęcia własne

KOMOROWO

1.        Zespół podworski - w jego skład wchodzą: dwór murowany, zabudowania gospodarcze, w tym gorzelnia z 1902 r., obora i magazyny z początku XX wieku. Zabudowania zgrupowane wokół prostokątnego dziedzińca.

2.        Park krajobrazowy - z drzewostanem w wieku około 100 lat i czytelnym systemem wodnym.

3.        Liczne stanowiska archeologiczne.

 

 

Fot. 5. Budynki dawnego zespołu podworskiego w Komorowie

Źródło: zdjęcia własne

 

 

RADOSZKI

1.        Kościół parafialny p.w. Świętych Wawrzyńca i Mikołaja (rejestr zabytków nr A/366) - wzniesiony w 1717 r., drewniany. W miejscu starszego (zniszczonego w trakcie wojny 1410 r.) gruntownie odnowiony w 1964 r. Konstrukcji zrębowej, na podmurówce. Jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium z tzw. Pozornym sklepieniem kolebkowym. Nawa nakryta stropem belkowym. Ściany za zewnątrz oszalowane. Dach siodłowy z dachówką, zwieńczony wieżyczką na sygnaturkę. Wyposażenie późnorenesansowe z 1 poł. XVII w. oraz barokowe i rokokowe z XVIII w. Rzeźba Chrystusa ukazującego rany, gotycka z końca XV w., krucyfiks barokowy z XVIII w.

2.        Dzwonnica – drewniana z przeł. XVIII i XIX w. z późnogotyckim dzwonem z 1566 r.

3.        Plebania - późnogotycka rzeźbiona herma św. Augustyna z 1 poł. XVI w.

4.        Cmentarze parafialny oraz przykościelny z XIX wieku. Najstarsze nagrobki z lat 1901 i 1913.

5.        Drewniane domy z XIX wieku.

6.        Budynek dworca PKP wraz z budynkami mieszkalnymi (pocz. XX wieku). Przy linii kolejowej Brodnica – Lidzbark.

7.        Szkoła z początku XX wieku.

8.        Grodzisko wczesnośredniowieczne (stożkowate).

9.        Liczne stanowiska archeologiczne.

 

 

 

Fot. 6.  Kościół parafialny p.w. Świętych Wawrzyńca i Mikołaja z przykościelnym cmentarzem w Radoszkach

Źródło: zdjęcia własne

 

 

ŚWIERCZYNY NOWE

1.        Kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla - murowany z 1912 r. Dawniej ewangelicki.

2.        Cmentarz ewangelicki z końca XIX wieku.

3.        Obiekty budownictwa ludowego – dawna kuźnia i zakład kołodziejski, murowane z ok. 1912 r.

4.        Murowany budynek szkoły z 1912 r.

 

Fot. 7. Kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla w Świerczynach Nowych

Źródło: zdjęcie własne

 

 

 

Pozostałe obiekty kultury materialnej:

1.     Długi Most – leśniczówka, budynek murowany z 1882 r. Własność Nadleśnictwo Brodnica.

2.     Gołkówko – dawny młyn, obecnie elektrownia wodna. Murowany.

3.     Igliczyzna – spichrz, budynek murowany z 1910 r.

4.     Łaszewo – cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku. Nieczynny. Najstarsze nagrobki z roku 1905. Budynek szkoły z 1914 r. Liczne drewniane chaty wiejskie z początku XX wieku.

5.     Sokołowo – część założenia składająca się z dworu murowanego z początku
XX wieku oraz parku dworskiego z XIX w.

 

 

5.2.4.2.               Dobra kultury objęte prawnymi formami ochrony

 

 

5.2.4.2.1.        Obiekty nieruchomo objęte prawną ochroną zabytków

 

 

Formami ochrony prawnej zabytków są: wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz ustalenia ochrony w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy.

 

 

5.2.4.2.2.        Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego

 

 

Rejestr zabytków województwa kujawsko-pomorskiego jest prowadzony przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu.

W Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Toruniu prowadzone są trzy rejestry zabytków:

1.           Rejestr zabytków nieruchomych (księga A).

2.           Rejestr zabytków ruchomych (księga B).

3.           Rejestr zabytków archeologicznych (księga C).

 

W rejestrze zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, gmina Bartniczka znajdują się trzy obiekty. Zestawienie (stan na 26.05.2014 r.) przedstawia tabela nr 2.

 

 

Tabela 2. Wykaz zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, gmina Bartniczka

Miejscowość

Adres

Obiekt

Data decyzji

Nr Rejestru

Grążawy

Grążawy 47

87-321 Bartniczka

Kościół Parafialny p.w. Św. Marcina

13.07.1936 r.

A/367

Jastrzębie

Jastrzębie 7

87-322 Jastrzębie

Kościół Parafialny p.w. Nawiedzenia NMP

29.11.1957 r.

A/344

Radoszki

Radoszki

87-321 Bartniczka

Kościół Parafialny p.w. Św. Wawrzyńca i Mikołaja

13.07.1936 r.

A/366

Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury i budownictwa ujętych
w wojewódzkiej ewidencji zabytków

 

Charakterystyka zabytków z terenu gminy Bartniczka została przedstawiona (wraz z załącznikami fotograficznymi) w punkcie - Walory kulturowe gminy Bartniczka.

 

Na terenie gminy Bartniczka brak obiektów uznanych prze Prezydenta RP za Pomnik Historii. Na obszarze gminy nie funkcjonuje Park Kulturowy.

5.2.4.2.3.Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków

 

Ochrona zabytków, które znajdują się na terenie gminy należy do obowiązków samorządu lokalnego. Zadania stojące przed organami administracji publicznej (m.in. zarządami gmin), precyzuje art. 4 ustawy z dnia 17 września 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DZ.U. z 2003 Nr 162 poz. 1568). Gminy między innymi mają dbać o: „zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie” oraz zapobiegać „zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków”.

Jednym z obowiązków nałożonych przez ustawę na gminy jest: „uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska”. Temu zadaniu ma służyć gminna ewidencja zabytków, o której jest mowa w artykule 22. Punkt 4 tego artykułu mówi: „Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy”.

Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami gminna ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami.

Zestawienie zabytków ujętych w gminnej ewidencji zabytków zostało przedstawione w załączniku nr 1.

 

 

5.2.4.2.4.Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków i ujęte w ewidencji zabytków

 

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podaje definicję zabytku ruchomego: „zabytek ruchomy - rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, będących dziełem człowieka lub związanych z jego działalnością i stanowiących świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.

Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu prowadzi rejestr zabytków ruchomych znajdujących się na terenie gminy Bartniczka. Do rejestru zabytków ruchomych wpisane są głównie przedmioty znajdujące się we wnętrzach zabytkowych kościołów w Grążawach, Jastrzębiu i Radoszkach.

Kościół parafialny w Grążawach pod wezwaniem św. Marcina (przed 1763 r. pod wezwaniem św. Małgorzaty i Marcina). Na wyposażeniu kościoła składają się:

-     ołtarz główny regencyjny z ok. 1730 r. pochodzący z kościoła Dominikanów w Chełmnie. Zdobią go rzeźby dwóch zakonników, a w polu środkowym umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około połowy XVII wieku,

-     obraz przedstawiający św. Stanisława, renesansowy z około 1600 r., prymitywny malowany na desce. Przypuszczalnie stanowił część tryptyku,

-     ołtarz boczny lewy, dwukondygnacyjny. Sarkofagowa mensa ołtarzowa dekorowana stylizowanym ornamentem roślinnym. W centrum znajduje się rzeźba Chrystusa z gorejącym sercem, a nad nią umieszczony jest obraz św. Franciszka. Całość złocona, polichromowana z końca XIX wieku. Obok ołtarza stoi neorokokowa ambona z połowy XIX wieku,

-     mosiężny pająk z początku XIX wieku i lichtarz na paschał z XVII wieku,

-     wyobrażenie św. Dominika w konwencji barokowej z I połowy XVII wieku, pochodzące najprawdopodobniej z ołtarza głównego.

Kościół parafialny w Jastrzębiu pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii (przed 1700 r. pod wezwaniem św. Leonarda). Wnętrze kościoła przyozdabiają:

-     ołtarz główny i dwa boczne pochodzące z czasów budowy i noszące znamiona rokokowych. Zabytkowe są w nich obrazy:

-     w głównym Nawiedzenie i św. Jan Ewangelista z XIX-wieczną kotarą,

-     w zwieńczeniu lewego ołtarza bocznego – Ukrzyżowanie,

-     w zwieńczeniu prawego – św. Józef,

-     cztery cynowe lichtarze z XVIII wieku oraz XIX-wieczną chrzcielnicę o cechach rokokowych.

Kościół parafialny w Radoszkach pod wezwaniem św. Wawrzyńca i Mikołaja, zbudowany w 1717 r. W jego wyposażeniu na uwagę zasługują:

-     barokowo – ludowy krucyfiks z XVIII wieku w szczycie zachodnim,

-     ludowa kapliczka z XIX wieku z rzeźbą św. Rodziny w szczycie kruchty,

-     barokowy ołtarz główny z ok. 1730 r. z rzekami św. Stanisława i Wojciecha oraz dwóch aniołów; w polu centralnym obrazy św. Wawrzyńca i Mikołaja. W jego skład wchodzą również dwa medaliony z malowanymi popiersiami św. Franciszka i niezidentyfikowanego zakonnika oraz herby – Leliwa i Grabie,

-     lewy ołtarz boczny z 1637 r., w stylu późnorenesansowym, uzupełniony naddatkami z ok. 1700 r. W polu centralnym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a po bokach wizerunki św. Wawrzyńca i Mikołaja oraz herby – Sroka i Lubicz. Zwieńczenie ołtarza stanowi obraz Przemienienia Pańskiego z XIX wieku,

-     prawy ołtarz manierystyczny z drugiej ćwierci XVII wieku – w polu środkowym znajduje się obraz Pokłon Trzech Króli, w predelli malowana scena Hołdu pasterzy oraz dwa kartusze z herbem Sroka. W zwieńczeniu obraz św. Wawrzyńca. Obok ołtarza umieszczona jest ambona z drugiej połowy XVIII wieku,

-     chrzcielnica z drugiej połowy XVIII wieku,

-     kropielnica granitowa, być może średniowieczna,

-     fotel ludowy malowany z pierwszej połowy XIX wieku,

-     trzy zabytkowe feretrony: pierwszy w stylu barokowym z drugiej połowy XVII wieku. Drugi w stylu ludowym z pierwszej połów XIX wieku i trzeci, także ludowy z XIX wieku,

-     zabytkowe rzeźby: Chrystus okazujący rany (z uciętymi nogami) w stylu gotyckim z końca XIV wieku, barokowy krucyfiks z około połowy XVII wieku, św. Jan Chrzciciel i Chrystus Zmartwychwstały – obie barokowe z XVIII wieku, dwa krucyfiksy barokowo – ludowe z XIX wieku,

-     skarbonka i tzw. kij ofiarny z XVIII wieku,

-     neogotycki krzyż ołtarzowy z drugiej połowy XIX wieku.

 

Według klasyfikacji konserwatorskiej przydrożne kapliczki, rzeźby i figury wotywne należą do kategorii zabytków ruchomych z tej przyczyny, że istnieją warunki techniczne do ich przenoszenia, przewożenia i jakiegokolwiek przemieszczania. Brak skatalogowanej ich inwentaryzacji uniemożliwia ocenę i postawienie diagnozy konserwatorskiej.

 

 

5.2.4.2.5.Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków i wojewódzkiej ewidencji zabytków

 

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w art.3 pkt 4 podaje definicję zabytku archeologicznego „zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem”.

Nieruchomy zabytek archeologiczny, zwany także stanowiskiem archeologicznym, to zwarty przestrzennie obszar w obrębie którego występują źródła archeologiczne (zabytki nieruchome i ruchome oraz inne ślady wykorzystania terenu przez człowieka) wraz z otaczającym je kontekstem – tzw. nawarstwieniami kulturowymi, czyli warstwami ziemi, które powstały na stanowisku (np. osadzie pradziejowej) w trakcie jego funkcjonowania w przeszłości.

Wykaz stanowisk archeologicznych uwzględnionych w Wojewódzkiej Ewidencji Nieruchomych Zabytków Archeologicznych (prowadzi Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu) przedstawiono w załączniku nr 2.

Na terenie gminy Bartniczka istnieją trzy stanowiska wpisane do rejestru zabytków archeologicznych:

-     Radoszki, obszar 35-53, stanowisko w miejscowości 1, stanowisko na obszarze 5.
Numer rejestru C/5 z dnia 18 grudnia 1933 r.,

-     Grążawy, obszar 34-52, stanowisko w miejscowości 1, stanowisko na obszarze 1.
Numer rejestru C/65 z dnia 09.01.1968 r.,

-     Grążawy, obszar 34-52, stanowisko w miejscowości 2, stanowisko na obszarze 2.
Numer rejestru C/65 z dnia 22.05.2003 r.

Zgodnie z zapisami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grążawy (Bartniczka) dla stanowisk archeologicznych obowiązują następujące ustalenia:

-     bezwzględnej ochronie podlegają dwa stanowiska: w Grążawach i w Radoszkach. Jakakolwiek ingerencja w te obiekty jest zakazana,

-     stanowiska archeologiczne pozbawione własnej ekspozycji są dostępne do celów inwestycyjnych pod warunkiem uprzedniego przeprowadzenia archeologicznych badań wykopaliskowych,

-     ze względu na fakt niepełnego zewidencjonowania stanowisk archeologicznych, wszelkie projektowane na terenie gminy inwestycje związane z wykonywaniem prac ziemnych winny być uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Ochrona dziedzictwa archeologicznego prowadzona jest zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, według której obecny poziom cywilizacyjny umożliwia wykorzystanie potencjału kulturowego, ekonomicznego i społecznego dziedzictwa archeologicznego bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na jego poznanie i obcowanie z autentycznymi, nienaruszonymi zabytkami przeszłości. W przypadku nieodnawialnych zasobów dziedzictwa archeologicznego oznacza to ochronę zabytków archeologicznych in situ czyli w miejscu ich pierwotnego występowania, przez zachowanie ich dla przyszłych pokoleń w stanie możliwie nienaruszonym.

 

 

5.2.4.2.6.Zabytki w zbiorach muzealnych

 

Na terenie Gminy Bartniczka nie funkcjonują muzea eksponujące dziedzictwo kulturowe.

 

 

5.2.5.    Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Bartniczka

 

 

Na terenie Gminy Bartniczka znajdują się trzy obiekty (kościoły) wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego.

W wojewódzkiej ewidencji zabytków województwa kujawsko-pomorskiego ujętych zostało 145 zabytków architektury i budownictwa (wraz z zabytkami wpisanymi do rejestru zabytku). Ujęte w ewidencji obiekty datowane są na pierwszą połowę XIX wieku, przełom XIX i XX wieku oraz na początek XX wieku. Nieliczne budynki/zespoły budynków powstały poza wskazanymi ramami czasowymi. Zaliczają się do nich:

-     zabytkowe kościoły z XVII i XVIII wieku,

-     historyczny układ ruralistyczny w Grążawach z XIII wieku,

-     cmentarz przykościelny w Grążawach z XVIII wieku,

-     park dworski w Gutowie z końca XVIII wieku,

-     cmentarz przykościelny w Jastrzębiu z XIII wieku,

-     historyczny układ ruralistyczny w Łaszewach z XIII wieku.

W wykazie dominują obiekty o poniższych funkcjach pierwotnych:

-     budynek gospodarczy,

-     budynek mieszkalny,

-     kościół,

-     cmentarz przykościelny,

-     leśniczówka,

-     dwór z parkiem dworskim,

-     zespoły folwarczne i dworsko-folwarczne (w tym: stajnie, obory, chlewnie, kurniki, spichlerze, gorzelnie).

Wykaz miejscowości, w których zlokalizowane są obiekty zabytkowe wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) przedstawia tabela nr 3.

 


Tabela 3. Obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu gminy Bartniczka

Miejscowość

Liczba

Bartniczka

4

Gołkówko

1

Grążawy

20

Gutowo

17

Jastrzębie

19

Komorowo

4

Łaszewo

19

Nowe Świerczyny

19

Radoszki

19

Sokołowo

4

Stare Świerczyny

3

Świerczynki

2

Świerczyny-Belfort

1

Zdroje

3

SUMA

135

Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury
i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków

 

  

Wykres 1. Wykres ilustrujący obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu gminy Bartniczka

Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury
i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków

 

Struktura własności obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego oraz ocena ich stanu zachowania została przedstawiona w tabeli nr 4.

 

Tabela 4. Struktura własności oraz ocena stanu zachowania obiektów wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu gminy Bartniczka 

Miejscowość

Obiekt

Typ własności

Stan zachowania

Grążawy

Kościół Parafialny

p.w. Św. Marcina

Wyznaniowa

Bardzo dobry

Jastrzębie

Kościół Parafialny

p.w. Nawiedzenia NMP

Wyznaniowa

Bardzo dobry

Radoszki

Kościół Parafialny

p.w. Św. Wawrzyńca

i Mikołaja

Wyznaniowa

Bardzo dobry

Źródło: opracowanie własne

 

Ewidencja nieruchomych zabytków archeologicznych wskazuje ponad 300 stanowisk. Bliższa chronologia śladów osadnictwa wskazuje m.in. na: epokę kamienia, epokę brązu, wczesne średniowiecze i czasy nowożytne.

Wykaz miejscowości, w których zlokalizowane są stanowiska archeologiczne wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków przedstawia tabela nr 5.

 

Tabela 5. Nieruchome zabytki archeologiczne wpisane
do wojewódzkiej ewidencji zabytków z terenu gminy Bartniczka

Miejscowość

Liczba stanowisk

Bartniczka

10

Gołkówko

12

Grążawy

34

Gutowo

17

Igliczyzna

3

Jastrzębie

26

Komorowo

21

Koziary

5

Łaszewo

11

Radoszki

32

Samin

12

Świerczynki

4

Świerczyny

35

Zdroje

28

Suma

250

Źródło: opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków architektury
i budownictwa ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków

 

 

 

Ryc. 12. Lokalizacja stanowisk archeologicznych na terenie gminy Bartniczka
z uwzględnieniem ich liczby

Źródło: opracowanie własne

 

Liczba obiektów w ewidencji zabytków nie jest stała, ponieważ mogą być do niej wpisywane kolejne zabytki lub wykreślane te, które zatraciły swoje wartości kulturowe.

 

W dniach 8 – 9 maj 2014 r. dokonano wizji terenowej w celu weryfikacji stanu obiektów architektury figurujących w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Z oględzin wynika co następuje:

-     obiekty w rejestrze zabytków prezentują stan bardzo dobry,

-     budynki usług publicznych prezentują stan bardzo dobry,

-     cmentarze i obiekty parafialne prezentują stan bardzo dobry,

-     budynki mieszkalne w większości charakteryzuje stan dobry,

-     budynki gospodarcze prezentują stan dobry,

-     historyczne układy urbanistyczne oraz założenia przestrzenne zespołów folwarcznych i podworskich ulegają negatywnemu przeobrażeniu ich stan ocenia się jako zły,

-     dawne cmentarze (choleryczny, ewangelickie) są w stanie złym i ulegają sukcesywnej degradacji.

 

 

5.2.6.    Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy

 

 

Najważniejsze miejscowości regionu o znaczących walorach architektonicznych oraz kulturowych to:

  1. Grążawy

Wieś gminna wzmiankowana od 1239 r. z kościołem parafialnym p.w. Św. Marcina (1763 r.) oraz z zabudową wiejską datowaną na drugą połowę XIX wieku.

  1. Gutowo

Wieś wzmiankowana w 1414 r. z murowanym dworem z drugiej połowy XIX wieku, parkiem podworskim (XIX w.) i charakterystyczną zabudową folwarczną.

  1. Jastrzębie

Wieś, której historia sięga 1239 r. Na jej terenie zlokalizowany jest drewniany kościół parafialny p.w. NMP (1812 r.) z cmentarzem z nagrobkami z końca XIX wieku, chłopskie chaty będące dobrze zachowanymi przykładami dawnego budownictwa ludowego.

  1. Komorowo

Wieś z zespołem podworskim (dwór murowany, zabudowania gospodarcze, gorzelnia, obora).

  1. Radoszki

Wieś z kościołem parafialnym p.w. Świętych Wawrzyńca i Mikołaja (1717 r.) oraz z wczesnośredniowiecznym stożkowatym grodziskiem.

 

 

 

VI.               OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ

 

 

W tabeli nr 5 przedstawiono analizę szans i zagrożeń gminy (poprzez wskazanie mocnych i słabych stron). Sporządzona została na podstawie oceny stanu dziedzictwa kulturowego i uwarunkowań jego ochrony oraz realizowanej przez gminę polityki rozwoju przestrzennego i społeczno-gospodarczego. Dokonana analiza ma za zadanie pomóc w określeniu podstawowych priorytetów gminnego programu opieki nad zabytkami.

 

Tabela 6. Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Bartniczka

SZANSE

ZAGROŻENIA

  1. Cele, zasady i kierunki opracowań strategicznych zmierzające do zrównoważenia rozwoju kultury w regionach wiejskich
  2. Uwzględnienie potrzeb ochrony dziedzictwa kulturowego w  dokumencie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
  3. Nowe źródła i instrumenty wsparcia ze środków UE na rzecz rozwoju obszarów wiejskich
  4. Korzystne warunki dla rozwoju turystyki ze względu na bogate walory przyrodnicze regionu oraz zasób dziedzictwa i krajobrazu kulturowego
  5. Stworzenie lokalnych szlaków turystycznych wraz z odpowiednią infrastrukturą w oparciu o miejsca i obiekty zabytkowe
  6. Wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do zachowania i kształtowania ładu przestrzennego z utrzymaniem właściwej ekspozycji obiektów zabytkowych i dostosowywaniem nowej zabudowy do wartości historycznych miejsc
  7. Częściowa adaptacja i modernizacja zabytkowych budynków w celu zmiany ich funkcji na publiczną
  8. Program przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu na terenie gminy
  9. Nowoczesne techniki informatyczne stwarzające możliwość prezentacji dziedzictwa kulturowego na szerszą skalę oraz jego cyfryzację (tworzenie edukacyjnych baz danych)
  10. Lokalne tematyczne strony internetowe
  11. Zaangażowanie placówek oświatowych i wychowawczych w edukacje kulturalną – warsztaty, pracownie, szkolenia, wykłady
  12. Stworzenie grup przywracających dawne praktyki taneczne i muzyczne
  13. Organizacja imprez kulturowych
  14. Wspieranie lokalnych grup działania, w tym Kół Gospodyń Wiejskich
  1. Słabo rozwinięta infrastruktura drogowa
  2. Silna konkurencja ze strony miasta Brodnica ważnego punktu na mapie turystycznej
  3. Stosunkowo wysoki procent bezrobocia – migracja mieszkańców
  4. Brak opracowań z zakresu polityki przestrzennej, w tym aktualizacji Studium oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (zwłaszcza w obrębie zabytkowych założeń ruralistycznych)
  5. Bezprawne/samowolne działania przy prywatnych obiektach o walorach zabytkowych
  6. Brak prawnego zabezpieczenia właściwej ekspozycji ciekawych krajobrazowo fragmentów gminy
  7. Niedostateczne zabezpieczenia grodziska w Grążawach przed podmywaniem
  8. Brak środków na renowację zabytkowych obiektów ( zwłaszcza budynków będących własnością prywatną)
  9. Braki w edukacji z zakresu wartości i ochrony dziedzictwa kulturowego
  10. Niski poziom innowacyjności, w tym korzystania z Internetu oraz pracy z materiałami cyfrowymi

MOCNE STRONY

SŁABE STRONY

  1. Urozmaicony teren, zróżnicowany pod względem geomorfologicznym, przyrodniczym i krajobrazowym
  2. Bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki krajoznawczej (pieszej, wodnej, kolarskiej, konnej) i specjalistycznej
  3. Duża ilość obiektów o walorach kulturowych: zabytki, stanowiska archeologiczne, grodziska
  4. Istniejące wiejskie świetlice
  5. Potencjał społeczny – mieszkańcy uprawiający „wymierające zawody”, funkcjonujące Koła Gospodyń Wiejskich,
  6. Głębokie poczucie tożsamości lokalnej

w ramach możliwości zachowanie

  1. Festyn Święto Miodu z prezentacją zagród sołeckich
  1. Mała ilość imprez folklorystyczno-kulturowych
  2. Brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla kluczowych obszarów gminy, w tym założeń ruralistycznych, dworów z ogrodami przydworskimi, założeń folwarcznych
  3. Brak zagospodarowanych przestrzeni publicznych służących celom rekreacyjno-turystycznym
  4. Brak lokalnego ośrodka kultury typu Gminny Dom Kultury
  5. Brak obiektu wystawienniczego na terenie gminy, typu: publiczna galeria, muzeum
  6. Zanikanie cech tradycyjnych zabudowy mieszkalnej (likwidacja detali, zakrywanie drewnianej bądź ceglanej elewacji – ocieplanie budynków)
  7. Brak dostępu do większości zabytkowych obiektów (własność prywatna)
  8. Słabo rozwinięta sieć szlaków turystycznych oraz ich infrastruktury
  9. Niezadowalające oznakowanie cennych obiektów kulturowych
  10. Słaba promocja turystycznych i kulturowych walorów gminy
  11. Brak publikacji dotyczących gminy
    (przewodniki, vademeca, informatory, materiały informacyjne i promocyjne, w tym związane z obiektami cennymi kulturowo)
  12. Brak zintegrowanego systemu informacji turystycznej
  13. Niedostateczne wykorzystanie nowoczesnych technik informatycznych, w tym: brak cyfrowych zbiorów informacji (baz danych), materiałów edukacyjnych, internetowych stron promocyjnych

 

 

 

VII.                   ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

 

 

Przedmiotowe opracowanie wyznacza gminie priorytety w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Prace nad wdrażaniem ustaleń programu oraz monitorowaniem ich postępu należą do zadań samorządu lokalnego. Zadania dla samorządu lokalnego w zakresie opieki nad zabytkami zostały opracowane na podstawie analiz dokumentów programowych wyższego szczebla, gminnych dokumentów strategicznych oraz inwentaryzacji terenowej z diagnozą stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.

 

Przedmiotowy Program w zakresie ochrony zabytków gminy odnosi się do działań, o których mowa w art.4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:

 

Art. 4. Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

 

 

7.1              Priorytety gminnego programu opieki nad zabytkami

 

 

Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego gminy Bartniczka wykonana na potrzeby Programu pozwoliła na wypracowanie priorytetowych działań w zakresie opieki nad zabytkami.

  1. Priorytet I

Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego

  1. Priorytet II

Badanie i dokumentacja dziedzictwa

  1. Priorytet III

Promocja oraz edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego

Kierunki działań i zadania gminnego programu opieki nad zabytkami

 

 

Dla realizacji wyznaczonych priorytetów określono długofalowe kierunki działań, mogące wykraczać poza 4-letni okres obowiązywania Programu.

Jako kierunki działań realizacji Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Bartniczka w ramach przyjętych priorytetów uznano:

  1. Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.
  2. Podejmowanie działań mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, z uwzględnieniem walorów kulturowych.
  3. Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków.
  4. Korzystanie z nowoczesnych technik informatycznych do promocji dziedzictwa kulturowego.
  5. Zwiększenie świadomości kulturowej społeczności lokalnej przez włączenie jej przez różne formy aktywności.
  6. Wzbudzenie zainteresowania historią i kulturą materialną regionu zapisaną w dziełach architektury, budownictwa, lokalnej tradycji.
  7. Wspieranie rozwoju lokalnych inicjatyw kulturotwórczych w zakresie podtrzymania miejscowych tradycji folklorystycznych.
  8. Turystyczna promocja regionu.
  9. Stworzenie odpowiedniej infrastruktury turystycznej.

 

Kierunkom przyporządkowano szczegółowe zadania. Ustawa o ochronie i opiece nad zabytkami ustala obowiązek złożenia po 2 latach przez władze gminy sprawozdania z wykonania programu opieki. W związku z powyższym dla realizacji zadań wyznaczono dwa okresy: etap pierwszy, po którym gmina dokona sprawozdania (2014-2015) oraz etap drugi (2016-2017).

Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bartniczka jest pierwszym opracowaniem o takim charakterze, wykonanym dla obszaru gminy, założono, iż w czasie trwania etapu pierwszego realizowane będą działania wstępne, mające charakter przygotowawczy do pełnej realizacji Programu.

Planowany zakres działań wraz z etapowaniem przedstawiony w tabeli
nr 7.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tabela 7. Zakres i harmonogram działań w zakresie ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym gminy Bartniczka

Priorytet I - Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego

Kierunki działań

Zadania

Etap

I

Etap II

Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania

Opracowanie programu inwentaryzacji obiektów zabytkowych ( ze szczególnym uwzględnieniem architektury drewnianej i zespołów dworsko-folwarcznych).

 

 

Wykonanie niezbędnych badań i prac, w tym konserwatorskich w odniesieniu do obiektów Zabytkowych.

 

 

Konsekwentne wdrażanie zapisów dokumentów programowych w odniesieniu do zabytków i krajobrazu kulturowego powiatu.

 

 

Uregulowanie stanu formalno – prawnego obiektów i obszarów zabytkowych.

 

 

Zabezpieczenie gminnych obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą.

 

 

Podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na rewaloryzację zabytków będących własnością gminy.

 

 

Stworzenie kampanii informacyjnej dla mieszkańców gminy dotyczącej możliwości pozyskania środków finansowych na rewaloryzację zabytkowych obiektów będących własnością prywatną.

 

 

Uporządkowanie terenów dawnych cmentarzy ewangelickich (Gutowo, Łaszewo, Nowe Świerczyny) i cholerycznego (Jastrzębie). Sporządzenie planów ochrony i pielęgnacji tych miejsc jako ważnych elementów krajobrazu kulturowego.

 

 

Rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni. Z uwzględnieniem starodrzewia na terenie cmentarzy, zespołów podworskich, nieczynnych cmentarzy, wzdłuż ciągów komunikacyjnych (aleje, parki).

 

 

Opracowanie projektu zabezpieczenia grodziska w Grążawach przed podmywaniem.

 

 

Podejmowanie działań mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, z uwzględnieniem walorów kulturowych

Przestrzeganie ustaleń Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w zakresie ochrony dóbr kultury, w tym uwzględnienie stref bezwzględnej ochrony archeologicznej oraz chronionych układów przestrzennych wraz z zabudową o wartościach kulturowych.

 

 

Przeciwdziałanie samowolom budowlanym, zwłaszcza na obszarach chronionych układów przestrzennych wyznaczonych w Studium i przy obiektach o walorach zabytkowych.

 

 

Przeciwdziałanie nielegalnym przebudowom budynków mieszkalnych o cechach zabytkowych, prowadzącym do zanikania cech tradycyjnych zabudowy.

 

 

Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla miejscowości o zabytkowym założeniu ruralistycznym (Grążawy i Łaszewo). Uwzględnienie potrzeby stworzenia przestrzeni publicznych służących celom rekreacyjno-turystycznym na terenie tym miejscowości.

 

 

Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla istniejących założeń przestrzennych zespołów podworskich (Gutowo i Komorowo).

 

 

Zabezpieczenie właściwej ekspozycji ciekawych krajobrazowo fragmentów gminy w opracowywanych aktach prawa miejscowego.

 

 

Priorytet II - Badanie i dokumentacja dziedzictwa

Kierunki działań

Zadania

Etap

I

Etap II

Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków

Bieżąca aktualizacja Gminnej Ewidencji Zabytków w formie elektronicznej.

 

 

Opracowanie planu systematycznych kontroli stanu utrzymania i sposobu użytkowania obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach gminnych.

 

 

Korzystanie z nowoczesnych technik informatycznych do promocji dziedzictwa kulturowego

Stworzenie (rozbudowanie istniejącego) gminnego portalu cyfrowego z ogólnodostępną bazą danych o zasobach kulturowych regionu.

 

 

Priorytet III - Promocja oraz edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego

Kierunki działań

Zadania

Etap

I

Etap II

Zwiększenie świadomości kulturowej społeczności lokalnej przez włączenie jej przez różne formy aktywności.

Wykreowanie wizerunku gminy, w oparciu o dziedzictwo kulturowe i lokalną  tożsamość mieszkańców.

 

 

Upowszechnianie edukacji w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, poprzez zaangażowanie placówek oświatowych i wychowawczych w organizowanie warsztatów, pracowni, szkoleń, wykładów.

 

 

Wzbudzenie zainteresowania historią i kulturą materialną regionu zapisaną w dziełach architektury, budownictwa, lokalnej tradycji.

Organizacja imprez kulturowych.

 

 

Budowa gminnego ośrodka kultury, z salą wykładową i wystawienniczą.

 

 

Wspieranie rozwoju lokalnych inicjatyw kulturotwórczych w zakresie podtrzymania miejscowych tradycji folklorystycznych

Stworzenie grup przywracających dawne praktyki taneczne i muzyczne, w tym wspieranie lokalnych Kół Gospodyń Wiejskich.

 

 

Szkolenie osób bezrobotnych w rzemiosłach związanych z tzw. Zanikającymi zawodami.

 

 

Korzystanie z nowoczesnych technik informatycznych do promocji dziedzictwa kulturowego

Dostęp do Internetu ( jako edukacyjnej bazy danych) w publicznych placówkach oświatowych, w wiejskich świetlicach.

 

 

Wspieranie tworzenia przez lokalną społeczność regionalnych portali tematycznych, hobbystycznych.

 

 

Turystyczna promocja regionu

Opracowanie publikacji dotyczących gminy i jej zasobów przyrodniczo-kulturowych.

 

 

Uzupełnienie gminnego portalu cyfrowego o dział informacji turystycznej, w tym wykaz tras turystycznych, cennych kulturowo obiektów, imprez i działań folkowych, materiałów edukacyjnych.

 

 

Promocja i rozwój festynu Święta Miodu z prezentacją zagród sołeckich.

 

 

Stworzenie odpowiedniej infrastruktury turystycznej

Opracowanie systemu ścieżek (tras) rowerowych w oparciu o atrakcyjne kulturowo i przyrodniczo miejsca gminy.

 

 

Stworzenie szlaku turystycznego w oparciu o cenne obiekty architektury drewnianej (kościoły, chaty, zabudowania gospodarcze).

 

 

Stworzenie projektu form małej architektury (ławki, śmietniki, altany) towarzyszącej trasom turystycznym i najważniejszym obiektom zabytkowym gminy.

 

 

Opracowanie systemu oznaczeń tras turystycznych oraz cennych kulturowo obiektów na terenie gminy.

 

 

Wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych, zwłaszcza przy zabytkowych obiektach budownictwa drewnianego oferujących wypoczynek i rozrywkę (regionalne potrawy, zwyczaje itp.).

 

 

 

 

 

VIII.     INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

 

Konsekwentnie prowadzona i długofalowa polityka Gminy Bartniczka w zakresie opieki nad zabytkami oraz realizacja niniejszego Programu stanowią szansę na zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Inwestycje zmierzające do poprawy stanu technicznego obiektów i zespołów zabytkowych powinny się odbywać na zasadzie poszanowania istniejących wartości zabytkowych i dążenia do zachowania w jak największym stopniu oryginału, ewentualnie wkomponowaniu nowych elementów w sposób współgrający z zabytkiem.

Realizacja Programu będzie się odbywać poprzez wskazane zadania gminy na rzecz osiągnięcia priorytetów w nim przyjętych.

Zakłada się, że zadania określone w gminnym programie opieki nad zabytkami będą wykonywane za pomocą następujących instrumentów:

a)      instrumentów prawnych – wynikających z przepisów ustawowych (np. uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy, wykonywanie decyzji administracyjnych, np. wojewódzkiego konserwatora zabytków),

b)      instrumentów finansowych (m.in. finansowanie prac konserwatorskich i remontowych przy obiektach zabytkowych będących własnością gminy, korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania, nagrody, zachęty finansowe dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych),

c)      instrumentów koordynacji (m.in. poprzez realizację projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., współpraca z ośrodkami naukowymi i akademickimi, współpraca z organizacjami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami),

d)      instrumentów społecznych (m.in. poprzez działania edukacyjne promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi, działania prowadzące do tworzenia miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami),

e)      instrumentów kontrolnych (m.in. aktualizacja gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego).

 

 

 

IX.     ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

 

Proces osiągania celów wytyczonych w Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka będzie monitorowany poprzez analizę stopnia jego realizacji.

Analiza ta będzie dokonywana każdorazowo przez Wójta Gminy Bartniczka, zgodnie z ustaleniami art. 87 ust. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

5. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.

Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzić ocena poziomu realizacji gminnego programu uwzględniająca: wykonanie zadań przyjętych do realizacji w okresie czteroletnim obowiązywania gminnego programu opieki nad zabytkami oraz efektywność ich wykonania.

Ocena poziomu realizacji Programu winna uwzględniać m.in.:

-     bieżący monitoring gminnej ewidencji zabytków uwzględniający informacje o stanie zachowania obiektów, zmianach lokalizacyjnych, zmianach stosunków własnościowych,

-     ocenę zaawansowania prac związanych z rewitalizacją obiektów zabytkowych,

-     ocenę prac związanych z opracowaniem aktów prawa miejscowego dla terenów o wysokich wartościach kulturowych,

-     ocenę aktywności kulturalnej lokalnej społeczności, w tym ocena przedsięwzięć folklorystycznych i zainteresowań tradycyjnym rękodziełem,

-     ocenę aktywności placówek kulturalnych (świetlice wiejskie, biblioteki),

-     monitoring postępu prac nad budową gminnego ośrodka kultury,

-     ocenę wykorzystania i funkcjonowania szlaków turystycznych oraz towarzyszącej im infrastruktury,

-     ocenę realizacji programu edukacji i promocji zabytków, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych,

-     ocenę rozwoju bazy agroturystycznej,

-     ocenę kontaktów z właścicielami obiektów w zakresie działań zmierzających do rewitalizacji obiektów zabytkowych.

Po przyjęciu przez Radę Gminy Bartniczka treści Programu w drodze uchwały należy udostępnić dokument do publicznej wiadomości na gminnej stronie internetowej.

Program należy sukcesywnie analizować oraz uzupełniać uwzględniając zmieniające się uwarunkowania prawne, kulturowe i społeczne.

Realizowanie założeń Programu opieki nad zabytkami dla gminy Bartniczka będzie wymagało współpracy nie tylko osób odpowiedzialnych za wdrożenie działań wynikających z celów tego dokumentu, ale także aktywizacji właścicieli, użytkowników obiektów zabytkowych, organizacji pozarządowych, grup społecznego działania, środowisk naukowych itp. Mając na uwadze dobro ogółu należy dołożyć starań, aby wytyczone cele zostały realizowane.

Gmina i podległe jej jednostki zobowiązują się prowadzić działalność informacyjną i popularyzatorską w zakresie dziedzictwa kulturowego gminy.

 

Tabela 8. Przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki

Lp.

ZADANIE

KRYTERIUM OCENY

1

Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.

  1. Etap:

      w opracowywaniu programu inwentaryzacji obiektów zabytkowych.

      tworzenia kampanii informacyjnej dla mieszkańców gminy dotyczącej możliwości pozyskania środków finansowych na rewaloryzację zabytkowych obiektów będących własnością prywatną.

      opracowania projektu zabezpieczenia grodziska w Grążawach przed podmywaniem.

  1. Ilość:

      wykonanych badań i prac w odniesieniu do obiektów zabytkowych.

      obiektów o uregulowanym stanie formalno-prawnym.

      zabezpieczonych gminnych obiektów zabytkowych przed pożarem zniszczeniem i kradzieżą.

      projektów zewnętrznych na rzecz uzyskania środków finansowych na rewaloryzację zabytków.

      uporządkowanych terenów dawnych cmentarzy.

      zrewaloryzowanych zespołów zabytkowej zieleni.

  1. Poziom:

      wdrażania zapisów dokumentów programowych w odniesieniu do zabytków i krajobrazu kulturowego.

2

Podejmowanie działań mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, z uwzględnieniem walorów kulturowych.

  1. Etap:

      Przestrzeganie ustaleń Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w zakresie ochrony dóbr kultury, w tym uwzględnienie stref bezwzględnej ochrony archeologicznej oraz chronionych układów przestrzennych wraz z zabudową o wartościach kulturowych.

  1. Ilość:

      powstających samowoli budowlanych.

      nielegalnych przebudów obiektów o walorach zabytkowych.

      opracowanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla miejscowości o zabytkowych założeniach ruralistycznych oraz dla istniejących założeń przestrzennych zespołów podworskich.

  1. Poziom:

      przestrzegania ustaleń Studium w zakresie ochrony dóbr kultury.

3

Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków.

  1. Ilość:

      wniosków o wpis do rejestru zabytków.

      kontroli stanu utrzymania i sposobu użytkowania obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach gminnych.

4

Korzystanie z nowoczesnych technik informatycznych do promocji dziedzictwa kulturowego.

  1. Poziom:

      prac nad działem kulturowym gminnego portal.

  1. Ilość:

      publicznych placówek oświatowych i wychowawczych z dostępem do Internetu.

      regionalnych portali tematycznych, hobbystycznych.

5

Zwiększenie świadomości kulturowej społeczności lokalnej przez włączenie jej przez różne formy aktywności.

Wzbudzenie zainteresowania historią i kulturą materialną regionu zapisaną w dziełach architektury, budownictwa, lokalnej tradycji.

  1. Etap:

      prac nad kreacją wizerunku gminy.

      prac nad projektem gminnego ośrodka kultury.

  1. Ilość:

      warsztatów, pracowni, wykładów, szkoleń z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego.

      imprez folkowych.

      zrealizowanych konkursów, wystaw, działań edukacyjnych na terenie gminy.

6

Wspieranie rozwoju lokalnych inicjatyw kulturotwórczych w zakresie podtrzymania miejscowych tradycji folklorystycznych.

  1. Ilość:

      grup przywracających dawne praktyki, w tym m. in.: taneczne, muzyczne, rękodzielnicze,

      szkoleń dla osób bezrobotnych w dawnych rzemiosłach.

7

Turystyczna promocja regionu.

  1. Ilość:

      publikacji dotyczących gminy i jej zasobów przyrodniczo-kulturowych.

      uczestników, w tym wystawców podczas dorocznego festyny Święta Miodu.

  1. Etap:

      prac nad działem informacji turystycznej jako istotną częścią gminnego portalu.

8

Stworzenie odpowiedniej infrastruktury turystycznej.

  1. Ilość:

      funkcjonujących szlaków turystycznych, tras rowerowych, konnych, wodnych (km).

      przestrzeni publicznych z elementami małej architektury.

      gospodarstw agroturystycznych oferujących formę wypoczynku zbliżoną do warunków wiejskich.

  1. Etap:

      prac nad stworzeniem szlaku turystycznego w oparciu o cenne obiekty architektury drewnianej.

      prac nad systemem oznaczeń tras turystycznych oraz cennych kulturowo obiektów na terenie gminy.

 

 

 

X.            ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

 

 

Zasady finansowania opieki nad zabytkami określone zostały w rozdziale 7. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Podstawowym źródłem finansowania zabytków w Polsce są środki publiczne pochodzące z budżetu państwa oraz budżetów poszczególnych samorządów. Finansowanie zabytków z tych źródeł odbywa się na zasadzie współfinansowania prac przy obiektach zabytkowych, w oparciu o zapisy ww. ustawy.

Dysponentami powyższych środków są:

  1. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  2. Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków
  3. Organ stanowiący - gminy, powiatu, samorządu województwa

realizujące dotacje poprzez corocznie organizowane nabory wniosków. Dotacja może zostać udzielona osobie fizycznej, jednostce samorządu terytorialnego lub innej jednostce organizacyjnej, będącej właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru lub posiadającej taki zabytek w trwałym zarządzie.

 

Poniżej wskazano listę instytucji oraz programów umożliwiających częściowe sfinansowanie zadań wskazanych w przedmiotowym Programie.

 

 

Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego:

 

  1. Promesa MKiDN

Celem programu „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury.

Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wkładu krajowego do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich.

W ramach Programu „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” dofinansowane będą projekty z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, budowy, rozbudowy i przebudowy infrastruktury kulturalnej oraz infrastruktury szkół i uczelni artystycznych, rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w dziedzinie kultury oraz międzynarodowych przedsięwzięć kulturalnych o charakterze europejskim.

Uprawnieni wnioskodawcy to:

-       Instytucje kultury i instytucje filmowe: samorządowe, państwowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego,

-       Jednostki samorządu terytorialnego,

-       Publiczne szkoły artystyczne I i II stopnia oraz publiczne uczelnie artystyczne,

-       Kościoły i związki wyznaniowe,

-       Organizacje pozarządowe.

 

  1. Program Wieloletni Kultura+

Celem realizowanego w latach 2011-2015 Programu Wieloletniego KULTURA+ jest poprawa dostępu do kultury oraz uczestnictwa w życiu kulturalnym na terenach wiejskich i wiejsko-miejskich, poprzez modernizację i budowę infrastruktury bibliotecznej oraz digitalizację zasobów polskich muzeów, bibliotek i archiwów.

Program KULTURA+ składa się z dwóch Priorytetów:

-       Priorytetu „Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek”, zarządzanego przez Instytut Książki w Krakowie. W ramach Priorytetu wspierany jest remont, przebudowa, rozbudowa i budowa budynków bibliotek w małych gminach,

-       Priorytetu „Digitalizacja”, zarządzanego przez Narodowy Instytut Audiowizualny. Priorytet „Digitalizacja” ma na celu poszerzenie i ułatwienie dostępu do cyfrowych zasobów polskiego dziedzictwa kulturowego, poprzez digitalizację zbiorów i rozbudowę pracowni digitalizacyjnych.

-        

Wydarzenia artystyczne

Celem Programu „Wydarzenia artystyczne” jest promocja, wspieranie i popularyzacja najwartościowszych zjawisk z obszaru muzyki, teatru, tańca, kinematografii oraz sztuk wizualnych, jak również promocja polskiej kultury za granicą. Program „Wydarzenia artystyczne” składa się z następujących priorytetów:

-       Muzyka,

-       Teatr i Taniec,

-       Sztuki wizualne

-       Film

-       Promocja kultury polskiej za granicą.

 

  1. Edukacja

Celem Programu „Edukacja” jest rozwijanie ekspresji twórczej i kreatywności, podnoszenie kompetencji artystycznych i medialnych. Program „Edukacja” składa się z następujących priorytetów:

-       Edukacja kulturalna,

-       Edukacja artystyczna,

-       Edukacja medialna i informacyjna.

 

  1. Obserwatorium kultury

Celem programu jest zdiagnozowanie szczególnie istotnych obszarów działania polityki kulturalnej poprzez dofinansowywanie projektów badawczych oraz projektów interpretujących dane o kulturze.

 

  1. Dziedzictwo kulturowe

Celem Programu „Dziedzictwo kulturowe” jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Program „Dziedzictwo kulturowe” składa się z następujących priorytetów:

-       Ochrona zabytków,

-       Wspieranie działań muzealnych,

-       Kultura ludowa

-       Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą,

-       Ochrona zabytków archeologicznych

-       Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego.

 

  1. Rozwój infrastruktury kultury

Celem Programu „Rozwój infrastruktury kultury” jest wsparcie infrastruktury i poprawa funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność kulturalną, szkół i uczelni artystycznych oraz domów kultury. Program „Rozwój infrastruktury kultury” składa się z następujących priorytetów:

-       Infrastruktura kultury,

-       Infrastruktura szkolnictwa artystycznego,

-       Infrastruktura domów kultury.

 


Fundusze Europejskie:

 

  1. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w latach 2007-2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjności województwa oraz spójności społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to:

-       Zwiększenie atrakcyjności województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru aktywności gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszkańców regionu, jak i turystów.

-       Zwiększenie konkurencyjności gospodarki regionu.

-       Poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców.

Cele programu będą realizowane poprzez ukierunkowane działania określane jako osie priorytetowe.

Oś priorytetowa 1. Rozwój infrastruktury technicznej.

Oś priorytetowa 2. Zachowanie i racjonalne użytkowanie środowiska.

Oś priorytetowa 3. Rozwój infrastruktury społecznej.

Celami osi są:

          poprawa jakości i dostępności usług społecznych poprzez inwestycje w infrastrukturę społeczną (edukacyjną, zdrowia, pomocy społecznej, kultury), w tym dla osób niepełnosprawnych,

          ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego.

Działania w ramach osi:

3.1. Rozwój infrastruktury edukacyjnej.

3.2. Rozwój infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy społecznej.

3.3. Rozwój infrastruktury kultury.

Oś priorytetowa 4. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego

Oś priorytetowa 5. Wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw

Oś priorytetowa 6. Wsparcie rozwoju turystyki

Celem osi priorytetowej jest wzrost znaczenia turystyki jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego województwa poprzez: lepsze wykorzystanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, wzbogacenie oferty usług turystycznych i poprawę ich jakości, rozwój nowych, zrównoważonych rodzajów turystyki.

Działania w ramach osi:

6.1. Rozwój usług turystycznych w oparciu o zasoby przyrodnicze.

6.2. Rozwój usług turystycznych i uzdrowiskowych.

Oś priorytetowa 7. Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagających odnowy

Oś priorytetowa 8. Pomoc techniczna.

 

  1. Program Infrastruktura i Środowisko

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

 

  1. Program Innowacyjna Gospodarka

Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Będzie to zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw.

W ramach Programu wspierane będą działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej, marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw.

 

  1. Program Kapitał Ludzki

Celem Programu jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, poprawę stanu zdrowia osób pracujących, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. PO KL będzie służył przyspieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, wzrostowi zatrudnienia oraz zwiększeniu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej.

 

  1. Kreatywna Europa

Program Kreatywna Europa (Creative Europe) to zaplanowany na lata 2014-2020 program Komisji Europejskiej wspierający europejskie sektory kultury, filmu i kreatywne. Program jest kontynuacją programów Kultura i MEDIA, które wspierały międzynarodowe projekty kulturalne i filmowe w latach 2007-2013. Obecnie propozycja jest negocjowana pomiędzy państwami członkowskimi w Radzie UE oraz w Parlamencie Europejskim i dopiero po zakończeniu negocjacji i zatwierdzeniu ostatecznego kształtu program będzie ogłoszony i zacznie oficjalnie obowiązywać.

 

 

Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” (Ministerstwo Rolnictwa)

 

Sektorowy Program Operacyjny pt. Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich określa strategię oraz kierunki działań w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Planowane działania mają służyć realizacji dwóch celów strategicznych programu, które określono jako:

  1. Cel 1 „Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno – żywnościowej” - traktowany jako najważniejszy cel strategiczny rozwoju polskiego rolnictwa oraz przetwórstwa żywności w pierwszych latach integracji z UE.
  2. Cel 2 „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich” - realizowany również poprzez Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz inne programy operacyjne w ramach Narodowego Planu Rozwoju.

 

 


Środki Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu

 

Dotacja może być udzielona na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane planowane do przeprowadzenia w roku złożenia wniosku lub następnym, bądź przed upływem 3 lat po ich wykonaniu na wniosek właściciela, posiadacza zabytku wpisanego do rejestru zabytków bądź osoby posiadającej taki zabytek w trwałym zarządzie. Dofinansowaniu podlegają jedynie nakłady konieczne, poniesione na przeprowadzenie wspomnianych prac.

 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu

 

Przedmiotem dofinansowania objęty może być pełen zakres prac związanych z konserwacją i rekonstrukcją przyrodniczą, konserwacja i rekonstrukcją urządzeń wodnych w parkach w zespołach pałacowo lub dworsko-parkowych (za wyjątkiem przygotowania dokumentacji i nadzoru).

 

Wsparcie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

 

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Działanie: Odnowa i rozwój wsi.

Jako cel realizacji działania przyjęto poprawę jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umożliwi to rozwój tożsamości społecznej wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich.

 

Finansowanie przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym

 

Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) stanowi formę realizacji zadań publicznych przez podmiot prywatny przy wykorzystaniu możliwości finansowych, organizacyjnych lub innych podmiotu prywatnego. Istota partnerstwa jest to, iż zlecającym zadanie jest podmiot publiczny, natomiast wykonawcą partner prywatny, którym zgodnie z ustawą o PPP jest przedsiębiorca lub przedsiębiorca zagraniczny.

 

 

 

XI.          REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW

 

 

Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, główny obowiązek dbania o stan zabytków, a tym samym ponoszenia nakładów na prace konserwatorskie, spoczywa na właścicielach i użytkownikach obiektów zabytkowych. Na każdym właścicielu i posiadaczu zabytku spoczywają obowiązki, określone w art. 5 powyższej ustawy, wynikające z zasad sprawowania opieki nad zabytkami.

 

Art. 5. Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków:

1) naukowego badania i dokumentowania zabytku.

2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku.

3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie.

4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości.

5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

 

W art. 28 wskazano również dodatkowe obowiązki właścicieli i posiadaczy zabytków wpisanych do rejestru zabytków.

Art. 28. Niezależnie od obowiązków wynikających z opieki nad zabytkami, określonych w art. 5, właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajdującego się w wojewódzkiej ewidencji zabytków zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków o:

1) uszkodzeniu, zniszczeniu, zaginięciu lub kradzieży zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zdarzenia.

2) zagrożeniu dla zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zagrożenia.

3) zmianie miejsca przechowania zabytku ruchomego w terminie miesiąca od dnia nastąpienia tej zmiany.

4) zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku, nie później niż w terminie miesiąca od dnia ich wystąpienia lub powzięcia o nich wiadomości.

 

Na mocy art. 29 ust. 1 na wszystkich właścicielach i posiadaczach zabytków oraz przedmiotów o cechach zabytkowych spoczywa obowiązek udostępniania ich organom ochrony zabytków w celu przeprowadzenia badań.

Art. 29. 1. Organy ochrony zabytków w czasie uzgodnionym z właścicielem lub posiadaczem przedmiotu będącego zabytkiem lub posiadającego cechy zabytku mogą prowadzić badania tego przedmiotu w miejscu, w którym przedmiot ten się znajduje.

 

Zapisy art. 71 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określają zasady finansowania opieki nad zabytkami.

1. W zakresie sprawowania opieki nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy tym zabytku.

2. Sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny, określony w ust. 1, posiada jednostka samorządu terytorialnego, jest zadaniem własnym tej jednostki.

 

Cele określone w Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bartniczka będą osiągane poprzez:

        wspólne działania władz gminy z Ministerstwem Kultury, Urzędem Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, władzami kościelnymi oraz innymi jednostkami samorządu terytorialnego na zasadach porozumień, umów, wspólnych podmiotów,

        inicjatywy własne władz gminy Bartniczka,

        stosowanie instrumentów finansowych (dotacje, prowadzenie instytucji, nagrody, zachęty, itp.),

        funkcje programowe (programy lokalne i projekty, kontrakty, itp.),

        inne działania stymulujące.

         

XII.          WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

 

 

Wybrane akty prawne:

 

Stan prawny - maj 2014 r.

 

Regulacje prawne w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte są w wielu ustawach. Do najważniejszych z nich, w kontekście realizacji niniejszego Programu, należy zaliczyć:

        Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 Nr 78 poz. 483 ze zm.),

        ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162 poz.1568 ze zm.),

        ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 Nr 594 ze zm.),

        ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 Nr 647 ze zm.),

        ustawa Prawo budowlane,  ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. z 2013 Nr 1409 ze zm.),

        ustawa Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 Nr 1232 ze zm.),

        ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 Nr 627 ze zm.),

        ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 Nr 102 poz. 651 ze zm.),

        ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 Nr 406 ze zm.),

        ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 Nr 234 poz.1536 ze zm.),

        ustawa z 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 Nr 987 ze zm.),

        ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 Nr 642 ze zm.),

        ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2011 Nr 123 poz. 698 ze zm.).

 

 

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

 

        Raport Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na temat funkcjonowania systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989,

        Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki Nad Zabytkami na lata 2013–2016,

        Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013,

        Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na Lata 2004-2020,

        Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004–2013,

        Program Operacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – „Dziedzictwo Kulturowe”,

        Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie,

        Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.

        Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na Lata 2007-2020,

        Aktualizacja strategii rozwoju województw Ministerstwa Rozwoju Regionalnego,
2011 r.,

        Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013,

        Plan Zagospodarowania Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2003 r.,

        Program Opieki nad Zabytkami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2013-2016,

        Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko-Pomorskiego,

        Strategia Rozwoju Powiatu Brodnickiego w latach 2007-2013,

        Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grążawy,

        Strategia Rozwoju Gminy Grążawy,

        Gminny program opieki nad zabytkami Poradnik metodyczny, NIDK 2009,

        Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa – Lublin 2009,

        Informator historyczno-geograficzny obszaru gminy Grążawy – Mirosław Wołojewicz, Brodnica 1997.

 

 

Dostępne strony internetowe:

 

www.sejm.gov.plwww.stat.gov.pl

www.natura2000.gdos.gov.pl     www.geoportal.gov.pl

www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapywww.kongreskultury.pl

www.mir.gov.pl                     www.mkidn.gov.pl

www.interreg.gov.plwww.minrol.gov.pl

www.funduszngo.plwww.partnerstwopublicznoprywatne.info

www.gorzbeg.blogspot.com           www.powiat.brodnica.net

www.brodnica.com.plwww.brodnica-online.pl

 

 

Materiały w posiadaniu Urzędu Gminy w Bartniczce:

 

        Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Grążawy,

        Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Bartniczka.

 

 

Materiały przekazane przez instytucje:

 

-          Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu - wykaz zabytków nieruchomych z wojewódzkiej ewidencji zabytków.


SPIS RYCIN

 

Ryc. 1. Położenie powiatu brodnickiego na tle kraju

Ryc. 2. Położenie powiatu brodnickiego na tle województwa kujawsko-pomorskiego

Ryc. 3. Położenie Gminy Bartniczka na tle powiatu brodnickiego

Ryc. 4. Obszary chronione na terenie Gminy Bartniczka

Ryc. 5. Walory przyrodniczo-turystyczne (fragment planszy)

Ryc. 6. Ważniejsze miejscowości Gminy Bartniczka

Ryc. 7. Bartniczka, 1911 r.

Ryc. 8. Grążawy, 1911 r.

Ryc. 9. Jastrzębie, 1911 r.

Ryc. 10. Radoszki, 1911 r.

Ryc. 11. Orientacyjna lokalizacja grodziska przy długim moście

Ryc. 12. Lokalizacja stanowisk archeologicznych na terenie Gminy Bartniczka  z uwzględnieniem ich liczby

 

SPIS TABEL

 

Tabela 1. Wykaz zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego, Gmina Bartniczka..

Tabela 2. Obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu Gmina Bartniczka

Tabela 3. Struktura własności oraz ocena stanu zachowania obiektów wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu Gmina Bartniczka

Tabela 4. Nieruchome zabytki archeologiczne wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków z terenu Gmina Bartniczka

Tabela 5. Analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego Gmina Bartniczka

Tabela 6. Zakres i harmonogram działań w zakresie ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym Gmina Bartniczka

Tabela 7. Przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki

 

SPIS WYKRESÓW

 

Wykres 1. Wykres ilustrujący obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków (bez zabytków archeologicznych) z terenu Gmina Bartniczka

 

SPIS FOTOGRAFII

 

Fot. 1. Budynek Urzędu w Bartniczce

Fot. 2. Kościół parafialny p.w. Św. Marcina z przyległym cmentarzem parafialnym w Grążawach

Fot. 3. Budynki dawnego zespołu podworskiego

Fot. 4. Kościół parafialny p.w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z przyległym cmentarzem

Fot. 5. Budynki dawnego zespołu podworskiego w Komorowie

Fot. 6. Kościół parafialny p.w. Świętych Wawrzyńca i Mikołaja z przykościelnym cmentarzem w Radoszkach

Fot. 7. Kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla w Świerczynach Nowych

XIII.     ANEKSY

 

Załącznik nr 1

 

Zabytki ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków

(Źródło: Wykaz zabytków ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków przekazany przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu 29 kwietnia 2014 r.)

 

Lp.

Miejscowość

Obiekt

funkcja pierwotna

Datowanie

Nr

Nr ewid. dz.

Uwagi

1         

Bartniczka

urząd

przeł. XIX/XX w.

8

48

 

2         

Bartniczka

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

23

124/3

 

3         

Bartniczka

magazyn / sklep

pocz. XX w.

3A

215

 

4         

Bartniczka

poczta

I poł. XX w.

7

171, 169

 

5         

Gołkówko

budynek gospodarczy-spichlerz

przeł. XIX/XX w.

13?

32/1

 

6         

Grążawy

Kościół Parafialny

p.w. Św. Marcina

1752 r.

47

361

Nr Rej Zab. A/367

7         

Grążawy

Dzwonnica przy Kościele Św. Marcina

1795 r.

47

361

 

8         

Grążawy

historyczny układ ruralistyczny

typ ulicówka

pocz. XIII w.

 

 

 

9         

Grążawy

budynek gospodarczy

pocz. XX w.

6

398/6

 

10      

Grążawy

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

9

402

 

11      

Grążawy

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

14

409/2

 

12      

Grążawy

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

16

411/7

 

13      

Grążawy

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

18

414

 

14      

Grążawy

dom drewniano-murowany

przeł. XIX/XX w.

46

359/5

 

15      

Grążawy

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

48

363

 

16      

Grążawy

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

49

364/2

 

17      

Grążawy

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

55

367

 

18      

Grążawy

zagroda leśniczego budynek gospodarczy

pocz. XX w.

 

7265/1

 

19      

Grążawy

leśniczówka

pocz. XX w.

 

7265/1

 

20      

Grążawy

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

35

345

 

21      

Grążawy

szkoła

przeł. XIX/XX w.

29

421/1

 

22      

Grążawy

plebania

pocz. XX w.

47

362/4

 

23      

Grążawy

kaplica/kostnica

k. XIX w.

47

359/4

 

24      

Grążawy

cmentarz parafialny

II poł. XIX w.

47

 

 

25      

Grążawy

cmentarz przykościelny

XVIII w.

47

 

 

26      

Gutowo

założenie przestrzenne zespołu podworskiego

II poł. XIX/XX w.

 

 

 

27      

Gutowo

park dworski

k. XVIII,

pocz. XX w.

 

90/22, 90/23

 

28      

Gutowo

dwór

po 1920 r., 1930 r.

3

90/2

 

29      

Gutowo

rządcówka w zespole dworsko folwarcznym

pocz. XX w.

 

90/2

 

30      

Gutowo

spichlerz

k. XIX w.

 

90/23

 

31      

Gutowo

obora w zespole dworsko-folwarcznym

1930 r.

 

90/23

 

32      

Gutowo

gorzelnia w zespole dworsko folwarcznym

k. XIX w.

 

90/23

 

33      

Gutowo

stajnia koni pociągowych w zespole dworsko folwarcznym

k. XIX w.

 

90/23

 

34      

Gutowo

chlewnia w zespole dworsko folwarcznym

ok. 1930 r.

 

90/23

 

35      

Gutowo

kurnik w zespole dworsko folwarcznym

pocz. XX w.

 

90/23

 

36      

Gutowo

budynek mieszkalny w zespole dworsko folwarcznym, ob. magazyn

pocz. XX w.

1

90/23

 

37      

Gutowo

budynek mieszkalny z dawnego zespołu folwarcznego

przeł. XIX/XX w.

5

94/4

 

38      

Gutowo

budynek mieszkalny z dawnego zespołu folwarcznego

przeł. XIX/XX w.

6

94/10, 95/10

 

39      

Gutowo

budynek mieszkalny z dawnego zespołu folwarcznego

przeł. XIX/XX w.

7

94/6

 

40      

Gutowo

budynek mieszkalny

I poł. XX w.

 

83

 

41      

Gutowo

budynek dróżnicowego /obiekt kolejowy/

przeł. XIX/XX w.

 

88/1

 

42      

Gutowo

cmentarz ewangelicki

poł. XIX w.

 

91

 

43      

Jastrzębie

Kościół Parafialny

p.w. Nawiedzenia NMP

1821 r.

7

44

Nr Rej. Zab. A/344

44      

Jastrzębie

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

2

88/2

 

45      

Jastrzębie

poczta

przeł. XIX/XX w.

6

52/2

 

46      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

10

50/1

 

47      

Jastrzębie

spichlerz-magazyn

przeł. XIX/XX w.

 

42

 

48      

Jastrzębie

plebania

k. XIX w.

14

44

 

49      

Jastrzębie

krzyż tzw. karawaka

1948 r., pierwotny
z k. XIX w.

 

55/1

 

50      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

19

4/3

 

51      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

20

56

 

52      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

21

58

 

53      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

22

59/2

 

54      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

23

61

 

55      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

36

93

 

56      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

37

130/1

 

57      

Jastrzębie

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

 

69

 

58      

Jastrzębie

kaplica cmentarna

przeł. XIX/XX w.

 

242/1

 

59      

Jastrzębie

cmentarz parafialny

1910 r.

 

242/1

 

60      

Jastrzębie

cmentarz przykościelny

XIII w.

 

44

 

61      

Jastrzębie

cmentarz choleryczny

k. XIX w.

 

236/20

 

62      

Komorowo

park dworski

pocz. XX w.

 

33/6, 33/7, 34/1

 

63      

Komorowo

gorzelnia

1902 r.

 

33/7

 

64      

Komorowo

magazyn nr 1 / obora

k. XIX w.

 

33/7

 

65      

Komorowo

magazyn nr 2

k. XIX w.

 

33/7

 

66      

Łaszewo

historyczny układ ruralistyczny typ ulicówka

II ćw. XIII w.

 

 

 

67      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

18

264

 

68      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

 

259/4

 

69      

Łaszewo

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

8

334/3

 

70      

Łaszewo

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

6

331

 

71      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

10

328

 

72      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

13

321/1

 

73      

Łaszewo

dom drewniany

XIX/XX w.

23

242/1

 

74      

Łaszewo

dom drewniany

XIX/XX w.

25

240

 

75      

Łaszewo

Dom

XIX/XX w.

29

230

 

76      

Łaszewo

Dom

pocz. XX w.

33

192

 

77      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

35

241

 

78      

Łaszewo

chata

pocz. XX w.

40

170/1

 

79      

Łaszewo

chata

II poł. XIX w.

42

169/1

 

80      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

44

165/1

 

81      

Łaszewo

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

46

161/1

 

82      

Łaszewo

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

48

148/1

 

83      

Łaszewo

szkoła

pocz. XX w.

49

144, 145

 

84      

Łaszewo

cmentarz ewangelicki

II poł. XIX w.

 

273/1

 

85      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

1

247/5

 

86      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

2

258/3

 

87      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny wraz z kuźnią

ok. 1912 r.

5

239

 

88      

Nowe Świerczyny

budynek gospodarczy

pocz. XX w.

5

239

 

89      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

9

236

 

90      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

7

238

 

91      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

14

233/5

 

92      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

17

202/10

 

93      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

27

298

 

94      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

29

297

 

95      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

31

296

 

96      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

33

294

 

97      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

39

260/2

 

98      

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

48/2

313/4

 

99      

Nowe Świerczyny

dom kołodzieja

I ćw. XX w.

6?

319

 

100 

Nowe Świerczyny

szkoła

1913-1914 r.

4

321

 

101 

Nowe Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

38

326

 

102 

Nowe Świerczyny

kościół ewangelicki

pocz. XX w.

 

323

 

103 

Nowe Świerczyny

cmentarz ewangelicki

k. XIX w.

 

229

 

104 

Radoszki

Kościół Parafialny p.w.
Św. Wawrzyńca i Mikołaja

1717 r.

 

279

Nr Rej. Zab. A/366

105 

Radoszki

dom drewniany

pocz. XX w.

3

359

 

106 

Radoszki

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

10

356/3

 

107 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

22

7286/5

 

108 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

25

350

 

109 

Radoszki

budynek mieszkalny

I poł. XX w.

37

273

 

110 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

39

272/2

 

111 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

40

270

 

112 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

51

267

Dwa razy

113 

Radoszki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

55

266

Dwa razy

114 

Radoszki

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

86

274

 

115 

Radoszki

szkoła

pocz. XX w.

64a

65/1

 

116 

Radoszki

budynek dworca PKP

pocz. XX w.

 

245/4

 

117 

Radoszki

budynek mieszkalny PKP

pocz. XX w.

128

245/2

 

118 

Radoszki

budynek mieszkalny PKP II

pocz. XX w.

126

249/2

 

119 

Radoszki

budynek mieszkalny PKP III

pocz. XX w.

127

226/4

 

120 

Radoszki

plebania

pocz. XX w.

129

301/5

 

121 

Radoszki

cmentarz parafialny

XIX/XX w.

 

52

 

122 

Radoszki

cmentarz przykościelny

poł. XIX w.

 

279

 

123 

Sokołowo

założenie przestrzenne zespołu podworskiego

lata 80-te XIX w.

 

 

 

124 

Sokołowo

park dworski

XIX w.

 

253/9, 253/10, 253/11, 253/28

 

125 

Sokołowo

chlewnia w zespole dworsko folwarcznym

lata 80-te XIX w.

 

253/28

 

126 

Sokołowo

obora ze stajnią w zespole dworsko folwarcznym

lata 80-te XIX w.

 

253/28

 

127 

Stare Świerczyny

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

8

222/2

 

128 

Stare Świerczyny

budynek mieszkalny w zagrodzie

przeł. XIX/XX w.

18

172

 

129 

Stare Świerczyny

budynek gospodarczy

przeł. XIX/XX w.

18a

172

 

130 

Świerczynki

budynek mieszkalny w zagrodzie

lata 30-te XX w.

19

69

 

131 

Świerczynki

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

20

73

 

132 

Świerczyny-Belfort

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

32?

124

 

133 

Zdroje

dom drewniany

przeł. XIX/XX w.

23

70

 

134 

Zdroje

budynek mieszkalny

pocz. XX w.

31

131

 

135 

Zdroje

budynek mieszkalny

przeł. XIX/XX w.

32

141/2

 

 


Załącznik nr 2

 

Zabytki archeologiczne ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków

(Źródło: Wykaz zabytków archeologicznych ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków przekazany przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu 29 kwietnia 2014 r.)

 

Numer obszaru AZP

Numer stan. na obszarze

Miejscowość

Numer stan. w miejscowości

Funkcja obiektu

Kultura

Bliższa chronologia

35-53

14

Bartniczka

001

ślad os.

 

35-53

18

Bartniczka

002

ślad os.

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

55

Bartniczka

003

osada

KPL

NEOLIT

35-53

55

Bartniczka

003

ślad os.

 

35-53

56

Bartniczka

004

osada

 

WŚ XII-XIII w.

35-53

56

Bartniczka

004

osada

 

CZASY NOW.

35-53

57

Bartniczka

005

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-53

58

Bartniczka

006

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

58

Bartniczka

006

ślad os.

KAK

NEOLIT

35-53

58

Bartniczka

006

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-53

58

Bartniczka

006

osada

 

WŚ XII-XIII w.

35-53

68

Bartniczka

007

ślad os.

KAK

NEOLIT

35-53

68

Bartniczka

007

osada

 

WŚ X-XIII w.

35-53

69

Bartniczka

008

ślad os.

 

35-53

70

Bartniczka

009

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

70

Bartniczka

009

ślad os.

 

WEB

35-53

70

Bartniczka

009

ślad os.

 

35-53

79

Bartniczka

010

ślad os.

 

HA-LA

35-52

81

Gołkówko

010

osada

 

WŚ XII w.

35-52

81

Gołkówko

010

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-52

82

Gołkówko

011

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-52

82

Gołkówko

011

osada

 

35-52

83

Gołkówko

012

osada

 

CZASY NOW.

35-52

84

Gołkówko

013

ślad os.

 

36-52

1

Gołkówko

001

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

1

Gołkówko

001

osada

 

HA-LA

36-52

2

Gołkówko

002

ślad os.

 

OR

36-52

2

Gołkówko

002

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

3

Gołkówko

003

ślad os.

 

WEB

36-52

3

Gołkówko

003

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

4

Gołkówko

004

ślad os.

 

WEB

36-52

4

Gołkówko

004

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

5

Gołkówko

005

osada

 

36-52

29

Gołkówko

006

osada

KAK

NEOLIT

36-52

29

Gołkówko

006

osada

 

36-52

30

Gołkówko

007

osada

 

36-52

31

Gołkówko

008

ślad os.

 

WEB

36-52

31

Gołkówko

008

ślad os.

 

36-52

31

Gołkówko

008

ślad os.

 

CZASY NOW.

34-52

1

Grążawy

001

grodz.

 

WŚ - PŚ

34-52

2

Grążawy

002

osada podgr.

 

WŚ - PŚ

34-52

2

Grążawy

002

osada

 

WEB

34-52

113

Grążawy

003

ślad os.

 

CZASY NOW.

34-52

114

Grążawy

004

ślad os.

 

WEB

34-52

115

Grążawy

005

ślad os.

 

34-52

116

Grążawy

006

ślad os.

 

34-52

117

Grążawy

007

ślad os.

 

WEB

34-52

118

Grążawy

008

ślad os.

 

34-52

118

Grążawy

008

ślad os.

 

CZASY NOW.

34-53

84

Grążawy

018

ślad os.

 

SCHN - WEB

34-53

84

Grążawy

018

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

34-53

84

Grążawy

018

osada

KPL

NEOLIT

34-53

85

Grążawy

019

ślad os.

 

SCHN-WEB

34-53

85

Grążawy

019

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

86

Grążawy

020

osada

 

SCHN-WEB

34-53

87

Grążawy

021

osada

 

CZASY NOW.

34-53

88

Grążawy

022

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

34-53

88

Grążawy

022

ślad os.

 

34-53

89

Grążawy

023

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-52

58

Grążawy

024

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

59

Grążawy

025

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

60

Grążawy

026

osada

 

CZASY NOW.

35-52

61

Grążawy

027

osada

 

CZASY NOW.

35-52

79

Grążawy

028

osada

 

WŚ X-XIII w.

35-52

88

Grążawy

029

osada

 

CZASY NOW.

35-52

89

Grążawy

030

osada

 

WŚ XII w.

35-52

89

Grążawy

030

ślad os.

 

SCHN - WEB

35-52

90

Grążawy

031

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-52

91

Grążawy

032

osada

 

CZASY NOW.

35-52

106

Grążawy

033

ślad os.

 

35-52

106

Grążawy

033

osada

 

CZASY NOW.

35-52

106

Grążawy

033

osada

 

35-52

116

Grążawy

034

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

59

Grążawy

009

ślad os.

 

WŚ XII-XIV w.

35-53

60

Grążawy

010

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

60

Grążawy

010

ślad os.

 

SCHN - WEB

35-53

61

Grążawy

011

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-53

62

Grążawy

012

ślad os.

 

WŚ XII-XIII w.

35-53

63

Grążawy

013

ślad os.

 

WŚ IX-XI w.

35-53

64

Grążawy

014

osada

 

CZASY NOW.

35-53

64

Grążawy

014

ślad os.

 

35-53

64

Grążawy

014

osada

 

35-53

65

Grążawy

015

ślad os.

 

WŚ XII – XIII w.

35-53

66

Grążawy

016

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

67

Grążawy

017

ślad os.

 

WEB

35-53

67

Grążawy

017

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

10

Gutowo

001

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

23

Gutowo

002

ślad os.

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

24

Gutowo

003

osada

 

WŚ XII-XIV w.

35-53

25

Gutowo

004

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

26

Gutowo

005

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-53

27

Gutowo

006

osada

 

WŚ XII-XIV w.

35-53

28

Gutowo

007

ślad os.

 

35-53

29

Gutowo

008

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

30

Gutowo

009

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

30

Gutowo

009

ślad os.

 

35-53

31

Gutowo

010

obozowisko

 

WEB

35-53

31

Gutowo

010

obozowisko

KPL

NEOLIT

35-53

31

Gutowo

010

ślad os.

 

WŚ XI-XII w.

35-53

32

Gutowo

011

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-53

33

Gutowo

012

ślad os.

 

35-53

107

Gutowo

000

znal. luźne

 

OR IW

35-53

108

Gutowo

000

osada (?)

 

35-53

109

Gutowo

000

grób

ŁUŻ

WEB

35-53

110

Gutowo

000

grób

ŁUŻ

IV - WEB

35-53

111

Gutowo

000

grób

KAK

NEOLIT

36-52

70

Igliczyzna

001

ślad os.

 

CZASY NOW

36-52

70

Igliczyzna

001

ślad os.

 

36-52

71

Igliczyzna

002

ślad os.

 

OR

36-52

71

Igliczyzna

002

ślad os.

 

HA - LA

36-52

71

Igliczyzna

002

ślad os.

 

36-52

77

Igliczyzna

003

ślad os.

 

35-52

73

Jastrzębie

014

0

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

85

Jastrzębie

015

ślad os.

 

35-52

87

Jastrzębie

016

ślad os.

 

35-52

87

Jastrzębie

016

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-52

107

Jastrzębie

017

ślad os.

 

35-52

107

Jastrzębie

017

ślad os.

 

OR

35-52

107

Jastrzębie

017

osada

 

HA - LA

35-52

107

Jastrzębie

017

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-52

107

Jastrzębie

017

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

108

Jastrzębie

018

ślad os.

 

35-52

108

Jastrzębie

018

ślad os.

 

WEB

35-52

108

Jastrzębie

018

ślad os.

 

35-52

109

Jastrzębie

019

osada

 

CZASY NOW.

35-52

109

Jastrzębie

019

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-52

110

Jastrzębie

020

osada

 

35-52

111

Jastrzębie

021

ślad os.

 

HA - LA

35-52

112

Jastrzębie

023

ślad os.

 

HA - LA

35-52

112

Jastrzębie

023

osada

 

CZASY NOW.

35-52

113

Jastrzębie

024

osada

 

CZASY NOW.

35-52

114

Jastrzębie

025

osada

 

CZASY NOW.

35-52

115

Jastrzębie

022

osada

 

CZASY NOW.

35-52

117

Jastrzębie

026

osada

 

HA – LA (?)

36-52

6

Jastrzębie

001

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

6

Jastrzębie

001

ślad os.

 

36-52

6

Jastrzębie

001

ślad os.

 

HA - LA

36-52

6

Jastrzębie

001

ślad os.

KPL

NEOLIT

36-52

46

Jastrzębie

002

cment.

 

WS XII - XIII w.

36-52

47

Jastrzębie

003

ślad os.

 

36-52

47

Jastrzębie

003

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

48

Jastrzębie

004

ślad os.

 

36-52

48

Jastrzębie

004

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

49

Jastrzębie

005

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

49

Jastrzębie

005

osada

 

36-52

50

Jastrzębie

006

osada

 

CZASY NOW.

36-52

59

Jastrzębie

007

osada

 

36-52

59

Jastrzębie

007

osada

 

36-52

60

Jastrzębie

008

ślad os.

 

HA - LA

36-52

66

Jastrzębie

009

ślad os.

?

?

36-52

66

Jastrzębie

009

ślad os.

 

36-52

67

Jastrzębie

010

ślad os.

 

NEOLIT

36-52

68

Jastrzębie

011

ślad os.

 

HA - LA

36-52

69

Jastrzębie

012

osada

 

36-52

69

Jastrzębie

012

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

76

Jastrzębie

013

osada

 

CZASY NOW.

36-52

23

Komorowo

001

ślad os.

KAK

NEOLIT

36-52

23

Komorowo

001

osada

 

36-52

24

Komorowo

002

ślad os.

 

OR

36-52

24

Komorowo

002

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

24

Komorowo

002

osada

 

36-52

25

Komorowo

003

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

25

Komorowo

003

osada

 

HA - LA

36-52

26

Komorowo

004

osada

 

CZASY NOW.

36-52

27

Komorowo

005

ślad os.

 

36-52

27

Komorowo

005

osada

 

36-52

28

Komorowo

006

osada

 

36-52

32

Komorowo

007

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

33

Komorowo

008

osada

 

36-52

34

Komorowo

009

ślad os.

 

WEB

36-52

34

Komorowo

009

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

57

Komorowo

010

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

36-52

58

Komorowo

011

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

36-52

61

Komorowo

012

ślad os.

 

SCHN

36-52

61

Komorowo

012

osada

 

36-52

62

Komorowo

013

ślad os.

 

?

36-52

63

Komorowo

014

ślad os.

 

NEOLIT

36-52

64

Komorowo

015

osada

 

36-52

64

Komorowo

015

ślad os.

?

?

36-52

65

Komorowo

016

ślad os.

?

?

36-52

74

Komorowo

017

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

74

Komorowo

017

ślad os.

 

36-52

75

Komorowo

018

ślad os.

 

SCHN

36-52

75

Komorowo

018

ślad os.

 

36-52

78

Komorowo

019

ślad os.

 

36-52

78

Komorowo

019

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

79

Komorowo

020

ślad os.

 

CZASY NOW.

36-52

87

Komorowo

021

ślad os.

 

NEOLIT (?)

35-52

37

Koziary

001

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

38

Koziary

002

ślad os.

KAK

NEOLIT

35-52

38

Koziary

002

osada

 

CZASY NOW.

35-52

39

Koziary

003

osada

 

HA - LA

35-52

39

Koziary

003

ślad os.

 

OR

35-52

39

Koziary

003

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

41

Koziary

004

osada

 

CZASY NOW.

35-52

42

Koziary

005

osada

 

CZASY NOW.

35-52

49

Łaszewo

001

osada

 

OR

35-52

50

Łaszewo

002

ślad os.

 

35-52

50

Łaszewo

002

osada

 

OR

35-52

51

Łaszewo

003

ślad os.

 

35-52

51

Łaszewo

003

osada

 

WŚ XIII w.

35-52

52

Łaszewo

004

osada

 

WŚ XII-XIII w.

35-52

53

Łaszewo

005

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

54

Łaszewo

006

osada

 

WŚ IX-X w.

35-52

55

Łaszewo

007

ślad os.

 

35-52

56

Łaszewo

008

osada

 

OR

35-52

56

Łaszewo

008

osada

 

35-52

57

Łaszewo

009

ślad os.

 

SCHN - WEB

35-52

57

Łaszewo

009

osada

 

OR

35-52

62

Łaszewo

010

osada

 

CZASY NOW.

35-52

62

Łaszewo

010

osada

 

35-52

62

Łaszewo

010

ślad os.

 

WŚ XII-XIII w.

35-52

105

Łaszewo

011

ślad os.

 

HA - LA

35-52

105

Łaszewo

011

osada

 

WŚ XI – XIII w.

35-52

105

Łaszewo

011

osada

 

CZASY NOW.

35-52

105

Łaszewo

011

osada

 

34-53

25

Radoszki

020

osada

 

34-53

26

Radoszki

021

ślad os.

 

34-53

27

Radoszki

022

st. domniem.

?

?

34-53

28

Radoszki

023

osada

 

34-53

29

Radoszki

024

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

30

Radoszki

025

ślad os.

 

34-53

31

Radoszki

026

osada

 

SCHN - WEB

34-53

31

Radoszki

026

ślad os.

 

34-53

32

Radoszki

027

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

34-53

32

Radoszki

027

ślad os.

 

HA - LA

34-53

33

Radoszki

028

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

33

Radoszki

028

ślad os.

 

34-53

33

Radoszki

028

ślad os.

 

34-53

34

Radoszki

029

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

34

Radoszki

029

osada

 

SCHN – WEB (?)

34-53

34

Radoszki

029

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

34

Radoszki

029

osada

 

34-53

35

Radoszki

030

ślad os.

 

34-53

36

Radoszki

031

ślad os.

KAK(?)

NEOLIT

35-53

1

Radoszki

003

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

2

Radoszki

004

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

2

Radoszki

004

osada

 

35-53

3

Radoszki

005

cment.(?)

IWIEŃSKA

WEB

35-53

4

Radoszki

006

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

5

Radoszki

001

grodz.

 

PŚ XIV – XV w.

35-53

6

Radoszki

002

osada podgr.

 

35-53

7

Radoszki

007

osada

 

35-53

7

Radoszki

007

osada

 

CZASY NOW.

35-53

7

Radoszki

007

osada

 

35-53

8

Radoszki

008

st. domniem.

 

 

35-53

9

Radoszki

009

ślad os.

 

WŚ XIII w.

35-53

11

Radoszki

010

osada

 

HA - LA

35-53

11

Radoszki

010

osada

 

35-53

12

Radoszki

011

osada

 

35-53

12

Radoszki

011

ślad os.

 

OR

35-53

13

Radoszki

012

osada

 

OR

35-53

13

Radoszki

012

ślad os.

 

35-53

15

Radoszki

013

osada

 

CZASY NOW.

35-53

16

Radoszki

014

ślad os.

 

35-53

17

Radoszki

015

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

19

Radoszki

016

ślad os.

 

35-53

19

Radoszki

016

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

20

Radoszki

017

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-53

21

Radoszki

018

osada

 

CZASY NOW.

35-53

22

Radoszki

019

osada

 

CZASY NOW.

35-53

106

Radoszki

000

skarb

ŁUŻ

III EB

34-53

2

Samin

001

osada

 

34-53

3

Samin

002

ślad os.

KPL

NEOLIT

34-53

3

Samin

002

ślad os.

 

PRADZIEJE

34-53

4

Samin

003

osada

 

34-53

5

Samin

004

osada

 

34-53

5

Samin

004

ślad os.

 

34-53

6

Samin

005

ślad os.

 

34-53

7

Samin

006

osada

 

34-53

9

Samin

007

ślad os.

 

PRADZIEJE

34-53

16

Samin

008

osada

 

CZASY NOW.

34-53

39

Samin

009

ślad os.

 

34-53

40

Samin

010

osada

 

CZASY NOW.

34-53

41

Samin

011

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

34-53

103

Samin

000

skarb(?)

ŁUŻ

HA

35-52

40

Świerczynki

004

osada

 

CZASY NOW.

35-52

47

Świerczynki

001

osada

 

CZASY NOW.

35-52

48

Świerczynki

002

osada

 

OR

35-52

48

Świerczynki

002

ślad os.

 

35-52

63

Świerczynki

003

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-52

1

Świerczyny

004

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

1

Świerczyny

004

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

2

Świerczyny

005

osada

 

35-52

2

Świerczyny

005

osada

 

HA - LA

35-52

2

Świerczyny

005

ślad os.

 

35-52

3

Świerczyny

006

osada

 

HA - LA

35-52

4

Świerczyny

007

osada

 

HA - LA

35-52

7

Świerczyny

008

ślad os.

 

HA - LA

35-52

8

Świerczyny

009

ślad os.

 

HA – LA (?)

35-52

9

Świerczyny

010

osada

?

?

35-52

10

Świerczyny

011

ślad os.

KAK

NEOLIT

35-52

11

Świerczyny

012

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

12

Świerczyny

013

osada

 

CZASY NOW.

35-52

12

Świerczyny

013

osada

 

35-52

12

Świerczyny

013

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

13

Świerczyny

014

ślad os.

 

HA - LA

35-52

14

Świerczyny

015

osada

 

35-52

15

Świerczyny

016

osada

 

35-52

17

Świerczyny

017

ślad os.

 

HA – LA (?)

35-52

17

Świerczyny

017

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

33

Świerczyny

018

osada

 

35-52

33

Świerczyny

018

osada

 

35-52

33

Świerczyny

018

ślad os.

 

HA - LA

35-52

34

Świerczyny

019

osada

 

WŚ XII – XIII w.

35-52

35

Świerczyny

020

osada

 

WŚ XI – XII w.

35-52

36

Świerczyny

021

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

43

Świerczyny

022

osada

 

WŚ XII – XIII w.

35-52

44

Świerczyny

023

ślad os.

 

35-52

45

Świerczyny

024

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

45

Świerczyny

024

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

46

Świerczyny

025

ślad os.

 

35-52

46

Świerczyny

025

ślad os.

 

35-52

92

Świerczyny

026

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

92

Świerczyny

026

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-52

92

Świerczyny

026

ślad os.

 

EP. KAMIENIA

35-52

93

Świerczyny

027

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-52

94

Świerczyny

028

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-52

95

Świerczyny

029

ślad os.

 

PRADZIEJE

35-52

95

Świerczyny

029

ślad os.

KPL(?)

NEOLIT

35-52

95

Świerczyny

029

osada

 

35-52

96

Świerczyny

030

osada

 

PRADZIEJE

35-52

97

Świerczyny

031

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

97

Świerczyny

031

osada

ŁUŻ

EP.BRĄZU

35-52

98

Świerczyny

032

ślad os.

ŁUŻ

 

35-52

99

Świerczyny

033

osada

 

35-52

100

Świerczyny

034

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

100

Świerczyny

034

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

101

Świerczyny

035

osada

 

CZASY NOW.

35-52

101

Świerczyny

035

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-52

102

Świerczyny

036

osada

 

PŚ - CZASY NOW.

35-52

102

Świerczyny

036

ślad os.

 

35-52

103

Świerczyny

037

osada

 

35-52

104

Świerczyny

038

osada

 

CZASY NOW.

35-53

71

Zdroje

001

ślad os.

 

WEB

35-53

72

Zdroje

002

obozowisko

 

MEZOLIT

35-53

72

Zdroje

002

osada

 

WEB

35-53

73

Zdroje

003

ślad os.

 

WEB

35-53

74

Zdroje

004

ślad os.

 

WEB

35-53

74

Zdroje

004

osada

 

HA - LA

35-53

74

Zdroje

004

ślad os.

 

OR

35-53

74

Zdroje

004

ślad os.

 

35-53

75

Zdroje

005

ślad os.

 

EP.KAMIENIA

35-53

76

Zdroje

006

osada

 

HA - LA

35-53

77

Zdroje

007

ślad os.

KPL(?)

NEOLIT

35-53

78

Zdroje

008

ślad os.

 

SCHN - WEB

35-53

80

Zdroje

009

osada

 

WŚ IX – XII w.

35-53

81

Zdroje

010

ślad os.

 

35-53

82

Zdroje

011

obozowisko

KAK

NEOLIT

35-53

83

Zdroje

012

osada

 

WEB

35-53

84

Zdroje

013

ślad os.

 

WŚ XII – XIII w.

35-53

85

Zdroje

014

ślad os.

 

OR

35-53

85

Zdroje

014

osada

 

WŚ X – XIII w.

35-53

86

Zdroje

015

osada

 

WŚ IX – XII w.

35-53

87

Zdroje

016

osada

 

OR

35-53

88

Zdroje

017

ślad os.

KPL(?)

NEOLIT

35-53

88

Zdroje

017

ślad os.

 

WEB

35-53

88

Zdroje

017

osada

 

HA - LA

35-53

89

Zdroje

018

osada

 

OR

35-53

89

Zdroje

018

osada

 

WŚ XII – XIII w.

35-53

89

Zdroje

018

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

90

Zdroje

019

osada

 

WŚ XII – XIII w.

35-53

90

Zdroje

019

osada

 

OR

35-53

91

Zdroje

020

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

91

Zdroje

020

osada

 

WŚ XII – XIII w.

35-53

92

Zdroje

021

osada

 

WŚ VIII – X w.

35-53

93

Zdroje

022

ślad os.

 

CZASY NOW.

35-53

93

Zdroje

022

osada

 

WŚ IX – XII w.

35-53

94

Zdroje

023

osada

 

WŚ X – XIII w.

35-53

95

Zdroje

024

ślad os.

 

OR

35-53

95

Zdroje

024

osada

 

WEB

35-53

96

Zdroje

025

ślad os.

KPL

NEOLIT

35-53

97

Zdroje

026

ślad os.

 

WŚ XII w.

35-53

101

Zdroje

027

osada

 

35-53

102

Zdroje

028

ślad os.

 

35-53

102

Zdroje

028

ślad os.

 

EP.KAMIENIA


Uzasadnienie

 Gmina zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.), w zakresie zadań własnych realizuje sprawy dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Obowiązek sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami nakłada na Gminę art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). W celu realizacji niniejszego obowiązku Wójt Gminy zlecił wykonanie gminnej ewidencji zabytków oraz opracowanie na jej podstawie Gminnego programu opieki nad zabytkami.

 Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu pismem WUOZ.T.WZN.5120.1.2.2014.AD z dnia 11 sierpnia 2014 r. pozytywnie zaopiniował Gminny program opieki nad zabytkami.

 Przyjęcie niniejszego Programu nie tylko zachęci do podejmowania działań ochronnych i edukacyjnych, ale także pozwoli właściwie zadbać o obiekty wymagające opieki. Po przeprowadzonych pracach terenowych nasuwa się konieczność monitorowania stanu technicznego obiektów wpisanych do ewidencji, gdyż nieświadomość mieszkańców prowadzi do zniszczenia obiektów, ich przebudowania bądź wyburzenia, a ich właściwa konserwacja może tylko poprawić ich stan zachowania.

 Z powyższych względów przyjęcie przedmiotowej uchwały uważa się za zasadne.


[1]) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2013 r. poz. 645 i poz. 1318 oraz z 2014 r. poz. 379 i poz. 1072.

[2]) Zmiany tekstu wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959, z 2005 r. Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875, z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 97, poz. 804 oraz z 2010 r. Nr 75, poz. 474 i Nr 130, poz. 871. poz. 474 i Nr 130, poz. 871.